EIDA

24-3-’36.

Geliefden – Hok is thuis sinds zaterdag, hij maakt het gelukkig uitstekend ondanks het feit dat zijn wond nog wat bloedt, hetgeen volgens de doktoren niets te betekenen heeft. De hechtingen zijn er toch uitgehaald. We haalden hem binnen in een versierd huis met eigen gemaakte taartjes waarop “welkom” stond. De bloeding schijnt vandaag al gestelpt doordat we er gister op aanraden van Linn, die zaterdagavond even kwam kijken, een presse-papier op legden, die het bloed eruit drukt, erg handig. Hok moet nu van mij de hele dag blijven liggen, want juist met het zitten komt de wond in de knel, ’t is net een lastige plaats. – We hebben het erg gezellig zo samen, want aan zijn werk doet hij nog niets. Hij knutselt vliegmachines in elkaar. Net kwam er één klaar dat zelf opvliegt even na een aanloopje, enig gewoon. Het is een erg licht dingetje van bamboestokjes en vloeipapier. Nu gaat hij er één maken van hout, een expositiemodel ook een Fokker. Hok had heel wat bezoek deze dagen. Al zijn collega’s zijn geweest, heel aardig. Zondagmorgen kochten Axel en ik een zijden kamerjas voor Hok, waarmee hij keurig voor den [2] dag kan komen. Alvast voor zijn verjaardag! – We zijn op ’t ogenblik overigens net de lamme en de blinde. Onze geliefde Tommy heeft mij nl. in de linkerhand gebeten, erg lastig met het oog op boterhammen klaarmaken e.d. Tommy wordt met de dag venijniger tegen haar aartsvijand de fox, en Axel hitst hem nog op door te gaan gillen van het huilen als hij die andere hond al aan ziet komen bij het idee dat ze samen zouden kunnen gaan vechten. Als Tommy wil, houdt Axel hem toch niet tegen. Goemans, de eigenaar van de fox, kneep manmoedig beider kelen dicht toen ze aan het vechten waren en bood mij Tommy aan, die ogenblikkelijk in mijn hand hapte, een razende Roland gelijk!

’t Was jammer dat Hofstee net weg was, anders had die mooi kunnen helpen, maar Hok en Truitje speelden het ook prachtig klaar. De Hofstee’s namen mij gister mee naar een lezing over de Vrijmetselarij voor buitenstaanders, die heel aardig was. –

’t Is een ontzettend drukke week, elke avond wat. Morgen Vivos, dan Kunstkring, dan IEVA, dan Hok’s verjaardag! – Em stuurde een briefkaartje met een opdracht om iets voor Hok te kopen. We zoeken ook logies voor Dirk en alle kinderen hier in Bandoeng – We hebben ze aangeboden allemaal bij ons te komen, gaat wel. Met matrassen op de grond en banken en veldbed. [3] Hok kreeg de vorige week dinsdag net iemand bij zich op de kamer, waardoor ik ’s avonds niet meer kon komen. Ik ben toen elke avond beziggehouden door allerlei lieden, uit eten, bioscoop e.d., heel genoeglijk. Ik had juist het plan om veel te lezen, omdat we 4 dikke boeken hebben deze maand van onze leeskring, maar daar kwam zo helemaal niets van. Het is nog nooit voorgekomen dat ik in één maand kans zag 4 boeken uit te lezen, één per week is me veel te veel, bij de krant en de tijdschriften – O ja, die tijdschriften van die cultuur die jullie ons stuurt, vind ik prachtig. Er zijn weleens erg zware stukken in, maar over ’t algemeen is de inhoud zeer de moeite waard. We gaven ze allemaal mee aan Jan Schüller, die tot nu toe steeds vergat ze weer terug te brengen. – Verbeeld je, voor die éne week in ’t Ziekenhuis rekenen ze ons meer dan ƒ 200.-! En de dokter schijnt een halve maand salaris te vragen. [4] Vaarwel inhoud spaarbankboekje! Heeft Em’s blindendarm jullie nu ook zoveel gekost? – We hebben het dierbare blindendarmpje meegenomen, het staat in het medicijnkastje! De zuster vond het bepaald nodig dat we hem meenamen. Axel werd een dierbare vriend van de hoofdzuster. Hij liep als een hondje achter haar aan, en ze was enorm verrukt van hem, omdat hij zichzelf zo leuk kan bezighouden met stenen en autootjes en omdat hij gevraagd had waar Pappie’s baby nu was, daar “men” toch alleen voor baby’s naar ’t Ziekenhuis gaat! We hebben toen Lisa maar naast Hok gelegd, dat was ook goed! – Er kwam een briefkaartje van Anneke. Wij schreven haar nog helemaal niet. – We hebben hier in huis iemand die geld uit de kast haalt en niet weinig, steeds ƒ 10.- tegelijk. We hebben nu listiglijk allerlei bedacht om vingerafdrukken te krijgen om te weten wie het doet. Ik verdenk dat de djongos, al zou het me enorm van hem tegenvallen. Hij verdient bij ons een abnormaal hoog salaris en ik schoot hem nog veel voor ook. Het is een akelig idee, maar ze hebben nu eenmaal een andere mentaliteit. – Charly Chaplin is in Bandoeng, wij zagen hem niet.

Dag Eida. [5]

HOK

G. Zaterdag ben ik thuisgekomen, met bloemen en gebak en nog vele andere dingen, evenals Axel’s “langselegen” (= lang zal Pappie leven) binnengehaald. Erg gezellig. Ik mag echter nog niet alles doen, omdat de wond nog niet helemaal genezen is. Zo lig ik dan de gehele dag op de divan te luieren, in de hoop, dat ik gauw weer aan het werk kan. Bedankt voor het bericht, dat Van Lohuizen zijn album heeft. Gaarne t.z.t. de kwitantie. – Lisa is in de tussentijd erg gegroeid en blijkt een erg vriendelijk kind te zijn. Van filmen komt in deze tijd natuurlijk nog niets. Vader moet dus nog lang wachten op zijn verjaarscadeau. – Ik kwam op Vader’s verjaardag voor het eerst buiten. Toevallig niet. – Ik had reuze belangstelling van de collega’s. Ze zijn me zowat allen wezen opzoeken. Nu dag, veel plezier in Tirol, groeten aan A. en Th.

Hok.

EIDA

17-3-’36.

