EIDA

19 juni ’39

Lieverdjes –

Daar ben ik als “verrassing” in de Huize Rempt. Het is echt fijn dat jullie dit bedacht hebt, een zeer geslaagd cadeautje voor Em en voor mij. – Ik zit hier op hun plat, het is 9 uur – de kinderen, de groten zijn net naar bed, de kleintjes allang en Dirk is naar Parapattan, naar zijn weeshuis. – Em zal misschien al slapen en Mennootje zéker. Het is een schat van een baby, zo mooi rozig en zo tevreden – Hij heeft prachtige handen met lange vingers en pronkt daar elegant mee. Hij heeft enige nageltjes zo volmaakt en z’n maantjes alles even zoals het moet. Hij heeft een scherpe neus. Dick en An vrezen dat het één wordt al de hunne maar hopen op die van Dirk. Em vond opeens vanavond dat hij op Dirk leek als hij wilde drinken! – Dirk keek nl. op dat moment naar boven, maar beweerde geen dorst te hebben! – Em is sinds gister weer helemaal echt goed. Tevoren was ze al best maar nog enigermate onevenwichtig door alles en nog wat. Ze heeft veel hechtingen en die gingen er vanmorgen uit, dus dat is fijn; ze zijn mooi geheeld. Dat is ook weer een stapje verder. Ze krijgt nog wel een versnelde pols van veel bezoek, maar ze wilde zelf dat iedereen werd gewaarschuwd dat ze konden komen. Ik heb haar niet veel alleen kunnen spreken daardoor, maar gelukkig heeft ze me wel over de bevalling kunnen vertellen. Het is haar weer niet mee gevallen, maar meestal zal het dat ook niet. Op het moment zelf weet je pas weer hoe erg het is, gelukkig dat je [2] je dat in de 9 maanden niet realiseert – dan kijk je daar overheen en ziet alleen de tijd wanneer het kind er zal zijn. Trouwens direct na de entree van de spruit is met één slag alles vergeten. Em was zo blij dat ze het nu beleefd heeft dat moment van geboorte, het gaan over de drempel – ze is erg ingeknipt, maar vond het toch een evenement. Ze heeft zo krachtig geholpen met uitpersen dat ze nog spierpijn had na afloop, enige dagen lang – Ze heeft last van rode hond en mag geen goerita aan (= sluitlaken) maar heeft al die tijd op de rug moeten liggen. – De voeding gaat nu ook prachtig vooral sinds gister, dat gaat natuurlijk samen met de gemoedstoestand – De dokter is een merkwaardig mens – hij wil graag dat het kind teveel drinkt! Eén maal dronk hij 50 gram – kreeg uit een fles 30 gram bij – Ik heb er bij Em op aangedrongen, de natuur zijn gang te laten gaan, dat regelt zich allemaal vanzelf – Maar al die Zusters komen vragen hoeveel het kind gedronken heeft. Ik heb geleerd dat je de dag-hoeveelheid moet bekijken en dan komt het meestal ongeveer op hetzelfde getal. Enfin – ze heeft erg volle borsten, het [3] ziet ernaar uit dat ze meer dan genoeg heeft. Ze krijgt nu al gortewater, melk en djeroek en verder eet ze veel vruchten, die de bezoeksters meebrengen – ik ried haar af peren te eten omdat Menno meer vuile luiers had dan nodig was – ik herinnerde me opeens dat mij datzelfde bij Lisa overkwam. Het is grappig hoe je opeens allerlei dingen uit de tijd van je eigen baby’s te binnen schieten, die je al vergeten waande. Natuurlijk doet me dit alles ook denken aan de geboorte van Tineke, toen ik in hetzelfde paviljoen bij Anneke zat. Em is nu al 2 dagen buiten, zaterdag voor het eerst – Ze blijft graag wat langer in het Ziekenhuis om heel fit thuis te komen, vrijdag waarschijnlijk – Vanmorgen trachtte Mevr. Elfring (een onmogelijk mens!) ons te intimideren met de mededeling dat zij altijd de 5e dag al rondliep – ze had niet veel succes bij ons. Tine Schepers zat er ook bij en vond haar al even erg. Goddank heeft Em weinig [4] met haar te maken – Em’s vriendin Jet de Haas maakte ik ook mee – een bijzonder prettige vrouw, zoiets als Nanda. Het oordeel van alle bezoeksters dat Em er zo goed uitziet deel ik volkomen – zij heeft ook een rozig kleurtje, even echt de natuur als haar zoon, op wie ze daverend trots is. Toen Mevr. Elfring zei: “hij is zeker de mooiste baby van Java, kon Em uit de grond van haar hart zeggen “dat vind ik wel!” Ik moet zeggen, ik begin me ook al aan hem te hechten, vanmorgen lag hij wat op m’n schoot en ik nam hem uit de wieg toen hij huilde. Maar nadat duidelijk bleek dat hij honger had, moest hij weer naar de wieg terug. – Het pakje dat ik voor hem maakte draagt hij al en alle Zusters willen het na maken. Het is ook erg aardig uitgevallen en de kleuren groen met goud en terra zijn sterk mannelijk! en staan goed na al de roze kleertjes, die hij verder kreeg – ik maakte een bloesje met strik op de buik en 2 sierluiers gevoerd zodat er geen gewone luier onder hoeft – Morgen gaan alle bedienden Menno begroeten – Ze mogen met een taxi gaan en 5 minuten blijven, groot feest. – Lisa en Marijke amuseren zich enorm samen. [5] Ze zijn onafscheidelijk en precies even groot – morgen maak ik een kiekje. Ik krijg 3 jurken voor haar, die Marijke te klein zijn – Anneke doet niets dan kleren voor Marijke maken – ze doet ook de huishouding en Dick is een grote steun – aardige kinderen toch, ze zijn zo gezellig – Dirk had het juist zo druk deze dagen, maar ging toch gister met me uit, eerst wat eten en toen naar de bioscoop – ’s middags waren Lisa en ik met Jan, Tine c.s. naar Priok – we aten goddelijk aan zee, en daarvoor rijsttafelden we bij de Pimmen – drukke familiedag – Pimmetje beviel me weer heel goed – hopelijk ik haar ook! De avond tevoren at ik bij Henk en Riek en de eerste avond bij Jan en Tine. Morgen eet ik bij de Schüllers, bij Therus, wanneer ik hier althans nog ben. Hok belt net op dat Axel koorts heeft. Hij zal morgen weer opbellen. Wanneer het nog niet goed is, ga ik maar terug. Ik had het plan om deze hele week ook nog te blijven en de laatste 2 dagen naar de Drosten te gaan, maar nu weet ik nog niet wat de toekomst zal brengen – In elk geval hebben we een prettige tijd gehad en kunnen we tevreden zijn en zijn jullie dankbaar voor dit alles! [6] 

Het bezoekuur ’s avonds van half 7 tot 8 is zeer ongunstig want nu moet er altijd iemand vroeg weg of thuisblijven om de kinderen naar bed te brengen – Lisa vindt alles best en laat zich door iedereen uitkleden en in bed stoppen – het is hier ook niet zo warm – vandaag had ze vermoedelijk slaap te kort – weigerde eten en sliep – Na 3 uur was ze weer in orde –

Dag jongetjes – ik ga naar bed en omhels jullie in gedachten.