Liefjes – We hebben weer wat beleefd! Hok is plotseling blindedarm geopereerd vrijdagavond. Hij maakt het uitstekend gelukkig, zoals jullie in zijn briefje kunt lezen. Donderdag begon opeens diezelfde pijn ’s avonds als hij indertijd in juli had en die toen met “maagzweer misschien” werd beëtiketteerd; ’s avonds wilde hij niet eten, maar werkte nog wel. Hij had nl. nog 2 dagen vóór hij zijn publicatie moest inleveren, waarvan nu natuurlijk toch niks is kunnen komen, wat hij wel erg naar vindt. Jan Schüller troostte hem hierover met te zeggen dat hij nu misschien een erge stommiteit nog heeft kunnen voorkomen en ook een erg slimme gedachte nog erbij kan inlassen! Maar om bij m’n verhaal te blijven. Om half 10 zei hij dat de aanval weer hetzelfde was als in juli en dat hij weer een morfine injectie wou hebben, waardoor hij toen meteen weer kiplekker werd. Ik belde Linn op, onze vriend, die direct kwam om 10 uur ’s avonds en niets kon constateren daar hij alleen pijn voelde vlak onder de maag. De volgende morgen was de pijn gezakt. Hij wilde nu per se een lavement hebben. Een glycerinespuitje [2] mocht, gauw geleend van een kennis in de buurt. Er was wel wat succes, de pijn verminderde iets, maar toen Linn om 1 uur kwam, kon hij het al vrij zeker zeggen. Om half 5 kwam de chirurg Rizzy (ook een Oostenrijker als Sparmann!, maar het tegenovergestelde, zijn bezoek duurt nooit langer dan een paar minuten!) die een acute blindedarmontsteking constateerde. Om 7 uur was alles voor elkaar en Hok nog in diepe slaap in zijn kamer 16. Ik zag hem even, niet erg prettig, met ingevallen wangen, maar de zuster vond hem best. De dokter zei dat het ding een etterzak was en enorm groot als een mannenduim, ik heb het ook gezien. Hij had beslist gauw moeten breken, het was dus mooi op tijd geweest. Hoe vind je Hok die nooit iets mankeert. Hij vond het het ergste dat de blindedarm niet nog 2 dagen gewacht had, dat zijn publicatie tenminste had kunnen doorgaan. – Zondag kwam Jan Schüller toevallig even aan – Zijn collega’s zijn ook zeer attent, alleen vinden ze bloemen voor een man blijkbaar niet nodig. Hok vindt het maar best want hij vindt bloemengeur niet lekker in een ziekenkamer. – Hij zegt dat hij haast geen pijn heeft; hij heeft ook helemaal geen verhoging. Hij wilde wel al naar buiten, maar de dokter is erg voorzichtig. Hij kreeg vandaag voor het eerst een flinke portie eten. De andere dagen heeft hij enorm geklaagd over honger, tot wanhoop [3] van de zuster. Hij mocht wel sinaasappelsap, waar ik hem rijkelijk mee begoot, waarvan de zuster ook nog enkele voor hem opscharrelde, gedreven door zijn verwijten dat ze hem honger liet lijden. Ze kwam ook een avond met een portie ijs aan, voor ons ieder – Maar zijn darmen moeten langzaamaan weer in werking gesteld worden. Hij ligt alleen en ik ga vele malen per dag, soms 4, soms 3 keer naar hem kijken. Ik bracht Lisa ook al tweemaal mee en Axel steeds. Axel is ook vóór de operatie mee Hok gaan brengen en hielp de brancard duwen toen de zusters hem erop legden. Hij had ook interesse voor de injectie, die Hok nog kreeg. Hij zegt dan geen woord, maar kijkt heel ernstig. – Lisa’s pokken zijn mooi opgekomen, de dokter was vanmorgen even hier om te kijken. Ik heb hem meteen naar de voeding gevraagd voor het eerste jaar want de controle is nu niet meer nodig, ze is prachtig in orde. Als deze pokken geschiedenis helemaal over is, mag ze nasi tim en dan langzamerhand een borstvoeding weg, en telkens na 2 weken wéér één. – Hok kreeg net een andere patiënt naast zich zodat ik ’s avonds niet meer komen mag, een heel oud meneertje met een vrouw van 20! – Wij lazen in de krant dat Mieke’s man wegens ziekte ontslag vroeg als landsadvocaat. Is het nog zo erg? Wat vreselijk voor haar. Is hij dan al zo oud? – Fijn dat jullie een post- [4] wissel sturen ondanks dat we nog schuld aan jullie hebben en die weer meer wordt door de Schaduwen van morgen[1]. Bedankt voor de bestelling. – Nu is Vader overmorgen al jarig en weer konden we deze week niet filmen, nu door Hok’s ziekte. Ik hoop erg dat we het nog kunnen doen vóór Hok weer naar kantoor gaat. – Axel’s knalgeel badpak is volkomen uitgerekt in ’t water. Het hing hem opeens op zijn enkels! Ik had het precies de helft kleiner kunnen maken! De punt die op zijn navel moest zitten, komt nu in zijn hals! – De dokter kwam nog even bij Lisa, o nee, dat schreef ik al, maar hij voorspelde dat ze vannacht misschien nog last van de pokken zou krijgen, die ze nog niet had (de last) en inderdaad huilde ze daarnet wat, maar ’t was zó over. Ik zal vannacht m’n deur maar open laten staan. Ik word niet gemakkelijk wakker, behalve van m’n kindergehuil! – Vanavond moest Truitje Axel van de vliegmachien (tjien tjientje) vertellen bij gebrek aan Pappie. De afdeling van Mammie is altijd “het Kèsboontje” (=Kerstboompje), dat snap je trouwens wel, nu je weer gewend bent aan Menno’s conversatie. – Moeder zal nu zeker weer helemaal beter zijn. Vervelend dat je altijd die napijnen hebt in rug en benen. Doen die laatste het ook weer goed? – Zorg alsjeblieft dat het filmtoestel in orde is als jullie in Mieders bent, want ’t is zonde als wij er niets van te zien krijgen. Heerlijk dat ze daar weer sneeuw hebben, willen wij vast ook zien. – Wie is nicht Johanna? Is Jan Dirk dus majoor? – Mamma heeft logies aangevraagd. Nu kunnen we haar voorlopig niet hebben, Em wel, die komt dan in Hok’s bed en de divan in Hok’s kamer voor hem. Maar dat kan natuurlijk pas als hij weer helemaal goed is. – Tine Schepers weer een zoon! zielig!!!

[Randje pag. 4]

Ik geloof dat de hedendaagse bevolking van Mongolië afstammelingen zijn van Djengis Khan.

Dag Eida. [5]

HOK

17/3’36

G. De schrik is alweer voorbij. De blindedarm is eruit en over enige dagen zal ik weer naar huis mogen. Tot nu is er niets bijzonders bijgekomen. Geen temperatuurs­verhoging, geen pijn, dus een lui vakantieleventje. Wat me erg spijt is, dat de geschiedenis twee dagen te vroeg is gekomen in verband met mijn publicatie. Ik moet er de laatste hand aan leggen en had voor dit werk twee dagen uitgetrokken. En het moest net toen gebeuren. Nu gaat het maar een maand later naar de drukker. – Ik zal wel erg opgefrist thuiskomen. Want het is me zo een leventje! Niets dan eten, slapen, lezen. De dokter is voorzichtig. Donderdag, dus over 2 dagen mag ik naar buiten, vrijdag gaan de hechtingen er pas uit terwijl ik al alles doen kan. De tweede nacht had ik al geen slaapmiddelen nodig om de nacht rustig door te brengen. Tot nu alleen maar Eida en de kinderen op visite. Dus erg rustig. Hoe rustiger hoe liever het me is. Mijn collega’s zie ik toch al vaak genoeg. – Ik hoop dat het met Moeder weer crescendo gaat. Ze moet zich maar over niets ongerust maken, dan gaat alles weer vanzelf.

Dag Hok.

EIDA

10-3-’36.

Lieverdjes – Axel’s badpak is net af, het is erg leuk al zeg ik het zelf! Knalgeel met een punt middenvoor naar boven en daarin een ree van zwarte kruissteken – het bedekt alleen z’n buik, over de schouders met gele bretels. Ik ben er erg trots op zoals je ziet daarom weid ik er over uit! Het “ree-tje” haalde ik uit het kruisstekenboekje dat jullie me eens zonden, een erg gezellig ding, ook leuk voor Lisa’s jurkjes in de toekomst. – Het schaapje ligt nu te slapen onder het prieeltje op de zijgalerij. Ze is juist ingeënt, hetgeen ze met een vriendelijk gezicht onderging. Daar ze een dame is, heeft ze ’t op haar been. Wie weet is overigens de mode tegen dat ze groot is dat juist dat dát bloot gedragen wordt en altijd mouwen!!  Als haar benen net zo stevig blijven als nu kan ze ze overigens met trots vertonen! Ze kwam weer 140 gram aan, en haar “lijn” is weer stijgende – Dokter Poortman is enorm secuur. Hij komt over een week kijken naar de uitwerking van de inenting. Christie deed dat niet. Maar bij hem heb je ook zó een hoge rekening! Maar het zekere boven het onzekere! – Axel en Chrisje zijn met de dag onafscheidelijker en over [2] 2 weken gaan ze ’t huis al uit, vreselijk zal dat zijn. Ze zijn de hele dag samen in de weer en de morgen vliegt om. Ik heb hem nu verteld dat wij het volgend jaar met de boot naar Holland gaan naar Opa en Oma. Hij vindt dat enorm. Eerst naar Batavia met de trein, dat is al iets geweldigs want iedereen die bij ons weggaat, gaat naar Batavia. Henk gister. Hij at een avond bij ons, hij is altijd even gezellig. Ze maken zich wel ongerust over Henkje, die nu 2½, net als Mennootje, nog steeds niet los wil lopen, ook geen evenwicht heeft. Riek komt in juli hier met hem, weer een maand in de bergen; verleden jaar heeft hij dáár ook voor het eerst gelopen. Op Sumatra is ook geen kinderarts. Op hun plaats is alleen een chirurg en een Chinese tandarts, die enorm goed is, verder niks. Maar ’t klimaat is daar niet bepaald prettig. Enorm vochtig; en heet als Batavia. Ze maken het overigens goed. Ik deed een paar boodschappen voor hem, o.a. een blouse zocht ik uit, die hij als verrassing voor Riek wou meebrengen. Hij wilde zelf niet mee naar de winkels. Als dank zond hij een beeldig vaasje met orchideeën, hoe vind je, een mooie afscheidsgroet. – Axel is nu aan ’t eten, in z’n pyjama. Chrisje zit erbij, en af en toe hoor ik een gebrul. Ik laat Trui maar [3] scharrelen. Veel tact heeft ze niet. Als Axel zich niet wil laten aankleden, is ze boos en gaat met haar rug naar hem toe staan! Ze is dan erg nijdig tegen hem. Ze weet het verschil niet goed tussen streng en nors! Ze denkt dat streng is dat je moet snauwen. – We hadden gister een gezellige Vivosthee, de conversatie ging heftig over Hitler c.s. Toen we zaterdagavond uit de bioscoop kwamen, werd het bulletin verspreid van de Duitse troepen in het Rijnland. Ze hebben wel gelijk dat ze verontwaardigd zijn over het Frans-Russisch verdrag. Wanneer ze werkelijk zich aan de Volkenbond hielden, zou het hele verdrag overbodig zijn.  Jullie hebt Hitler zeker ook horen spreken of althans zijn rede gehoord. Maar jullie zijn misschien anti-Duits, maar haat is perse verkeerd, ook haat tegen Jodenhaters! – Vader is nu alweer haast jarig, jullie vieren het toch met je beiden, maar dan breekt de Paasvakantie al haast weer aan binnen een week of 3. Heerlijk dat Vader zoveel vakantie heeft. Daar hebben wij toch ons hele leven van mee geprofiteerd. Als ik nu Hok meemaak! Als de kinderen groter zijn, moet je wel met ze vakantie houden [4] als het enigszins kan. – Donderdagavond ging ik alleen naar de Kunstkring. Het was cel en piano, maar de cel was dilettantisch. Hok was blij dat hij niet meegegaan was. Zaterdag zagen we “She”[1] in de bioscoop, maar ik vind het boek een stuk mooier. Hok begon eerst met geologische fouten in de film vast te stellen, maar het was niet bij te houden! Een typische film. Zondag konden we weer niet gaan zwemmem, ik was p.f. en we moesten op verjaarsvisite van een kind Linn, bovendien was Hok aan één stuk aan ’t werk. Hij komt nergens meer, alleen bij de Hofstee’s. Hofstee had geen familie die in Winschoten dokter was, maar hij zegt dat veel families zo heten in ’t Noorden, net als bij ons Jansen en Meier. – Midden deze maand zal Em wel leven gaan voelen. De eerste baby immers met 4½ maand. Ze is nog niet erg dik volgens Mevrouw Zeeman. Misschien komt ze in de Paasvakantie bij ons. Het zou niks verkeerd voor haar zijn een tijdje in een koeler klimaat. Ik ben bang dat ze 1 of 2 dagen wil komen, dat is tegen de afspraak! – Hok heeft weer geweldig veel bladzijden geschreven, het wordt een feuilleton langzamerhand, steeds “wordt vervolgd”.