Onze kokki zwaar ziek en in ’t Ziekenhuis. – Hok heeft alleen een djongos en een baboe – vervelend.

Eida

EIDA

9 juni 1939.

Lieverdjes –

Direct na het lezen van jullie brief, ga ik terugschrijven – Ik zit heerlijk in de tuin, wat ik deze week bijna elke morgen deed, een verrukkelijke afwisseling met het werk voor de Propaganda avond, die nu overigens al ver in het verleden ligt. Wat ben ik blij dat ik die proloog niet zelf maakte! Ik was eraan begonnen in gewoon rijm, het bekende Sinterklaas soort, maar een leraar aan de H.B.S., de kunstkenner van de Kunstkring hier, vervaardigde dit wat ik veel mooier vond. Inderdaad staan er onjuistheden in, maar het geheel maakte een poëtische indruk! – Ik was ook van plan aan Tante Masje te schrijven, maar kwam deze week tot niets. De pillen van Van Leggelo nam ik weer ter tong maar, nu hoeft het niet meer. Mijn menstruatie kwam nl. een week te vroeg en m’n darmen protesteerden heftiger dan gewoonlijk op dat feit, maar als je maar weet waar het van komt is het gemakkelijk het te genezen.  Een goed geneesmiddel bleek eergisteravond een borrel- en eetpartijtje in Hotel Preanger! Terpstra, een studievriend van Hok ging de volgende morgen naar Perzië vliegen voor de Algemene Exploratie! en vroeg ons bij hem in het hotel te komen – hij sloofde zich uit in alle opzichten, was vriendelijk en onderhoudend en bekwaam in het schrijven van bons, om alle aanwezigen met drank te vullen – aan mij kon hij niet veel kwijt maar Hok bleek een lang ongeopend reservoir te bezitten! Hij werd steeds spraakzamer, tot grote tevredenheid van de gastheer. Er was nog een ander bij, directeur van de Redjang Lebong Mijnen, een Armeense Jood, hoogst bewegelijk en een volmaakt danseur, zo snel in zijn voet- en beenbewegingen dat ik er spierpijn van kreeg! Het was een aardige avond en gelijk gezegd een pracht geneesmiddel voor mij! Zondagavond waren we trouwens ook aan het dansen met 3 andere echtparen in Hotel Homann, ook onverwacht en daarom dubbel geslaagd, één der heren nam me ondertussen mee naar de roulette, die een paar maal hier wordt beoefend – ik won eerst geweldig samen met hem, maar daarna verloren we weer alles tot we weer ons beginkapitaal over hadden, dus gratis spanning! De anderen waren teleurgesteld dat we hun die avond met onze winst niet konden vrijhouden! Gisteravond is Therus gekomen, Mamma is er ook nog, zij gaat zondag waarschijnlijk weg, verveelt zich hier nu al. Hok was niet naar de Rotary en ik was gezellig met hem thuis – vanavond gaan ze niet naar de Loge en ik verzette mijn bestuursvergadering. Ik ben nu verdiept in een ander prachtig boek van Weatherhead – ik schreef je al over “Het seksuele leven” van hem, en nu heb ik “Psychologie en Religie”, even helder betoogd en uiteengezet als het vorige en niet om af te blijven zo boeiend. Hij leert hierin de mens zelfkennis op een charmante duidelijke manier – Hij zegt als je maar voor jezelf de oorzaak van je daden niet mooier maakt dan die meestal is, dan komen er geen zenuwstoornissen; laten wij onszelf niets wijsmaken –

10 juni – ’t Is alweer door bezoek verstoord, [2] ik kan nog snel naar het vliegtuig rijden anders moeten we 3 dagen wachten tot dinsdag – dag lieverdjes – wij beminnen jullie zeer – volgende keer werkelijk langer

Eida.

Ik sta klaar naar Batavia te gaan na de eerste schreeuw!!

HOK

G. Deze brief zal u wel wat laat bereiken, omdat gisterenavond we plotseling bezoek kregen van een vroegere vriend, die lange tijd in China is geweest en ons zeer veel had te vertellen. Hij had me in geen 12 jaar gezien. Bedankt voor de gelukwens met de Rotary. Ik vind daar ongeveer dezelfde geest terug als in de Loge, de mensen zijn echter wat nuchterder. Ik voel me er best thuis. Het devies van Rotary is, Service above self – He profits most who serves best. Onder Service wordt dienstbaarheid in gezin en maatschappij bedoeld, met “naastenliefde” als basis. In het begin dacht ik dat men in de Rotary kwam om materiële redenen, het krijgen van relaties en handelsvrienden. Maar dit is niet juist gebleken. – Mijn publicatie is verschenen maar de overdrukken zijn nog niet verzonden omdat er iets in moet worden gerectificeerd. Dag tot een volgende keer, ik zal zo trouw mogelijk weer schrijven.

Hok.