Dag Eida.

EIDA

3-3-’36.

Lieverdjes –

Dien heeft een dochter, de derde! Dus net als jullie, de namen Burgersdijk en Beudeker mogen geen voortgang vinden blijkbaar – Beudeker heeft nog een klein kansje daar Dien’s man nog een broer heeft. Maar 3 meisjes is ook leuk, wat jullie! – Mevrouw Zeeman sprak ik gister, ze at een avond bij Em en Dirk en was niet uitgepraat over de geest daar in huis. Ze gaat Tante Leidie opzoeken zei ze. – Mevrouw Rempt schreef ons erg aardig, een bedankje op een bedankje van mij aan haar voor sokjes en een slab. Van Mies Dommering ook een aardig briefje, en van A.C. de Jongh. Dus opeens veel berichten uit Holland. Vandaag ook nog van Jantje Westerveld, die conservator is in Amsterdam in de hoop over een jaar of 3 op te klimmen en ook Prof. te worden. Aardig dat hij contact met ons houdt. – In Batavia moet een hittegolf geweest zijn, mijn flinke zus schrijft er niets over, ze beweert dat ze al dikker wordt en dat ze een poosje bij ons komt logeren op mijn verzoek vóór ze naar jullie gaan. Ik leen haar flanellen hemdjes en goeritaatjes, meer heb ik niet voor haar. Lisa is dan nog niet uit de luiers gegroeid. In Holland moeten baby’s in de winter 3 luiers over elkaar heen, zo’n bevalling in Holland zit wel veel aan vast [2] als je maar voor tijdelijk gaat. Flanellen luiers heeft ze later niks meer aan natuurlijk, tenzij voor onderleggers, maar die heeft ze dan ook al. Enfin, financieel is dat gelukkig voor hen geen bezwaar. – Fijn dat Anneke c.s. zo heerlijk hebben in Tirol. Hoe hebben ze het nu sedert de dooi? Wat een strop voor het skiën en sleeën. Is Anneke nog steeds rustende? Maakt ze niet eens een stevige tocht? Weet Thijs al hoelang het wachtgeld duurt? zeker nog niet. – Zaterdagavond hadden we toneel van de Kunstkring een echt Indisch stuk historische inhoud, heel aardig; wel even om aan te wennen dat een pastoor de hoofdrol was. Thuisgekomen en ingeslapen, werd ik om 2 uur al wakker van een huilende Lisa. Ze had pijn in het buikje, kramp kon je merken. Het ging telkens voorbij en kwam na een kwartier weer terug – mijn buik ging van de weeromstuit ook aan de gang!! Ze gaf ook over, papaja met melk, dus dacht ik direct wel dat ik haar teveel papaja had gegeven, de stakker. Het had blijkbaar haar darmpjes verstopt, want er kwam niets uit. Om 6 uur belde ik Poortman op, die constateerde dat het inderdaad van de papaja kwam. Hij vond het evenwel griezelig maar door zijn drukken op haar buikje, kwam er wat ontlasting los, die hij meteen kon onderzoeken. Ze [3] lachte meteen tegen hem toen het eruit was. Hok ging die dag met Chavannes een autotochtje maken naar de Poentjak[1], dat kon hij dus met een gerust hart doen. Lisa heeft bijna de hele dag geslapen om de slaap in te halen, ’s avonds deed ik nog een priesnitz[2] om haar buikje. Jammer dat ik dat niet eerder geweten had, want dat verzacht de pijn. Ik legde haar wel op een warmwaterzak, maar toen kreeg ze het weer te warm. – Wat vreselijk zonde van die mislukte films van jullie. Heeft Thijs zich niet eerst laten voorlichten? De belichting is in Holland natuurlijk anders dan hier – vreselijk jammer. – We kunnen nooit eerder dan begin juni, wel jammer, maar als we eerder gaan hebben we maar 9 en geen 10 maanden. De gelijkstelling is er nog niet, dat duurt wel tot het eind van het jaar. Houw heeft helemaal nergens last van, anders zou hij niet in vaste dienst genomen zijn, maar hij vindt het toch wel prettig weer wat naar Davos te gaan. – Ik eet al heel wat vet, d.w.z. alleen verse boter op brood en waar het vlees in gebakken wordt. – Wat enige dat Oom Johan zo geëerd wordt, dat ze een lezing over hem gehouden hebben – waren Jan Dirk[3] en Jo er niet? Hoe zit het toch met die [4] studie van Jan Dirk – is hij eigenlijk al Mr. en wat doet hij eigenlijk – Fijn voor Tante Lyda dat Jan Prof. wordt, daar zal hij wel geschikt voor zijn trouwens, voor welk vak? Hier in Indië verdienen proffen ± ƒ 1.200 per maand! In Holland kunnen ze er geen auto van houden hè. – Tussen 2 haakjes, hoe groot is onze schuld bij jullie. – In februari al lenteweer bij jullie met sneeuwvlokjes – We verheugen ons erop dat ook mee te maken – als Hok nu eens ook 3 maanden wachtgeld kreeg! – Schreef ik je dat Ter Haar zieke longen heeft. Het schijnt niet hopeloos te zijn, hij heeft maar een ½ jaar ziekteverlof. – De vader van Jeanne is gestorven aan een veretterende nier – hij was nooit ziek geweest – We hebben fijne boeken deze maand in de leeskring, van Slauerhof, Maxim Gorki, Anton Coolen – ’t is plezierig om juist van de nieuwste Hollandse literatuur op de hoogte te blijven. – Ik zal in jullie kartonnetje nu onze kieken weer terugsturen. – Axel heeft Lisa met stomheid geslagen. Zij huilde nl. en toen begon hij en van schrik werd ze stil en vergat verder te gaan, toen hij uitgehuild was. Hok vertelde hem vanavond nl. weer geen verhaaltje omdat hij vanmorgen weer nat was, alweer 2 morgens. Hij zal dus nu voortaan wel weer oppassen. – Irene komt in mei met de hele huishouding. Ze vond de scheiding lang genoeg. – Morgen is Hok’s kantoor gesloten – hij wist het niet eens – toevallig hoorde ik het! –

Dag Eida

[Rand pag. 1]

Wat enig zijn die kiekjes, schattig die jongetjes in winterkostuum. M’n buurvrouw kreeg juist ook van een ander winterpakjes voor Chrisje met ook zulke leuke ijsmutsjes.

Dag E. [5]

HOK

3-3-’36.

G. Hartelijk dank voor de goede zorgen in verband met het postzegelalbum. Betaal niet voordat het album in ontvangst genomen is. – Jammer van de film; ik ben al erg tevreden met de goede wil. Mocht u dat te weinig vinden, geeft u dan met mijn naam aan Lisa een kinderwagen (ƒ 15.-) [EIDA of dat andere wat ik schreef]. Lisa heeft ons zaterdagnacht aan het schrikken gebracht, omdat ze krampen kreeg. Gelukkig niets erg, ze had last van de papaja, die ze zo lekker vond, dat ze er teveel van at! Maar ’t was een schrik.

“Ich freue mich stets über Ihre freundlichen Zusendungen (van overdrukjes), einmal aus reine persönlichen Gründen und dann, weil Ihre Arbeiten stets etwas Neues am Tatsachen und Gedanken bringen und sich weit über das Niveau der paläontologischen Altagserscheinungen erheben. Das ist um so mehr an zu erkennen als Sie auf dem isolierten Posten, auf dem Sie leider sitzen, von auszen her so gut wie keine Anregungen bekommen können und so ganz auf sich selbst  gestellt sind.“ Aldus prof. Wanner uit Bonn over mijn werk. Het klinkt beter dan wat Umbgrove me op zeer onhebbelijke wijze aan het verstand probeerde te brengen, dat mijn werkjes – althans één daarvan – overbodig zijn. Aldus dr. Thalmann: „Ich bitte Sie, in der von Ihnen begonnenen und mit so viel Erfolg durchgeführten Untersuchungsmethode weiter zu arbeiten, unbeirrt von das Gebläff und die unfreundlichen Briefe von Seiten Umbgroves, v.d. Vlerks oder anderer Kollegen. Es muss ja die beiden früheren Paläontologen beim Mijnwezen zweifellos ärgeren, dass Sie, weil Sie die Foraminiferen-Probleme viel umfassender und aus einem weiteren, biologischen Gesichtspunkte in Angriff nehmen, dem entsprechend auch wertvollere und viel besser fundiertere Resultaten für die Stratigraphie, Phylogenie[4] und Systematik erziehen.“ Dit tekent mijn verhouding tot mijn voorgangers.