EIDA

12 juni: Hoera voor Menno! Wat fijn dat alles zo goed ging naar ik van Dirk door de telefoon begreep en dat het een zoon is. Dirk was zo trots, vooral op het feit dat zijn voorspelling is uitgekomen. Ik verstond er helaas niet alles van omdat hij heel van ver klonk en juist de kinderen binnenstormden met het daarbij behorende geschreeuw! – M’n plan om deze brief naar het vliegveld te brengen veranderde ik omdat ik het zo saai vond zo’n halve brief te zenden. Intussen is hij nog niet veel aangegroeid. – Morgen bestelde ik de naaiman om van alles nog in elkaar te zetten – ik moet toch enige dagen wachten voor ik naar Em ga. Ik denk dat ik vrijdag of zaterdag ga en neem Lisa mee. Axel en Hok hebben al veel plannen gemaakt voor die tijd. Ik blijf nl. een tijdje weg om iedereen op m’n gemak te “doen”. Ik moet eerst Dirk erover schrijven want hij zei dat hij z’n bed zou verhuizen als ik kwam. ’t Is voor hem ook wel gezellig als ik er deze tijd ben. Ik wil hem voorstellen geen ander bezoek toe te laten!! Gelukkig ligt ze alleen en 1e klas dus mag ik [3] ook tussentijds wel komen vermoedelijk. Ik wil ook een paar dagen naar Buitenzorg, naar Emy en Jan, die hebben ook alle plaats voor logees. Ik vind het jammer dat ik niet meer van Dirk heb verstaan, maar goddank het voornaamste wel. Ik mag jullie wel extra omhelzen met deze kleinzoon die tegelijk petekind is, gezellige namen heeft hij gekregen. Deze maand werden er veel baby’s van kennissen ook geboren, meest meisjes. – Ik blijf niet thuis voor de Vrouwenbelangen! We hebben vermoedelijk in die tijd een vergadering.  Hok heeft van 26 tot 30 juni een collega uit Palembang te logeren gevraagd, dus dan moet ik terug zijn. – Hok had juist een uitnodiging voor ons om met A.C. de Jong bij een collega te gaan eten, jammer dat het allemaal tegelijk komt. Ik had A.C. al lang te eten moeten hebben, maar de vorige week mislukte en het gaat erop lijken dat het ook deze week weer mis zal gaan – de vorige week had ik zo’n last met afwezige bedienden. We hebben nu weer een nieuwe djongos, gelukkig weer een jonge vent. Hij is erg geschikt, alleen moet hij erg gecontroleerd worden, anders slaat hij de helft over. – Axel is bezig Lisa en Hok voor te lezen van “Toen onze mop een mopje was”. Axel is opeens een goed zwemmer geworden. Hij duikt al stenen op, zijn leermeesters overtreffende! Voor ons fatsoen moesten Hok en ik ook meedoen, maar ik kan niet goed op de bodem komen, m’n hoofd wordt steeds naar boven getrokken – Axel overtrof ons! ’t Is enig zo fijn als hij het nu vindt om steeds zich in ’t water te laten rollen. Hij noemt het duiken, maar hij valt op z’n buik volkomen plat. Het deert hem niet omdat hij zo licht is. – Ik moet nu naar bestuursvergadering. Na afloop maak ik de brief nog af.

HOK

Van harte gelukgewenst met de jonge wereldburger, kleinzoon en neef. Het schijnt gelukkig prachtig te zijn verlopen. Een gelukwens te meer. Eida zal aan het eind van de week poolshoogte gaan nemen. Zij blijft dan een week of meer weg. Wel wat lang. Lisa is al opgewonden dat zij per trein gaat, terwijl Axel en ik allerlei plannen maken om de vrouwloze tijd op een prettige manier door te brengen. – Onze logees zijn gisteren naar huis, maar over 10 dagen komt Therus waarschijnlijk weer terug. Hij moet hier veel zijn voor de staatsmobilisatie. Dag Hok.

EIDA

Ik schreef nog niet dat Therus Schüller hier 3 dagen was. Hij was erg aardig – ik ga hen ook opzoeken, hij wil graag dat Rinie en ik elkaar beter leren kennen. Het is echt een fijne man, wat je noemt. Voor mij zou hij beslist te goed zijn! – Mamma is gister vertrokken. Ze was erg blij weer naar huis te gaan, hopelijk blijft ze daar langer blij dan bij ons, want hier vond ze het eerst zo prettig koud en later naár koud. – Ik ga ook wat naar Buitenzorg naar Jan en Emy. Als ik Lisa meeneem heb ik niet zo’n haast terug te gaan. Van de Vrouwenbelangen vinden ze dat ik eigenlijk niet zolang weg [4] kan! Misschien krijgen we een stand op de Jaarbeurs, de toebereidselen daarvoor moet ik dan aan anderen overlaten, enige ideeën geef ik tevoren aan. Maar het zal een karwei worden omdat de stand van ’s morgens 8 tot ’s avonds laat moet zijn geopend en het zal moeilijk zijn dames te krijgen, die daaraan mee willen doen. Enfin, wie weet hoeveel enthousiasme er sluimert in de nieuwe leden. – Grappig dat ik juist ook schreef over jurken voor Lisa, maat 45 past haar wel, 50 is zoveel te wijd, maar ze is nu wel echt aan het groeien – ik ga nu zelf een paar jurkjes voor haar maken – van die van de Bijenkorf heeft ze het allermeeste plezier – het schattigste vind ik nog steeds dat blauwe ruitje met dat effen blauwe schortje, het staat nog even leuk als toen en past nog steeds. Axel draagt ook geregeld het blauwe pakje dat jullie stuurden. Ik heb er niets aan veranderd – graag weer enige van zulke maar dan liefst in beige en bruin of met groen en rood of oranje of lichtblauw – Van die pakken aan één stuk broek en blouse zijn ook erg praktisch, dan graag een maat groter dan deze blauwe.

Hok heeft de correspondentie hervat zoals je ziet – Hij is gevraagd voor de Rotary te spreken deze maand. Leuk dat hij zo gewaardeerd wordt. Fijn dat je zo blij was met Nanda – ik vind het zo heerlijk dat ze wat makkelijker bereikbaar zal zijn na september – Enig dat je haar te logeren vroeg dan zul je ook niet er toe komen naar bed te gaan, zoals wij elke keer weer; omdat je het gevoel hebt dat het jammer is te gaan slapen wanneer je met haár zou kunnen praten. Hoe is ’t mogelijk dat Mevr. v. Vianen niet kan aanvaarden. Dat valt me van haar echt tegen. Ze was zo wijs. – Dag jongens – ’t is nu tegen half 12 ’s nachts – Em zal wel heerlijk slapen na haar prestatie – wij kunnen haar na volgen.

Dag Eida.