Dag, Hok.

EIDA

25-2-’36.

Lieverdjes –

’t Is hier ’s avonds en ’s middags echt nat en koud – af en toe verlang ik naar een kacheltje – Hok liet een warme kruik voor me maken, die m’n voeten zalig verwarmde – echt kil is het – In Batavia moet het juist snikheet zijn op ’t ogenblik. Bewonderenswaardig dat Em daar nooit over klaagt. Fijn dat ze ’t zo goed maakt – Haar naam “Marijke” heeft wel een zeer bijzonder originele uitleg, zullen jullie wel enig vinden. – Van Dien nog steeds niets aangaande een baby – wie weet wordt het tóch een jongen nu hij op zich laat wachten. Vroeger gold dat voor meisjes, maar nu is het omgedraaid. Mannen doen nu blijkbaar het langst over hun toilet! Ze heeft een blauwe wieg gemaakt om de kans op een zoon te verhogen!! – Daarnet sprak ik een meisje dat met mij aankwam in Leiden, ze is pas een half jaar hier en heeft verse verhalen over Leiden e.d. Ik ben alles zo volkomen vergeten. Ik herinnerde mij haar gezicht wel, maar wist niet waar vandaan. Ik ben ook al 10 jaar uit Leiden weg! Wat een tijd! Mijn clubgenootjes schrijven al- [2] lemaal enthousiast over ons verlof –

’t Zal me benieuwen hoe ik me bij hen zal voelen -  misschien stokoud! Ik word al 30 dit jaar, maar één troost dat zij het ook zijn. Maar ik geloof, gezien jullie, dat je in Holland veel langer jong blijft! – Lisa is al ingeslapen, ’t is 7 uur. Hok speelt piano, Axel zit te eten terwijl Truitje erbij zit, bezig aan een knalgeel badpak voor Axel te breien. Ik leerde het haar en nu is ze er fel op! – Hok speelt haast elke dag en hij kent erg veel – af en toe spelen we eens vierhandig. Maar hij kan beter alleen! – Henk Heyrmans komt 4 maart in Bandoeng voor een congres, leuk is dat. Hij logeert bij andere vrienden omdat wij er niet op ingesteld zijn. – Hok’s vrienden, de Hofstee’s komen deze week een avondje – ik zal hem dan naar zijn vader vragen. Hok kent ze veel beter dan ik. Hij gaat na de Loge af en toe met hem mee naar huis – Zij heeft veel van Lotty Schepers, praat precies zo en uiterlijk ook. Ze heet De Jong, meen ik. Ze voelt ook wel voor de Ver. van Vrouwenrechten – ik heb er alweer 3 op m’n lijstje staan om mee te nemen naar de volgende vergadering! – De laatste vergadering vorige week was ook op een vrijdag, erg praktisch dus om gelijk uit te gaan. De Vivos was de avond daarvóór. Tine Sparmann [3] vertelde van hun reis naar Mongolië. Zo enorm boeiend deed ze dat, dat het opeens half 12 was. Ze vertelde zeer merkwaardige dingen, o.a. dat het klimaat daar zo prachtig is als in Davos, dat de mensen blond zijn met blauwe ogen en heel lang. En dat die mensen elke dag alleen leven van geitenvlees, geitenmelk, thee en champignons, meer niet – Ze zei dat ze daar de vitaminetheorie in de war sturen want dat het erg sterke mensen zijn. Op alle kiekjes stond ook vriend Sparmann, erg sportief. – De Oostinghs gaan de volgende week met verlof – wij zullen naar hun terugkomst verlangen! omdat wij dan gauw aan de beurt zijn!! – Wat knap van jullie om Anneke weer roze wangig te maken, ze had een opknappinkje erg nodig en zo heerlijk dat jullie ’t niet eens zijn met “het koor der teleurgestelde ouders”. Onze familie is toch blijkbaar iets bijzonders, zo heb je er niet veel – al zeg ik het zelf! Wrokken Papa en Mama nog of is het voorbij? – Axel wordt steeds gezelliger – hij helpt ook Lisa opvoeden, die niet met de handjes in de mond mag liggen en Tommy, die geen deuren mag openlaten. “Mammie wéér boos” zegt hij tegen Tommy. “Al” en ‘weer” vindt hij reuze vondsten. Hij gebruikt ze overal “Pappie [4] wéér een boterham”, net of hij het wel een beetje veel vindt! Hij kletst aan één stuk door en is geweldig opgewonden als hij met Chrisje speelt. Zij moet precies naar zijn pijpen dansen en gaan zitten waar hij het goed acht, al verandert hij nog enige malen van idee. Goeiig doet ze alles wat hij verlangt, spreekt zelfs de woorden, die hij nog krom zegt, en zij al goed, ook krom! Het is een lust als die twee bezig zijn. ’t Zal jammer zijn als hij groter wordt! – Morgen ga ik op bezoek in ons vorige huis aan de Berlageweg, waar een Vivos lid woont, apothekeres. Ze vond het zo grappig dat wij daar gewoond hebben dat ze me beslist op visite wilde hebben. – Zondag waren we in de Dierentuin, waar de krokodil de meeste indruk op hem maakte, merkwaardig. Misschien doordat hij die in opgeblazen vorm uit het zwembad kende, waar kinderen erop zitten. Axel was zo snipverkouden zondag dat we maar niet gingen zwemmen. –  Jeanne ontmoette ik toevallig in de stad. Ze waren één dag over. Ze is nog steeds broodmager en was erg onder de indruk van het overlijden van haar vader eind januari – enorm zielig. Gelukkig is Tek Bheng nu prettig in de omgang, hij is een ander mens blijkbaar, zij ook misschien. Toch maakt ze nog geen gelukkige indruk – ze is geen mens voor Indië, geloof ik. Ze was zo verrukt van Lisa, maar Tek Bheng wil nog steeds niet. Het zou voor haar een heerlijk iets zijn.

Dag Eida. [5]

HOK

G. Het is maar prettig voor A. en Th. dat alle ziekte achter de rug is en voor Moeder is het een voldoening, dat haar verpleging met succes werd bekroond. We hopen niet, dat ons verlof door ziekte wordt verstoord. Het hoeft niet, want we zijn vrijwel nooit buiten Bandoeng geweest, en hier kun je erg oud worden. – Zondag trokken we met Axeltje naar de dierentuin. Wat op hem de meeste indruk heeft gemaakt, is de krokodil, die ze juist voerden. Hij moest steeds terug naar de kadil, en we begrepen het maar niet, we verstonden zoiets als vlinders. De aapjes vond hij niet erg leuk. De olifant was ook favoriet. – Hij praat nog erg onduidelijk, heeft zijn eigen taaltje b.v. terken is vertellen. Tjien tjien is vliegmachine, Sisa is Lisa. Op Tommy is hij nog altijd idolaat. Elke zondag nodigt hij ons uit om te gaan slemmele. – Hij apprecieert nieuwe dingen erg, bijv. een nieuwe riem of schoenen moet hij aan iedereen laten zien. Laatst was hij erg woedend, dat zijn schoentjes niet gerepareerd mochten worden. De schoenmaker was op het erf en maakte Eidjes schoenen. Hij was erg teleurgesteld. Met mijn werk vlot het best. Na deze publicatie neem ik enige tijd rust. Ik hoop dan dat het weer beter is, dat er weer getennist kan worden. – Henk Heyrmans komt de volgende week hier voor een S.S.[1] congres. Hij logeert bij een andere familie, omdat we hier niet voor logees ingericht zijn.

Dag Hok.

EIDA

De kinderwagen nemen we maar over voor ƒ 15.- Jullie kunnen die wel aan Hok cadeau geven als je wilt. Verder wil hij graag hebben de 2 laatste boeken van Huizinga “Herfsttij der Middeleeuwen” en dat laatste, ik weet niet hoe ’t heet. Nijhoff weet het wel. Als jullie niet tot een boek besluiten, laat Nijhoff dan in elk geval het laatst uitgekomene sturen, dan geef

[Randje pag. 5]

ik hem dat. Als je het direct bestelt, komt het nog net op tijd aan. Een bijdrage voor het filmpotje in deze benarde tijden zal ook welkom zijn. Dag.

[Randje pag. 2]

Wil jullie me even melden waartoe je besluit voor Hok – zie einde brief Hok. De Ter Haar’s komen niet terug, een jaar ziekteverlof – hij heeft long TBC afschuwelijk hè.

EIDA

Lieve Vader en Moeder – Ik moet jullie ook weer eens zó noemen, zulke gezellige namen! Vandaag vóór 8 jaar was “het” feest bij Hijmans[1] – We eten lekker en gaan vanavond misschien samen uit. Dat is althans mijn voorstel. Hok gaat expres vanmiddag niet tennissen. We hebben geen van beiden wensen voor een cadeautje, dat is dus tevreden hè! – Gister was Hok naar de Loge voor een Rouwplechtigheid voor 4 maçons – hij vond het heel plechtig en mooi. – Momenteel is hier een tentoonstelling van Chinese schilderijen, waar we nog niet geweest zijn. Het moet wel merkwaardig zijn. – Hoe is ’t mogelijk dat A. en Th. een huis kregen voor ƒ 30.- gemeubeld en wel. Ik hoop erg dat wij een paar maanden wachtgeld krijgen over fijn een jaar om bij jullie te zijn, maar 10 maanden is ook al plezierig, alleen kunnen we niet eerder weg dan juni ’37. Ik zou of Truitje of Minah nemen, niet beiden. – Ik heb Annie Gerritsen nog niet gefeliciteerd, ik zie op de aankondiging dat ze beiden arts zijn, wat een doorzettende dames toch Ankie, Kiekie en nog meerdere – ik zei tegen Hok verbeeld je dat ik ook dr.ir. was. ’t Zou hem niks bevallen!, dan zou ik hem helemaal nooit willen geloven!! – Jullie zijn dus op ’t ogenblik weer zonder gespuis om je heen, heel goed om het weer eens rustig te [2] hebben ook na al dat uitgaan van de laatste tijd met A. en Th. Em schrijft al over opruimen van haar huis – ze willen in jullie buurt iets huren, lijkt me erg geslaagd – overigens zouden ze zich vóór de bevalling kunnen verdelen, dat is toch maar één maand. Maar ze zullen ’t wel goed inpikken. – Lisaatje at gister tomatensap, ze keek eerst enorm lelijk bij de eerste hap om ’t zure, maar ze was woedend toen het op was. Vanmorgen waren er rode stukjes in haar luier – ik schrok me eerst dood, maar dacht toen plotseling aan gister – ik heb nu ook een djeroek voor haar uitgeperst, vruchtensap is enorm gezond. Ik ben nu ook met de gymnastiek begonnen. Het windt haar enorm op en ze wil niet ophouden, spant al haar spieren nog eens extra na afloop, het zal een sterke duvel worden! Ze is deze week 110 gram aangekomen – het gaat nogal. Na het drinken is ze altijd enorm vol dat er nog een golfje weer terugkomt, ze kan toch moeilijk méér drinken. Leuk dat jullie met Pasen naar Mieders gaan. Het ziet er wel naar uit dat Em en Dirk aan komen voordat de v.d. Laans teruggaan. Het wordt voor jullie alleen wel wat al té! Ik kreeg van Em 2 lange brieven achter [3] elkaar, enorm genoeglijk – Ze haalt de schade van haar zwijgzame jaren in. Ze zegt dat ze misschien ook nog hier komen. We moeten elkaar toch ook nog spreken voor ze weggaan. – We geven elkaar raad op ’t gebied van kleding. Ik moest van haar weten over jongensonderkleding en kocht nu een hempje voor Axel voor 14 cent!, dat net lang genoeg is voor een chemise envelop! Die gebreide onderbroekjes draagt Axel liever niet meer. Ik bewaar nu alles voor Lisa! – Ik kocht knalgele wol voor een badpak voor Axel, er kan er ook nog wel een voor Lisa uit! Ik was al begonnen aan één van lichtgroene wol die ik nog kocht toen ik nog op de huishoudschool was en waar ik een gehaakt jurkje van heb, maar het is leuker om er later een broekje of een jasje voor Lisa van te maken, passend bij het jurkje. Ik heb heel wat jurkjes voor haar liggen, 4 dikke en 5 dunne! – Ik herinner me die Jo Fransen nog wel uit Em’s klas. Hoe is ’t mogelijk dat die nu al gaat lesgeven. – M’n IEVA jaarverslag is goedgekeurd – Gister maakte ik er bloedig een uittreksel uit voor de krant en nu hoeft het niet (ik tikte het ook zelf gisteravond) want ze willen zelf op de school komen kijken en erover schrijven. We hebben nu gemerkt waarom de kranten hier zo beroerd zijn. Onze buurman was nl. bij ons te eten, de vader van Chrisje, die [4] journalist is en die praat over geologische onderwerpen zonder enige notitie van Hok’s mening te nemen! Ik zei hem ook dat hij eens wat meer over de Vrouwenbeweging in Europa moest opnemen, maar hij vindt dat een vrouw achter de kinderwagen hoort, waarop ik niet kon nalaten hem te zeggen dat hij van 50 jaar terug is! Zo’n vent van niks om te ijzen. Ze vinden het alleen belangrijk of een vereniging adverteert, maar de inhoud van de krant is blijkbaar bijzaak. Van de advertenties kan zijn pa steeds heen en weer naar Holland vliegen, van de inhoud niet! – Mevrouw van Overveldt en dochter en kleindochter waren hier op bezoek op een morgen. Ze maakten dus geen kennis met Hok. De oma woont al 15 jaar bij deze dochter in, vanaf dat ze één jaar getrouwd waren. Wel een beetje lang hè. Oma zorgt voor alles en Marietje geeft haar zoon van 11 zelf les iedere dag. – Ik heb er opeens schoon genoeg van om iedere dag katjang idjoe (soort groene erwten) te eten, en zal er maar wat mee ophouden, ik bestelde nu linzen. Ik eet trouwens al veel dingen ook brood en boter en het gaat best – ik liet het nog een keer onderzoeken. Linn vindt dat ik er niet teveel aan moet denken, maar hoe wil hij dat ik dieet houd en er toch niet aan denk? – Voor Vader’s verjaardag krijg jullie geen film dit keer, we hebben er nog niet weer één gekocht. – Zondag zwommen we weer heerlijk op Dago, alleen heeft een schoffie ondertussen een spijker in de voorband geslagen, zodat die lek was, en Hok hard moest zwoegen ná het bad en eigenlijk weer een bad nodig had! Van Dien nog niks gehoord, misschien vanavond.

Dag Eida. [5]

HOK

G. Eindelijk weer eens plaats over om wat te schrijven. Van uitgaan is niet veel terecht gekomen. Het werd een beetje laat en de kinderen bleven alleen thuis. - Met “traurige Umstände” bij de paleontologen wordt de wetenschappelijkheid bedoeld. Maar het kan evengoed op de bestaande afgunst slaan. Gister kreeg ik nog een onhebbelijk briefje van prof. Umbgrove, die één van mijn studies overbodig vond. De kneep ligt waarschijnlijk ergens anders. De tijd zal leren wie gelijk heeft; mijn voorgangers kunnen het blijkbaar niet zetten, dat ik hun onderzoekingen niet helemaal vertrouw. Daar is ook alle reden voor. Het schijnt hen te verbazen, dat ik niet alles kritiekloos overgenomen heb. Umbgrove wil me blijkbaar voorschrijven waarover ik schrijven mag. Nu, dan is hij bij mij aan het verkeerde adres. Een andere toon ademen de brieven, die ik van dr. Thalmann krijg. Daar is het een en al behulpzaamheid en medewerking. Ik apprecieer hem dan ook ten zeerste. Ik hoop, dat ik hem ook eens persoonlijk ontmoet. – De beestjes die ik behandel ontwikkelen zich volgens een wet, die inherent is aan het type. Dat principe leeft zich uit, totdat alle mogelijkheden uitgeput zijn en dan sterft de groep uit. Het zijn wetten, die niet het individu alleen betreffen, maar die het evolueren van de hele groep, van haar eerste ontstaan tot aan haar einde, beheersen. En de groep bestaat uit een lange reeks van generaties, dus grootvader, zoon, kleinzoon etc. etc. en het leven van zo’n groep omvat miljoenen jaren. Het is dus net alsof de groep bij haar eerste optreden iets meekreeg, dat zij dat “iets” moet verwerkelijken en tot ontwikkeling brengen, om, wanneer zij het “iets” consequent, tot het einde toe, heeft gerealiseerd, en het dus niet meer verder doorvoeren kan, uit te sterven. Uitsterven is, dat de gehele groep van het wereldtoneel verdwijnt, om niet meer terug te komen.

Dag Hok.

EIDA

11-2-’36.