EIDA

25 mei 1939

Dierbaren –

Bij jullie en ons is de rust neergedaald, jullie zijn er minder blij om dan wij. Jullie hebt daar weer prachtig werk gedaan door Anneke + kinderen zo schitterend gezond af te leveren uit jullie herstellingsoord eerste klas of liever super klas! Thijs zal jullie hiervoor wel erg dankbaar zijn, wanneer hij zich dat realiseert, hij zal het overigens wel avontuurlijk hebben gevonden om eens op eigen benen te staan, hetgeen een mens na z’n huwelijk zelden meer overkomt. Onze dank voor de eerste Curaçaose postzegel, waarop al iemand hier aast. Op onze propaganda-avond nl., waarover dadelijk, sprak iemand, die ik nauwelijks ken me hierover aan – alsof mijn hoofd naar postzegels stond op die avond! – Het is alweer een week geleden dat dat feest, dat ons 25 nieuwe leden opleverde, plaats had. De dag zelf en de dagen ervoor stond de telefoon niet stil tot Hok’s wanhoop! – Om 1 uur had ik diezelfde dag al 100 gereserveerde aangevraagde plaatsen – Van 12 verenigingen zijn afgevaardigden gekomen en zelfs nog in grote getale. De Katholieken hadden 17 plaatsen aangevraagd, die spanden de kroon, maar hun opkomst was belangrijk kleiner. De dag tevoren, bracht ik met een ander de hele morgen op de Jaarbeurs door om de decors op te stellen voor het toneelstuk, direct na het eten weér erheen en generale repetitie, de ochtend zelf hielpen velen mee vazen klaar te maken met geel en paarse bloemen, de kleuren van de Vereniging, in welke kleuren we alles hielden, ook de boeketten en corsages voor de spelers en speelsters, die we ook zelf wonden en bonden, van bloemen uit onze eigen tuinen! Een ander tikte voor mij alle namen voor kaartjes achterop de stoelen, die ik er ´s morgens nog op moest prikken. Miss Crespin kwam net toen ik daarvoor uit zou gaan – Ik was pas kwart na 7 weer thuis, gelukkig had Hok de kinderen naar bed gebracht – om 8 uur moest ik er weer zijn en het ongeluk wilde dat m´n haar beroerd zat omdat ik naar een andere kapper was gegaan, de man die de toneelpruiken gemaakt heeft, uit vriendelijkheid! De dag tevoren was m’n menstruatie losgebroken, maar enfin, het zaakje liep – ik kreeg enige complimenten voor de organisatie, want het bleek dat er geen hiaten waren, maar dat alles [2] vlot verliep – er waren althans geen onbeheersbare hiaten! Ik vergat alleen de pruiken mee te nemen, die de kapper me al gegeven had voor de generale repetitie en die ik netjes in onze slaapkamer bewaarde – het kwam allemaal door de logee dat ik m’n hersens niet bij elkaar had – Goddank dacht ik wel aan de 400 programma’s! Het toneelstuk was pas na de pauze zodat ik nog gemakkelijk de man van een bestuurslid kon vragen de koffers uit m’n slaapkamer te gaan halen – de man was nooit in ons huis geweest! Hok was nl. met Miss Crespin nog even naar A.C. de Jongh + eega die 1½ maand in Bandoeng blijven. Ik kwam pas een kwartier voor het begin – de enige fout was dat er geen plattegrond van de zaal was, zodat de mensen moesten zoeken waar hun kaartje geprikt was voór ik er zelf was – het publiek kwam nl. gedeeltelijk voór mij, maar gelukkig was ik op tijd om de vrouw van de Resident te ontvangen, onze enige opgekomen autoriteit, maar een dankbare want zij werd ook lid na afloop van de gloeiende propag.anda rede van Thea en haar lezing-Romme – erna. Trouwens het succes was enorm, de leden stroomden ons toe tot 25 in getal – Thea sprak ook uitstekend en er was veel mannelijk publiek, dat de lezing zeer gewaardeerd heeft. Er waren een paar honderd mensen, ik vermoed ± 200, de stemming was echt gezellig – vele leden hadden aan m’n oproep gehoor gegeven om koekjes te bakken – er waren zelfs taarten! – Er was een buffet waar de mensen voor weinig geld wat konden drinken, waarbij ze dan onze koekjes kregen – op alle tafeltjes stonden vaasjes met paarse en gele bloemen – het was echt gezellig. Het toneelstuk na de pauze verwekte een geweldig enthousiasme – ik had echt plezier van al m’n moeite – de regisseur, die maar 3 maal (!) was geweest, heeft bij de uitvoering gesouffleerd en het geheel ging boven verwachting uitstekend. De kleuren waren echt geslaagd en direct na de opening van het gordijn was er een spontaan applaus – de proloog werd gesproken door Themis voór het gesloten doek. Zij was de enige die later op moest komen en zij heeft de mooiste stem en deed het “sereen” zoals Colet dat noemde! Jupiter, die ik pas de laatste week wierf! en Mars waren beiden geweldig leuk. We hadden een “donderplaat” die door de regisseur werd bediend en telkens zijn geluid deed horen wanneer Jupiter ging spreken, bepaald indrukwekkend – ik zal zien nog enige krantenverslagen te krijgen voor jullie – De hoofdredacteur van het A.I.D. was zo verrukt van Thea’s lezing dat hij er een groot verslag van schreef en haar achteraf verzocht hem in z’n geheel in de krant te mogen afdrukken. Thea stemde toe op voorwaarde van een honorarium om de kosten van deze avond te drukken, die omstreeks ƒ 80.- zullen bedragen. Gelukkig heeft de intekenlijst die voor deze avond onder de leden rondging een dikke ƒ40.- opgebracht! – De volgende dag kregen we een brief van 2 heren om te bedanken [3] voor de interessante prettige avond – Daar de man van de krant voór het toneelstuk was weggegaan, kwam daarover niets in de krant – 2 dagen later sprak ik Colet, die daarover niet tevreden was – ik ried haar aan zelf wat te schrijven omdat ik er genoeg van had en zond haar het manuscript, waaruit ze een verhaal van 2 kolommen maakte, dat de krant helemaal opnam. Ze stuurde het me geschreven en ik was wanhopig omdat al m’n lust voor het overtikken nog niet was teruggekeerd! Gelukkig kon het op Hok’s kantoor gebeuren. Dit zijn al zo enige wederwaardigheden omtrent de onvergetelijke propaganda- avond, die onze Vereniging in één slag bekendmaakte. – Toen ik bij Colet kwam en ze me aansprak over het verslag in de krant, hoorde ik van haar dat de familie Waterman 4 dagen in Bandoeng was en dat ze op Isola  logeerden – ik meteen naar de telefoon en daar had ik Willie, enig nog net diezelfde stem – hij vroeg ons ’s avonds te komen en zo maakten we kennis met zijn vrouw Jennie en Frank – een verbazend aardig gezin – we zaten bijzonder genoeglijk bij elkaar in de mooiste kamer van Berrety’s huis en dronken thee. Zijn vrouw is van ’t model van Liesje maar meer uitgesproken Joods met haar als zus Aleid – Willy vroeg van wie ik wist dat ze hier waren en het bleek pijnlijk dat ik Colet noemde – hij wil niet met haar te maken hebben, heel vreemd want de kinderen gingen bij haar op bezoek – op een handige manier wist zijn vrouw snel op een ander chapiter over te gaan. Ik was verbaasd dat Willy geen baard meer had, maar die bleek hij al 10 jaar geleden te hebben afgeschoren. Hij is helemaal grijs, maar overigens nog jong en charmant. Hij was verrukt van Indië, vond het hier helemaal niet warm en had al een stuk grond laten uitzoeken voor een huis voor z’n oude dag. Hoe vind je dat ze de kinderen meenamen om daár te studeren. Deze waren overigens enthousiast en vol verwachting. Toen ze bij jullie aten, wisten ze toen al dat ze naar Australië gingen? Ze gaan in Sydney wonen. Onze logee was zo nieuwsgierig naar ze dat zij beslist mee wilde naar de trein toen ik ze nog even ging begroeten – ze hebben een snoezig meisje van 4 jaar dat ik heel grappig bij Nora Zwiebel gezien had, waar ze die dagen logeerde zonder dat ik idee had, dat het kind van hén was. Willy beweerde dat ik niets ouder was geworden in die 15 jaar, toén was ik 17!!, enigszins sterk, maar toch aardig! – Onze logee was zaterdag en zondag naar Djokja om de Boroboedoer te bekijken. – Hok lag de hele zondag onder de auto en ik zat heerlijk lui te lezen. Miss Crespin had eerst ons uitgenodigd met haar in Homann te gaan eten, maar toen het zover was, was ze het “vergeten” en kocht liever een krokodillentas! [4]