Geliefden – Wees niet bang dat er onaangename naslepen zouden kunnen komen naar aanleiding van Anneke’s voorstel dat ik eventueel eerder naar Holland zou kunnen komen. Ik heb het zeer gewaardeerd dat zij zo aan ons gedacht heeft en best begrepen hóe het bedoeld was. Mijn echtgenoot is er een beetje van geschrokken, maar vooral na Moeder’s laatste brief is hij ervan overtuigd dat hij zich vergist heeft en onnodig geschrokken. ’t Is evenwel nog zover niet, we weten nog steeds niet in welke maand het het prettigst zou zijn te komen. Hok voelt het meest voor de zomer tot slot – maar mij lijkt het aankomen in november afgrijselijk koud. December zijn we er in ieder geval! Houw gaat van de winter al om nog eens na te kuren in Davos, voor Fanny zal dat ook geen kwaad kunnen, vooral daar bij Davos nu ook een sportcentrum is met veel gezonde mensen. – Voor Emma zocht ik net enige toiletten bij elkaar uit diverse modeplaten, er staan keurige in. De Butterick[1] geeft altijd voor het Moederschap speciaal een bladzijde, heel handig. Ik heb haar beloofd een keep voor “Marijke” te maken om haar in Holland en aan boord in te wikkelen. Ze vindt dat erg geslaagd. Dirk komt deze maand in Bandoeng [2] dan kunnen we weer eens bijpraten. Wij willen hem ook vragen over een auto met verlof. Als wij hetzelfde jaar nog komen als zij weggaan, zou hij misschien voor één voor ons kunnen zorgen. Jammer dat jullie daar geen experts in zijn! – Wat knap zijn jullie al in het horoscoop lezen – eerstdaags begin je zeker aan die van Lisa? – Wat een ongelooflijk leuk kiekje van jullie drieën, Vader kan ook al prachtig kieken. En zo modieus alle drie! Zo’n petje als Moeder heeft, kocht ik ook bijna. Jan Schüller vindt dat ik zo sprekend op je lijk, Mam. Toen ik naar Anneke keek dacht ik, wát een bekend gezicht!, maar besefte niet direct wie ik daar zag! Ik zag haar ook nooit zo chic met een voiletje, en een hoed zó scheef. – Mijn djongos komt morgen weer binnen – hij was ziek vanaf eind december. Ik had diverse knapen, de één al afgrijselijker dan de andere – Hok vindt me erg knap in het opvissen van slechte bediendes. Je zoudt ook kunnen zeggen dat er blijkbaar meer slechte dan goede zijn. – Lisa brult op ’t ogenblik – ik heb haar in bed gestopt, ook omdat ze huilde, maar blijkbaar was dit de bedoeling niet. Ze wil zeker op Axel wachten – Ze gaat zich altijd hoog op haar armpjes oprichten om te zien of Axel al in bed ligt en als dat het geval is, gaat ze [3] gerustgesteld weer liggen na haar vriendelijkste lach gelanceerd te hebben. Iedereen vindt haar zo’n beeldig fijn poppetje. Marietje van Oppen (Schäfer) kwam ik ook tegen toen ik met Lisa wandelde. Zij was ook verrukt. Zij schijnt een kind verloren te hebben, heeft nu nog twee. – Vanavond spreekt Mevr. van Overveldt voor de Ver. v. Vrouwenrechten over het Kiesrecht, ze hebben al een paar mensen, die zullen debatteren. ’t Zal dus wel laat worden. Onze presidente vindt het nodig dat er thee geschonken wordt om te trekken en te animeren! De mensen zijn hier blijkbaar erg materialistisch. De vrouw van Jan Mullemeister, ook een oud-leerling van Vader en van Oom Johan, heb ik gevraagd met me mee te gaan. – Bij Julie Chavannes heeft Emmy Bodde gelogeerd, was die niet bij ons op de lagere school? Ze is getrouwd en heeft een zoon van ± 5 jaar. – Onze buurvrouw Wormser is nu weer in ’t Ziekenhuis met een blindedarmoperatie, bovendien heeft ze koorts, misschien malaria. Ze was nog niet helemaal over de tyfus heen en nu dit weer, zielig. – Hok heeft net de kiekjes gehaald, hierbij één als contraprestatie voor die van jullie. Ziehier Lisa die omkijkt – als hij te groot is voor je albumpje knip er dan een stukje af, of ik zal ’t wel even doen. Deze maakte ik [4] toen Hok naar kantoor was, de rest sturen we per mail. Hok vindt ze lang niet mooi genoeg, maar ik wel. Toen Hok ze mij overreikte voelde ik me als bij het uitreiken van een proefwerk vroeger! Lisa is wel erg ernstig – op één lacht ze schattig, maar daar is alleen haar hoofdje te zien – ik zei Hok dat de zoeker niet juist was, maar hij zegt dat het aan de zoekster ligt! Geestige man heb ik hè. – Ik kon het kastje nog niet gebruiken omdat Hok de film er wel had ingestopt maar de film niet dóórgedraaid kan worden, dat moet in een donkere kamer veranderd. Op ’t ogenblik heeft Hok nog geen tijd voor dergelijke dingen. Hij werkt met geweldige ijver aan één stuk aan zijn publicatie, nog net konden er vanmiddag 2 minuten af om een blik te slaan op mij in badpak! M’n oude is volkomen in duigen gevallen en nu paste ik één met een aardig bloot ruggetje. Hok vindt het alleen onzedelijk dat er geen rokje aan zit, maar dat wordt niet meer gedragen, alleen door mannen. – Axel zwom zondag voor ’t eerst zonder angst met de band om in zijn eentje in diep water. Hij wou niet hebben dat wij in zijn buurt kwamen. Ik heb veel gedoken en heb ook minder watervrees dan vroeger! Het is heerlijk te zwemmen, ik ben er opeens zo dol op en Linn beveelt het ook aan, beter dan tennissen dat erg vermoeiend is. Zondag fietsten we ook met ons drieën, Axel op Hok’s stang. – Ik eet nu ook vruchten en brood en rijst en tomatensap en nog steeds 2 fl. karnemelk per dag, ook goed voor Lisa. Ze kwam deze week wat minder aan, misschien loopt het zog nu weer wat achteruit. Met 4 maanden kreeg Axel ook bijvoeding, maïzenapap, maar Lisa is nog zo’n echte kleine

[Randje pag. 4]

baby – Vanmorgen deed ik gymnastiek met haar volgens een boekje, vreselijk grappig, want ze snapt er niks van en gaat middenin op de hand kluiven als ik die over haar gezichtje draai!

Dag Eida

Hok

[Randje pag. 1]

Hok zal later de schade van zijn karige woorden wel inhalen!

EIDA

4-2-’36.

Geliefden – Deze week kwam Lisa 170 gram aan, erg plezierig. Het bewijst dat mijn voeding weer beter wordt, want ze had bijna geen bijvoeding. Hok vindt dat je haar in de dikte ziet groeien. Ik geef haar nu half melk, half water zonder suiker erbij om de gaatjes te vullen. Bij de tweede voeding is ze meestal enorm hongerig en brult nog als ze beide kanten tot de laatste druppel heeft geledigd. Van de karnemelk krijgt ze steeds groene luiers. Nu heeft ze ook wel stukjes erin, maar dat heeft ze haast altijd gehad, van onverteerbaar vet. Niks erg. Te veel vet dus, net zoals bij haar Ma! – Ik maak het trouwens ook best, begin wel steeds meer te eten. De 2 flessen karnemelk per dag bevallen me nog steeds bijzonder goed. Het is echte roomkarnemelk. Iedereen roemt ook m’n goed uitzicht! Ik ben nu overigens ook p.f.. Zondag profiteerde ik nog net van het zwembad. Ik had nog wel steeds geen nieuw pak gekocht maat stopte de gaten in m’n oude. Hok werkte die dag door en zo togen Axel en ik samen naar Dago. Truitje had vrijaf, [2] wat ook weleens plezierig is. Ze is nog steeds pedagogisch niet erg goed – Axel heeft geen respect voor haar. Hij gilt tegenwoordig als hij tegen wil spreken en loopt weg als hij geroepen wordt en dergelijke, zodat Hok nogal vaak tegen hem moet optreden en hem opsluiten tot hij weer bedaard is, erg vervelend. Over pedagogische problemen moet je heel veel gehoord hebben, geloof ik, voor je er iets van snapt, en je moet het aanvoelen. Maar voor haar was ook alles nieuw, want zoals die Indische mensen meestal met hun kinderen omspringen; het woord “opvoeden” komt hier helemaal niet aan te pas. Onbeheerste mensen komen eruit voort, die aan hun grillen toegeven of slappelingen, die naar andermans pijpen dansen. – De bedienden mogen bij mij altijd hun rijst op mijn boekje bestellen en deze maand had de baboe zóveel genomen dat ze geen salaris kreeg, hoe vind je! Het kan haar overigens niets schelen, ze is bepaald goed bij kas! – Hok bracht me deze maand ƒ 120.- minder als anders, en ik moest nog wel de levensverzekering betalen! [3] Ik zal daar maar een apart potje voor maken om 2 maanden op te zamelen en de derde uit te geven. Wij betalen nl. per kwartaal. Een kennis van ons, bij een levensverzekering werkend, vindt ons veel te zwaar verzekerd – misschien dat we er in Holland studiebeurzen voor kunnen nemen. – Vanmorgen was er een trouwerij in de Loge – het was erg indrukwekkend en het speet me dat wij zoiets niet gehad hebben. Op zo’n dag zijn woorden met diepere betekenis ten zeerste op hun plaats. Jasper is de man hier, die dergelijke toespraken altijd houdt, zijn stem en woordenkeus droegen zeer tot een gewijde stemming bij. Het zou ook iets voor Moeder zijn. Het bruidspaar moest hun levensweg symbolisch gaan, en werden 3 maal staande gehouden door Wijsheid, Kracht en Schoonheid, die ieder enige hierop betrekking hebbende woorden spraken. Alles was versierd met bloemslingers van witte anjers en er werden witte rozen voor hun voeten gestrooid. De bruid was niet in het wit, dat was wel jammer. – Weet jullie dat Oom Ru plotseling gestorven is. Dat zal voor A. en Th. ook een schrik zijn. Ik had juist [4] de vorige brief vergeten te schrijven dat ik hem toevallig ontmoette. Hij vertelde dat hij juist een brief van A. en Th. had gekregen met Tirol plannen. – Walter vertelde dat ze met 11 mensen waren op de begrafenis – veel zullen het niet op tijd geweten hebben want hij is binnen 12 uur tijds begraven. Hem waren 3 kiezen uitgetrokken, waardoor hij een ontsteking in de kaak en later in zijn nek had gekregen. Hij was daaraan geopereerd, maar opeens was hij gestorven. – Jullie moeten veel groeten hebben van Mevrouw van Overveldt en Marietje van Oppen. Ik ontmoette ze op een vergadering van de Ver. van Vrouwenrechten. Marietje heeft een bolrond gezicht gekregen – ik herinnerde mij wel een foto van een smal lang gezicht en zo herkende ik haar eerst niet. Zij heeft een zoon van 11 en een meisje van 3½, met welke laatste Axel overmorgen zal gaan spelen, als we ze gaan opzoeken. Het is zo’n bijzonder actief mens, van wie een ieder hier in Indië opkijkt, waar de mensen zich alleen maar druk maken over hun eigen klein kringetje en hoogstens alleen belangstelling voor dat daarbuiten hebben, zonder tot daden over te gaan. Ik behoor daar trouwens nu ook al toe! Ik heb Mevr. Boonstra gestrikt voor 1e secr. v. IEVA, al haar 4 zoons zijn in Holland, ze is Professorsvrouw en heeft alle tijd voor Verenigingen. Echt plezierig. Ze is alleen erg streng en wil radicaal de boel veranderen ook Juffr. Buriks is ze niet over te spreken. De arme Adri’s verloofde ligt overigens in ’t hospitaal, ze weet niet wat hij heeft. – Mevr. van Overveldt heeft verteld van haar maatschappelijk werk in de Ver. tot Verhoging van het Zedelijk bewustzijn. Heb jij je daar ook me bemoeid, Mam? Dag jongens, ten zeerste omhelsd, ik zal een keep maken voor “Marijke”!!! Eida. [5]