Haar laatste avond ging Hok naar een lezing en ik met Thea naar de receptie van de resident als bestuur van Vrouwenbelangen. Zij was alleen thuis met Mamma, die nl. plotseling de vorige dag was verschenen, hoewel ik had geschreven dat de logeerkamer bezet was. Mamma sliep in de kinderspeelkamer en de kinderen zijn erg blij met haar. Zij en Miss Crespin konden elkaar absoluut niet verstaan, hoogst komisch – ze wandelden samen en hadden veel pret, Mamma voelde zich echt gastvrouw en genoot van deze gast! – Tegenover het huis van Ho in Batavia is een soort blijvende kermis gekomen, elke nacht muziek zodat Mamma er vandoor is gegaan – ze zal nog wel wat blijven. Ik hoef geen eten te bedenken, erg gemakkelijk! –Gistermorgen vertrok Irene Crespin, ze zoende me vreselijk hartelijk – Engels te spreken kon me niet meer schelen, heel prettig, we moesten van Maleis in ’t Engels en terug en weer in ’t Hollands vertalen, fraai was het niet maar ik vond het prettig dat ik over m’n schroom heen was. Hok spreekt het, hoewel langzaam, heel goed – ik heb te weinig woordenkennis – ’t is maar goed dat ze niet 3 weken bij ons was, want deze week was ons net voldoende. – Hok is nu naar de Rotary, waarvoor hij is gevraagd, een grote onderscheiding want het is “het” elitegezelschap! – Elke donderdagavond Rotary, vrijdags Loge. Ik ben benieuwd hoe het zal gaan.  Gisteravond had ik Vivos. Ze hadden eerst niets in de notulen willen zeggen op speciaal verzoek van 3 leden van wat ik gezegd heb, maar daar ik het er niet mee eens was, is het vrij behoorlijk opgenomen. Een paar hadden gedreigd dat ze weer wat zouden zeggen wanneer het erin kwam, maar dat was voor mij geen reden om m’n eis te laten varen – en ik wist wie ik voór had, nl. Irene, die graag stookt maar toch in de vergadering haar mond wel zou houden – en daarin kreeg ik gelijk. De belanghebbende, degene op wie ik de aanmerking gemaakt heb, kijkt me niet meer aan, maar ik heb wel gemerkt dat ik er niet scheel om word aangekeken door de anderen. – Gister een lezing op Vivos over de geestelijke en morele herbewapening, kortweg “Opbouw” en inderdaad werd ik er weer enthousiast voor en raakt het dezelfde snaar in me als indertijd de Vrouwenkruistocht gedachten, die gaan precies in dezelfde richting: je moet alleen die ideeën niet door een Houseparty mens naar voren horen brengen, dan word je misselijk – op Vivos was de ontvangst nogal cynisch, zoals de mensen over ’t algemeen ertegenover staan, waarover Emma ook erg furieus is, – degene die bij ons de lezing hield is iemand die heel wat in de melk te brokkelen heeft, ze is ook lid van de Vrouwenbelangen – ik ga eens met haar praten. – Nog even dit: voon de “rechten en plichten” in ’t toneelstuk namen we een verguld en een verzilverd blok van verschillende grootte – heel goed stond dat. – Moet het manuscript terug aan Beeps?

[Randje pag. 1]

De kinderen kwamen wel enigszins tekort in deze drukke tijden, maar nu ga ik weer gewoon prettig leven! Dag omhelsd! Eida – 

De kinderen moeten nodig nieuwe kleren hebben – ik schrijf maar alvast of je bij de uitverkoop na de zomer, jurkjes en pakken wilt kopen. Van die jurkjes uit de

[Randje pag. 4]

Bijenkorf heeft Lisa nog dagelijks plezier, die van 80 cent e.d. Maar misschien krijg ik de geest en maak zelf wat! Dag omhelsd Eida.

[Randje pag. 3]

Dank voor het enige kiekje - schattig dat je me naar Batavia wilt laten gaan. Inderdaad was ik het van plan, maar het begrootte me zeer omdat we zoveel van de bank moeten halen!! Em hoopt er ook op. – De proloog gaarne terug.