Fijn als Anneke kleren opzamelt want Axel is overal al uitgegroeid, dat truitje dat jullie liet breien heeft prachtige diensten gedaan, maar nu is ’t overal te kort. Deze maand is hij aan de beurt voor nieuwe kleding. Dat beige bretelbroekje van jullie van vroeger ga ik namaken, staat enorm leuk. Tine Schepers wou hem nu al witte blouses en blauwe broeken laten dragen, maar dat is zo fantasieloos voor zo’n klein joch. Wytje’s kleren zullen dan mooi zijn voor Axel als er nog wat van over is. – Em is al bezig met harmonicajurken. Ik stuur haar maar geen model, die staan in alle modeplaten. Wij mogen in ’37 vermoedelijk op 2 juni weg en moeten dan 2 april weer terug zijn. Dus Vader’s en Hok’s verjaardag aan boord. – Voor Lisa heb ik inderdaad voldoende kleren tot aan het verlof – Ik heb al een manteltje voor Lisa uit laten raderen door Trui voor de Hollandse winter!! – Wat heeft To voor brief geschreven, bedankje voor de Koperen bruiloft? Wij stuurden niks. Wat denken de mensen met hatelijkheden te bereiken – We vierden Truitjes verjaardag luisterijk. ’s Morgens ontvingen we haar gezamenlijk ieder met een pakje, ook Tommy, zodat ze er aangedaan van werd. De mooie badhanddoek, die Axel haar gaf, hing ze boven haar bed als kleed aan de muur en ze gebruikt een oud vod, bezit er één. Van ons kreeg ze vulpen- potlood- inkt- papier en van Lisa een zaklantaarn. Ik had ook in chocolaatjes “22” gemaakt, haar leeftijd, op haar bord – Ze zei er niets over maar was erg blij die dag. Ik liet haar spelen met Axel die dag – alleen hadden we ’s avonds bezoek te eten en moest ze de stomme djongos helpen – Dag Eida – Hok heeft geen tijd –

[Randje pag. 5]

Net een lange brief van Em, gezellig. Dag!

HOK

Dag. Bij gebrek aan plaatsruimte, alleen een groet.

Hok.

EIDA

[Randje pag. 2]

De volgende week komen verse kiekjes – ik maakte er zondag al 6, nu nog twee. – Jantje Westerveld wordt conservator in Amsterdam, hij komt niet meer in Indië terug; zijn ex-vrouw met de andere man wél. – Lisa is ook een beeldje – ik verheug me echt voor jullie dat je bij “Marijke”, die eerste schattige maanden zult meemaken.  

EIDA

28-1-’36.

Liefjes – A. en Thijs al vertrokken? Welk adres hebben ze daar? Of hetzelfde als van de zomer. Ik moet haar toch eens precies vragen wat ze me aanraadt aangaande hulp. Ik merk nl. aan Truitje dat die ook dolgraag mee zou willen, al zeg ik haar natuurlijk nog niets. Zij staat natuurlijk ook als een kat in een vreemd pakhuis, zodra ze aan boord is en we moeten op haar misschien ook nog passen! Heeft A. de juffrouw en Minah beiden mee? – Lisa is weer van de bijvoeding af. Ze kreeg er van in de buik, witte stukjes in de luier en helemaal groen. Ik doe het nu sinds 5 dagen weer alleen. Maar ’t is tenminste prettig dat ik dat recept achter de hand heb voor ’t geval ze weer te weinig aankomt. Ik zal nog eens proberen met karnemelk, maar als ze ’t dan wéér niet verteert, moet ze half water, half melk. Suiker geven ze tegenwoordig niet meer, maar crystallosette om het zoet te maken. Ze is in 3 dagen 50 gram afgevallen, maar in 4 dagen heeft ze ‘t weer ingehaald en nog 50 gram erbij, dus dat bewijst dat mijn voeding nog [2] net voldoende is, al was het beter dat ze meer dan 100 gram per week aankwam. Maar ik houd het precies bij, weeg haar weer dagelijks. Ze ziet eruit als Hollands welvaren, helemaal dik en mollig, zoals jullie trouwens op de film ook gezien hebt. – Ze lacht dolgraag en vooral als je voor haar zingt. Gistermiddag legde ik haar bij Axel in bed, met de opdracht dat hij goed op haar moest passen. Toen ik om het hoekje keek lag hij naast haar terwijl hij haar handje vasthield. Hij wou haar niet meer afstaan – enig is dat dat hij zulke tedere gevoelens voor haar koestert. Hij sluit haar klamboe ook altijd zo zorgvuldig, want “daar komt kietje (=muskietje) aan”. En als ze huilt, komt hij ’t me ook vertellen net zolang tot ik erheen ga. Wij kweken dat gevoel ook aan want Hok vertelt elke avond dat Axeltje niet mee-mee kan met de tjien-tjien (=vliegmachien) naar Op-Oma Holland omdat hij op Lisa moet passen. Hij is nu ook alweer sinds enkele weken ’s morgens droog, fijn is dat. – Van dat blauwe pakje met geruit bloesje dat jullie voor Axel’s tweede verjaardag stuurden, is het bloesje nu op. Het broekje gebruik is nu op een wit bloesje, staat ook [3] aardig, alleen wordt hij al zo lang, dat het broekje welhaast te laag vastzit. Ik moet nodig aan nieuwe pakjes voor hem beginnen, maar dat bruine broekje van jullie helpt weer fijn de voorraad aanvullen. Hij vindt het fijn om naast Pappie te staan, ieder met de handen in de broekzakken! – Riek Heyrmans’ vader is gestorven, zielig, maar gelukkig dat ze juist met verlof geweest waren. Ik deed moeite voor een bijouteriekistje voor haar verjaardag namens Henk. Maar nu vierden ze het toch niet, maar het kistje kwam voor elkaar, houtsnijwerk met bruin fluweel gevoerd. Henkje praat nu gelukkig al. – Axel heeft net bij een kennis “Hansje in bessenland” bekeken, vol interesse – wij moesten ook nodig zoiets voor hem aanschaffen. – Vanmorgen stapte ik voor ’t eerst weer op de fiets, maar ik heb nu al zadelpijn! Bergopwaarts is geen mopje, als je ’t in jaren niet deed. Hok is met de auto naar kantoor. Hij is zo snipverkouden dat geen beddenlakens helpen. – Half 7 uur: Hok heeft getennist om de verkoudheid uit te transpireren, dat is bij hem het meest probate middel! Hij speelt nu piano, terwijl Lisa in de wagen ligt te kijken naar Axel, die zit te eten onder leiding van Truitje. Axel en ik hebben net met Lisa [4] door de kamer rondgewandeld met de wagen en langs het galerijtje buiten. Dat had in het andere huis ook niet gekund! – We hadden deze week een Dr. Hofstee te eten, die op Instituut Pasteur werkt. Hij is je reinste Gronninger van het platteland uit Nieuwolda, is arts. Hok kent hem van de Loge, een prettige kalme man. Zijn vrouw lag met een baby in ´t Ziekenhuis. – Dien´s 3e moet al over een week of 2 komen. Ik bewonder haar, daar in die smoorhete rimboe met weinig hulp en een klein salaris (de helft van het onze ongeveer!). En mij kost dit al hoofdbrekens. Zij hebben wél een autotoelage gelukkig. Haar schoonouders zijn te logeren geweest, vorige maand. – Ik zal Annie Gerritsen gelukwensen, cadeautjes krijgen alleen m’n clubgenoten. Zolang ik in Indië ben, heeft Annie G. mij geen enkele maal geschreven, ik haar éénmaal! Hoe is die man eigenlijk? – Chinees Nieuwjaar is ook weer voorbij. Hok nam helemaal geen vrij. Hij zou toch naar kantoor gegaan zijn. Hij is nu bijna klaar met z’n laatste publicatie, waarover hij nog steeds enorm enthousiast is. Zondagmorgen zijn we met Axel met de auto gaan staan op het rangeerterrein van de treinen. Axel zou daar hele dagen kunnen doorbrengen! Ik ben bijna door m’n Lisa correspondentie heen, het valt enorm tegen, maar meestal antwoord ik tegen de verjaardagen om 2 vliegen in één klap te hebben! – Tommy is loops, ligt de hele dag vast en ’s nachts ook dat ze m’n gordijnen niet kapot trekt van enthousiasme als ze een vrijer voor de deur ziet staan! De teckel van hiernaast staat steeds op de balustrade te kijken en is

[Randje pag. 4]

extra charmant tegen ons. Gister stuurde ik hem naar huis en toen ging hij opzitten in smeekhouding. Zo schattig! Maar we lieten ons niet vermurwen!