EIDA

15 mei ‘39

Lieverdjes –

Daar iets beter is dan niets, maar een kort briefje – ingesloten een kaart zoals ik er 400 verzond. Ik kwam er zelfs nog tekort, maar hield deze voor jullie achter om je te laten zien hoe mijn naam door Bandoeng werd geslingerd. Er zijn nu al 70 plaatsen aangevraagd – ik heb idee dat we wel aardig wat publiek zullen trekken vooral omdat de entree niets kost!! ’s Morgens was ik met een ander bezig brieven en kaarten te schrijven en te tikken – ik leende nog een tweede schrijfmachine. Veel officiële instanties nodigde ik uit, alle gemeenteraadsleden, hoofden van diensten en besturen. ’t Is enig omdat alles te organiseren – alle touwtjes zitten en mijn handen en het lijkt tot nu toe dat het goed in elkaar zit. Het toneelstuk is tenslotte nog goed gekomen, alleen over de Juno zijn we slecht te spreken die is meer een gemoedelijke theetante!! Ook Apollo spreekt niet bepaald melodisch, maar het is een schone man, dus dat vergoedt veel! Morgen hebben we een uur genomen om de gewaden te draperen voor de generale repetitie. Tenslotte moet ik nog souffleren ook! – Morgen komen de troon van Zeus en Hera + stoeltjes + gordijnen, helmen e.d. Ik moet dan zorgen dat alles goed komt te staan – Vanmorgen had ik hier ons bestuur + toegevoegden – We maken voor alle meespelenden een corsage van bloemen uit onze eigen tuinen – boeketten was me te duur en toen bedacht ik dit er maar op. Het geheel loopt toch al genoeg op door alle fooien e.d. De kapper maakte beeldige pruiken – de beroemde Zeus kop van spierwit haar, Pluto een zwarte krullenbol met ringbaard en Apollo een prachtige blonde krullenkop met een strik van het haar zelf erop, precies als die, ik geloof van Belvedère, die met die elegante schoudermantel over de arm. Ik nodigde een classicus morgen uit op de generale repetitie! Hij zal verbaasd zijn over het kleurige geheel; hij voelde het meest voor grauw! Wij hebben Juno in licht-niet donkerblauw – Zeus wit, Apollo geel, met oranje, Diana dito – Minerva lichtpaars – Venus roze, Pluto heel donkerblauw, Vesta wit, Themis wit – Hermes wit met blauw en zilver, Mars in zilveren harnas met rood rokje, Ceres in goudgeel. – Apollo krijgt een lier,  Ceres rijsthalmen – de proloog is prachtig in hexameters door een echtgenoot gemaakt – voor Mars strikte ik een Prof. – Schoemaker uit Delft, die tijdelijk hier is; in het zwembad ontdekte ik hem. Een vreemdsoortige combinatie heb ik bij elkaar, het gaat prachtig, de stemming is uitstekend. [2] Onze Australische wil ook beslist mee, Hok moet dus minister Romme in het Engels omzetten! – In de pauze gaan we iedereen aanspreken en leden werven, nadat we ze eerst met een glaasje een of ander en eigen gebakken koekjes aangenaam hebben gestemd! – Ik schreef ook nog 4 stukjes voor de krant – 2 hebben we al gehad – een medespeelster schreef nog iets aardigs over de Olympus – ik moet het nog tikken en hoop het morgen te plaatsen. Ik hoop maar dat de krant zelf het verslag schrijft, dat ik dat niet ook nog moet doen, na woensdag neem ik vakantie!! Ik vind het trouwens erg leuk werk, vooral als er waardering is. – Vanmorgen daarentegen kreeg ik op m’n kop van Jupiter, die het “onfijn” van ons vond hem z’n eigen pak te laten betalen! Gelukkig vinden de anderen het vanzelfsprekend!

Hok was de hele dag op stap met de Australische + Duyfjes en zocht schelpen en stenen in de buurt van Soekaboemi, erg vermoeiend. Hij is nu ingeslapen op de divan. O jé, daar komt de post en Tommy gaat tekeer – Hok wakker! Hok zal extra blij zijn wanneer het donderdag is. De telefoon gaat aan één stuk vooral onder het eten als ze weten dat ik thuis ben!

Wat onattent dat we niet bedankten voor de postwissel – hij kwam in goede orde aan – veel dank!

Hoe was Juffr. v.d. Baan? Anneke is nu aan boord – wat een heerlijke tijd heeft ze weer bij jullie gehad, jongetjes – echt fijn –

Wees erg omhelsd – hebt het wel samen.

Eida.

[Randje pag. 2]

Net een brief v.d. legercommandant, dat hij tot zijn leedwezen niet kan komen!!

EIDA

5 mei 1939

Dierbaren –

Zeer verheugd met jullie instemming met m’n woorden in de Vivos. Je weet intussen dat ze veel stof deden opwaaien, maar de gemoederen schijnen weer tot rust te zijn gekomen. Alleen hebben enigen het erg “zielig” voor de spreekster gevonden omdat ze van zoiets enkele slapeloze nachten heeft. Inderdaad zal dat reden zijn van het protest van haar man, want hij draagt daar mede de last van! Overigens groette hij ons op de Kunstkring extra vriendelijk. Ze denken nl. dat wij menen dat zij ons niet als hun gelijken beschouwen!! Je hebt grappige gedachten op deze aardbodem! Deze maand zal op Vivos over geestelijke en morele herbewapening worden gesproken, misschien zal dat chapiter dan nog eens ter sprake komen, niet waarschijnlijk overigens, want de mensen zijn doodsbang over zoiets te spreken, alleen Thea Hermans en ik vinden het prettiger wanneer iemand haar mening in je gezicht zegt dan met anderen achter je rug erover praat. Dat is wat wij beiden op Vivos tegen hebben. Je moest ons samen meemaken. Uitgepraat zijn wij helemaal nooit! We zijn een pracht combinatie in Vivos en Vrouwenbelangen. – De voorbereidingen van onze propaganda avond zijn enorm vele, stel je voor dat ik nog niet eens een Mars heb en over 10 dagen is de uitvoering – Ook een Vesta ontbrak me tot op heden maar ik denk dat ik daar nu mee klaar kom. Ik speelde die rol tot nu toe zelf, maar wil er liever af omdat ik die avond de gasten moet ontvangen en vooral: nieuwe leden moet werven. Ik schreef jullie dat Heyligers de regie had genomen, maar dat genoegen is weer voorbij, want de man moest op tournee, sinds heden dus geen regisseur meer. Ik heb zelf alle kostuums bij elkaar gezocht voor de Goden en morgen koop ik met een ander al het goed, want we zochten de kleuren bij elkaar en willen alles ineens kopen. Eerst zal een classicus, leraar v. h. Chr. Lyceum ons nog voordoen hoe naar zijn idee zo’n kostuum als van Hera b.v. in elkaar zit. Overigens geloof ik dat wij dat zelf beter kunnen nabootsen dan een man, maar hij bood het aan. Wie weet geeft hij nog een nieuwe kijk op de zaak! – Ik was juist zo blij met Heyligers, hij bracht er echt leven in, want zo’n spreekstuk is moeilijk interessant te maken voor de toeschouwer! – Ik maakte net de teksten voor de uitnodigingskaarten en de programma’s. – Ik loop de hele stad af voor een muzieknummertje, wat tot heden mislukte. Verder hebben we in de pauze een kleine boekententoonstelling. Verder ben ik bezig aan een lijst van alle genodigden en ook begon ik aan een proloog voor het toneelstuk om de Goden bij het publiek te introduceren. Het liefst zou ik die proloog zelf voordragen – als epiloog kunnen we misschien dat stukje nemen dat je Tante Masje voorlas! Je ziet er is nog veel te doen. – Intussen dromen we in het Engels vanwege Hok’s collega die mij heel goed bevalt. We haalden haar zondag van de trein, [2] die een half uur te laat aankwam, welke tijd wij benutten om samen Engels te converseren als voóroefening. Hok had gezegd dat ze erg onverstaanbaar mompelde, maar dat valt gelukkig ook mee – ze is erg vrolijk en mag graag lachen – Ze at dinsdag bij ons – ik zat in doodsangst!!, maar Hok converseerde reusachtig en we hadden er nog een gast bij die zeer conversabel is – Vanmiddag kocht ik met haar een jurk en tuinschoenen – de conversatie gaat me al wat beter af – Hok wil haar nu in huis nemen voor mijn Engels!! Maar het vermoeit geweldig een logee; van Julie was ik al bekaf en wat zal dat worden van iemand met wie de conversatie moeilijk gaat en dan met de kinderen is het ook moeilijk, ze begrijpen elkaar helemaal niet, maar nuttig zou het zeker zijn. – Onze Lisa heeft opeens koorts, sinds die keer bij jullie in september, kwam het niet meer voor! Overigens is ze nu heel wat gemakkelijker dan toen, ze ligt in bed met boekjes en een klein pianootje –ik denk 5-daagse – ze heeft een gloeiend heet hoofd, maar verder niets, enfin, ze slaapt veel, dat is prettig. – Onze kokki had een kind van 1½ jaar en dat overleed gister, vreselijk naar. Het is het 4e kind dat ze verliest, ze heeft er geen over. Het had een heel erg vergrote lever, en avitaminose . Het kon nog steeds niet lopen. Maar de verhalen van die mensen zijn zó verward dat je er niets van snapt, tenslotte stuurde ik haar naar onze vriend Linn, die dat constateerde, maar het was al te laat. Tweemaal stuurde ik haar naar de polikliniek deze maand, maar daar is de ernst er blijkbaar niet van ingezien. Treurig is ’t in elk geval. – Miss Crespin is gestuurd door de Australische regering. Ze schijnt elk jaar zich naar een ander land te laten afvaardigen. – Morgen is Anneke jarig en als deze brief komt, vertrekt de Columbia al haast – het spijt me dat ik dat eerste feit verzuimde tijdig te gedenken. Ik zal hopelijk over een tijdje een avond vinden voor een brief. Hoe is het adres eigenlijk in Curaçao? – Zeg Mam, heb je Prikkebeen eigenlijk nog? Zouden wij het mogen hebben? Axel is er een en al belangstelling voor – het wordt hier nl. opgevoerd voor de kinderen, naar ik hoor met andere woorden. – Ik zei hem dat het prettiger was het boekje te lezen dan de operette te zien en zei hem [3] dat ik jullie het boek zou vragen – waarop Axel: “Waarom vraag je alles aan Omie, dan houdt Omie niets over!!” Je ziet de gedachte van het “oude korset en bruine hoedje” leeft ook in hém!! Het is echt een aardige jongen, maar dat wist je trouwens al. Nu Lisa ziek is, slooft hij zich voor haar uit, ze roept hem steeds allerlei te halen, hij laat haar drinken en loopt heen en weer – hij vraagt steeds hoe het komt dat het kind van de kokki doodging. Ik zei hem dat het ziek was geweest en nu heb ik idee dat hij het onbehagelijk vindt dat Lisa nu ziek is en een verband legt. Ik zal het hem morgen duidelijker proberen te maken. – Zijn dierbaar leesboek is “het menselijk lichaam”, leerboek van de 1e klas Gym, trouwens Lisa vindt dat ook prachtig. Axel wilde nauwkeurig weten hoe de “gro-báh” gemaakt wordt – ik legde het hem zo goed mogelijk uit. [4] Enig dat Anneke nog zo’n contact had met Annetje Cohen en ook naar Max ging. Prettig om die contacten aan te houden. – We genoten nog een avond van Miss Riboet, haar cabaret is werkelijk de moeite waard.

Dag dierbaren weest omhelsd allemaal en Anneke in ’t bijzonder om haar een goede reis te wensen met Juffrouw en kroost en jullie in ’t bijzonder om jullie een ”slamat tinggal” te wensen na al deze heerlijke maanden van samenzijn. Omhelsd.

Eida. [5]

HOK

G. Ik ben volkomen de tel kwijt, hoeveel keren ik het vliegtuig zonder een brief heb laten gaan. Dit komt van de drukte in verband met de herleefde publicatie lust. Voortaan schrijf ik Engels. Palembang was warm, maar Batavia nog erger, zodat ik het er koel vond, toen ik van Palembang terugkwam. Miss Crespin toont hier meer interesse dan te Palembang; zij komt de volgende week bij mij werken, zodat ik dan een beter inzicht zal krijgen in haar kunde. Gelukkig dat zij zin heeft voor humor, hetgeen veel vergoedt. Eidje spreekt al aardig Engels. Vanmiddag ging zij met Mej. Crespin winkelen. We vroegen haar ook te eten op een avond en apprecieerden het zeer dat de gast heel veel moeite deed om het gesprek vlottend te houden. Hetgeen heel moeilijk was, daar we nog niet aan de Australische klanken gewend zijn. Zij spreken lady als lidy uit; favourable als fiverable. Op kantoor is er nog een andere Australische gast, die zich voornamelijk met de vulkanologie bemoeit. – In Palembang waren we gast van de “NKPM”. Erg royaal, maar ook erg druk omdat wij op parties en entertainments moesten verschijnen. De dames waren in avondtoilet en wij in hemdsmouwen. Dat schijnt daar de gewoonte te zijn. Amerikaans en erg merkwaardig.  [6] Anneke wens ik hierbij (1) een prettige verjaardag, en (2) een aangename en voorspoedige reis en een prettig weerzien van haar heergemaal. Van onze Koningin zegt men dat zij naar haar zetel schrijdt; van een hoogste oom op één na , dat hij een heergemaal is. Ik wens haar ook een prettig verblijf in Curaçao, en een leuke vriendenkring.

Dag Hok.