Dag jongens, omhelsd!

Eida. [5]

HOK

G. Vandaag voor het eerst met Axeltje getelefoneerd. Ik had hem graag aan de telefoon gezien; hij kon alleen maar “dag Pappie” uitbrengen. – Hij kan al erg leuk plagen en anderen voor de gek houden. Als hij een kwaad geweten heeft, begint hij zonder enige aanleiding al: Aatje zoet, te zeggen. Het is ons niet mogelijk hem ertoe te krijgen om zichzelf Axel te noemen. Van een vakgenoot kreeg ik het volgende oordeel over mijn werk: “Was mir gerade an Ihren Arbeiten imponiert, dass ist die sehr weitgehende biologisch-anatomische, vor allem vererbungswissenschaftliche und entwicklungsgeschichtliche Auffassung Ihres Berufes als Paläontologe. Ich freue mich jetzt schon auf Ihre weiteren Arbeiten und werde Sie mit der gleichen Energie durchstudieren, wie ich es mit der Cycloclypeus-Arbeit gemacht haben. Ganz einverstanden bin ich mit Ihrer durchaus berechtigten Kritik der heutigen Paläontologie, resp. deren Handhabung seitens der meisten Paläontologen. Es sind dies traurige Zustände; drum freue ich mich um somehr, dass Sie der einzige sind, welcher mit grösstem Erfolge paläobiologisch-evolutionistisch seine Aufgabe durchführt unter den Foraminiferologen der Gegenwart”. Daar kan ik ’t mee doen. Ik geloof dat de HH. paleontologen nu wel kleur moeten bekennen, nu ik aan verschillende diergroepen heb kunnen aantonen, dat ze behalve aan mechanistische wetten, ook aan iets anders gehoorzamen in hun ontwikkeling, – u weet de natuurwetenschap beschouwt het Godsbegrip als een schone, doch overbodige hypothese – en verder dat we op een heel andere manier moeten werken, dan tot heden is gedaan. – Caravanning is met een woonwagen met autootje ervoor eropuit trekken, ... als we er maar de nodige pegulanten[1] voor hebben.

Dag Hok.

EIDA

21-1-’36.

Liefjes – Fijn dat het doorgaat van Anneke en Thijs naar Tirol, en de kinderjuffrouw ook mee en nog wel zonder salaris: ze wil zeker ook graag Tirol eens zien. –

Zeg, geliefden, ik dacht dat ik jullie juist zo uitgebreid over mezelf geschreven had op 1 januari, maar ik zal proberen duidelijker te zijn. Het eiwitdieet is inderdaad nog in verband met m’n slechte vetvertering. Mijn lijfarts, Linn, wil nu van begin af aan m’n dieet opbouwen, omdat je bij deze kwestie nooit weet wát een mens níet kan verteren en wat wél. Ik moest dus beginnen met eiwit, zoveel mogelijk en langzamerhand de andere spijzen er één voor één bijnemen, dat we kunnen zien wát ik niet verteer. De vorige week was hij enthousiast, ook het beetje vet, dat ik binnenkreeg, verteerde ik goed. Ik hoop maar dat het zó zal lukken. Spreken jullie nog maar niet over eerder naar Holland komen, want dat heeft Hok zeer ontstemd. Ik begrijp natuurlijk dat jullie het voor óns voorstellen en ik waardeer het en zal eraan denken wanneer het nodig mocht zijn. Voorlopig voel ik me best gezond en zie er uitstekend uit, zegt “men”. Ik ben ook nog dik – dat is alles. – Fijn dat jullie de film ook leuk vindt en dat Moeder hem stiekem even alleen ging afdraaien – Jullie hebt alles er goed op gezien, alleen de “juf” was nog [2] Lena. Truitje krijg je de volgende maal. De non is Zuster Albert, die Anneke ook heeft verpleegd, tijdens de blindedarm. Chrisje Wormser heeft ook net zo’n soort hoofd als Axel, zij zou inderdaad een zusje kunnen zijn – enig dat jullie een grote Lisa in haar zagen. Ze is sinds kort weer thuis en morgen komt haar moeder uit het Ziekenhuis, na 8 weken tyfus. – Lisa heeft wat veel luiers, met stukjes en wat aan de groene kant. Ik heb idee dat ze de karnemelk niet goed verdraagt. Misschien kook ik hem niet lang genoeg, dat de bloem niet gaar genoeg is – ik zal hem een kwartiertje doorkoken. – Ik heb Axel verteld dat dat bruine broekje met de bretels van Opa, Oma Holland was gekomen en dat verkondigt hij nu steeds op zijn buik slaande, als hij het broekje aan heeft. Ook wanneer hij een vliegtuig ziet, roept hij “dag Opa-Oma Holland”- Jullie komen dus al veel in zijn gedachten voor. Jullie moet nu Em maar voorlichten over de uitzet van de baby. Ze zal wel veel gebreide broekjes nodig hebben, kunnen de kinderen mooi maken. Voor Lisa maakten ze er ook ieder één. –Zondagmorgen hadden we Vivos vergadering in het padvindershuisje op Tjioemboeloeit – Anneke weet wel waar dat is, hier [3] vlakbij op de hoogte van Dago. We moesten een nieuw bestuur kiezen. – Ik moet nu aan het jaarverslag voor IEVA beginnen. De inspectrice van Nijverheids-onderwijs vindt dat we niet economisch genoeg werken, heeft ze Adri Buriks duidelijk gezegd. Ze vindt dat Adri best tegelijk een was- en strijkles kan geven en dat ze ook Indische keuken moet geven, hetgeen ons 2 leerkrachten zou besparen. Ze kan ook, volgens haar, best aan meer leerlingen tegelijk kookles geven, dat ze met z’n drieën één potje koken, in plaats van met z’n tweeën. Het lijkt me alleen dat ze ’t lang zo goed niet zullen leren, maar enfin, we zullen zien. Adri heeft alle meisjes zó afgeschrikt voor het gouvernementsexamen dat er maar twee het willen doen – vervelend, wat hebben we zo aan onze gelijkstelling –Ze vinden haar op den duur toch niet flink genoeg. – Terwijl ik schrijf, kletst Axel aan één stuk tegen me – hij wil weten hoe alles heet, dat op het bureau ligt – hij is voorlopig nog niet uitgepraat. – Truitje is zondag ook uit geweest en toen heeft Hok op de kinderen gepast. Verdere delen van de dag werkt hij evenwel nog steeds. Hij [4] tennist veel minder. Maar over een paar weken neemt hij weer een maand rust, zegt hij. Ik heb uitgerekend hoeveel we vorig jaar gemiddeld uitgaven en dat is angstwekkend. We moeten hard bezuinigen, willen we er met het verminderde salaris komen. We hebben Mamma ook ƒ 5.- gekort, Houw ook, tot haar ontzetting. Ze begrijpt absoluut niet, wat wij met het geld doen.  Onze grootste uitgave is tandarts – ik ga voorlopig niet meer. Ik had allemaal kleine gaatjes in het tandbeen, bij het tandvlees, welke me allemaal ƒ 7.50 hebben gekost, terwijl zo’n man het in 5 minuten voor elkaar heeft! – Truitje maakt combinations voor Hok, dat bespaart per stuk ƒ 1.-! – Zij is overmorgen jarig, maar is te verlegen om te zeggen wat ze graag hebben wil! Haar vriendinnen vinden haar dik geworden, sinds ze bij ons in huis is, een mooi succes dus. Ze is altijd opgewekt en maakt lekkere kostjes voor Hok. – M’n djongos is weer beter geworden, de goena-goena[1] heeft hem losgelaten zegt zijn broer; gelukkig maar!! – Ik schreef net aan Mevrouw Kunst en aan Dien, die al gauw haar derde moet krijgen – Ze volgen zo vlug op elkaar als wij drieën, een reuze karwei, maar prettig voor de kinderen. Emma en ik hebben tegenwoordig zo’n gezellige correspondentie – ’t zal leeg zijn wanneer jullie allemaal in Amsterdam zitten. Dan behoren Anneke en Thijs toch weer gauw zich weer eens hier te vertonen! Dag – veel plezier in Tirol voor A. en Th. –

Eida. [5]

HOK

21-1-‘36

G.

Eida is helemaal niet zo ziek, dat een eventueel eerder gaan naar Holland in overweging genomen moet worden. Dat gebeurt tenslotte pas als hier absoluut geen baat te vinden is en wel bij een hopeloos geval. Het zou een onnodig van elkaar halen van een gezin zijn! – Erg leuk, dat u de film aardig vond. Het is inderdaad een aardig geheel geworden. We hebben haar hier ook met veel plezier afgedraaid. – Het album voor Van Lohuizen kost volgens catalogen ƒ 87.-. Pas op dat ze er niet meer voor in rekening brengen. Vandaag is weer een artikeltje van me verschenen. Het brengt ons gelukkig wat geld in het laatje. We hebben het hard nodig.

Dag Hok.