EIDA

28-4-‘39

Lieverdjes –

Het pak van Dien is eindelijk gearriveerd! De kinderen zijn dolgelukkig met hun lepeltjes, die ook beeldschoon zijn. Ik heb Axeltje het molentje toegewezen, dat vond hij direct de mooiste en Lisa vindt alles even goed. Zij was trots op de schoentjes en paste eerst de witte, die werkelijk al passend zijn en daarna de beige, die ook “precies pasten”. Heel veel dank voor het moois. Dien stuurde er nog een lap stof bij, geweven in Sumatra om er voor Lisa jurkjes van te maken, het is groen met een ruit van terra en Axel wil er ook graag een pak van hebben, dat snap je. Na 17 mei ga ik me aan de kleding van de kinderen wijden. Ik weet niet wat ik hier begonnen ben met dat toneelstuk van de Raad der Goden. Ik heb gedacht dat ik me er niet meer mee zou hoeven te bemoeien wanneer ik de spelers en regisseur zou hebben gevonden. Voórdat we met de 1e repetitie begonnen, wisselden we al 4 maal van regisseur, momenteel ten einde raad wendde ik me tot Heyligers, die wel enige ideeën wilde geven en daarmee vanmiddag is begonnen. Hij bracht direct leven in het geheel zodat ik opeens dacht dat het wel wat worden zal, waar ik tevoren aan twijfelde. We zitten nog met een tekort aan Mars en Vesta. Laatstgenoemde neem ik zolang waar, maar ik probeer een ander te vinden omdat ik me voor de Vrouwenbelangen op een of ander manier nuttiger zal kunnen maken. Heyligers wil zich niet met de kostuums bemoeien. Nu leende ik allerlei boeken met platen van Griekse kostuums en nu zie ik aankomen dat ik zelf het eerste kostuum zal moeten maken als voorbeeld voor de anderen. Morgen moet ik de kapper aan z’n verstand brengen hoe de Goden er uit zagen! Heyligers wil ze allemaal baarden geven, maar ik protesteerde. Hermes is toch glad met alleen krulhaar – Paatje, hoe moeten we Mars ons denken? Toch ook alleen met een gewaad en een schild in de hand en een helm? Athene dunkt me ook met schild en speer en helm. Van haar heb ik een mooie plaat. Het enige wat we erg dringend willen weten is hoe Beebs c.s.: de plichten en de rechten van de vrouw hebben voorgesteld, die op de [2] weegschaal van Themis gelegd moeten worden. Mam, als je haar dat zou willen vragen voór je terugschrijft, zou je ons reuze helpen. Een harnas is toch zeker niet nodig voor Mars? De Romeinen stelden zich hem natuurlijk echt krijgshaftig voor, de Goden hebben in dit stuk de Romeinse namen, de klederdracht moet dus niet zuiver Grieks zijn. ’t Is jammer dat ik hierover niet eerder met Vader gecorrespondeerd heb, nu is ’t eigenlijk al te laat; behalve dan voor kleine onderdelen. Ik geloof dat onze haardracht wel er voor gebruikt kan worden om te vergrieksen met banden en wat losse krulletjes. Enfin – ik ben eigenlijk blij dat het al over 3 weken zal zijn, want ik hoop dan op rust. Deze week hadden we nog een nasleep van m’n speech op Vivos. De aangevallen dame was van streek en kon er niet van slapen. Heel Vivos met haar begaan en ik ook nog naar haar toe, nadat de praeses + abactis al enige uren met haar hadden gepraat – het merkwaardige is dat ze mij eigenlijk alles toegeeft, maar mij toch erom veroordeelt – In elk geval kwamen we niet verder en besloten we er niet meer over te praten. Irene Hasenstab heeft nog getracht enige mensen op stang te jagen, maar gelukkig is alles nu geluwd. Nauwelijks was dat zover of we kregen enige hoofdbestuursleden van de Vrouwenbelangen in Bandoeng, die onze hulp inriepen voor een twist in hun bestuur. Er is daar een dame in het HB, die ons ook die onhebbelijke brieven schrijft, die kans gezien heeft daar ruzie onderling te maken. Gelukkig wordt deze dame overgeplaatst – het mooiste is dat haar toekomstige standplaats Bandoeng zal zijn!! Hopelijk zal dit zaakje ook weer in het reine komen. Maar het was een vermoeiende dag, je moet weten dat alles tegelijk kwam. Maandag m’n Vivos collega kalmeren, daarna besprekingen over de vergadering van die avond van de Vrouwenbelangen. Therus Schüller kwam logeren en kwam aan tegen 8 uur, van de trein gehaald en ik naar de vergadering – na afloop nog gekletst tot 1 uur. Gelukkig had Hok niet veel te doen en hadden de 2 heren gezelligheid aan elkaar! Hij heeft ook zoiets prettigs huiselijks over zich, wat Jan ook zo sterk heeft en wat ze zo aantrekkelijk maakt. Hij moet weleens [3] meer in Bandoeng zijn. Het was nu een korte vreugde want de volgende morgen om 6 uur werd hij alweer opgehaald. Hij had eerst Rinie willen meebrengen, maar zal een volgende maal eens met haar komen en dan wat langer. Hij spreekt zo aardig over haar. Trouwens de Schüllers zijn allemaal trouwe echtgenoten, als het alleen aan hén lag, zou er niets aan de hand zijn. Met Em en Dirk hebben ze nog geen contact. Nadat Therus weg was had ik m’n tuincursus van 9-11. Het is enig om eens wat te horen over het onderhoud van de tuin. Er zit zoveel aan vast dat ik er verbaasd over ben. Gelukkig heb ik juist een grote kar mest laten komen en ik ben gauw begonnen allerlei misstanden weg te nemen! We hebben nu 2 van de 5 lessen gehad – de laatste les is praktisch in de tuinen van de deelneemsters om de beurt! Ik moet dus zorgen dat ik geen al te erg figuur sla bij die rondgang!! – Het is overigens erg vermoeiend zo 2 uur aaneen stuk te luisteren, na afloop rammelen we van de honger en gapen van vermoeidheid! Na deze les moest ik de ruzie in het HB gaan aanhoren en het HB-lid dat er vervuld van was en over niets anders kon praten, nam ik mee bij ons te eten. We rustten niet ’s middags, Hok zag nog kans even uit te knijpen naar z’n bed, maar ik bracht haar naar de trein en toen moest ik op zoek naar een regisseur voor het toneelstuk. – Hok is teruggekomen uit Palembang zaterdagavond. Hij is zeer ontstemd over zijn Australische collega, die absoluut geen interesse heeft in de Paleontologie, zodat ze haar in Palembang 2 dagen eerder met een list hebben weg gekregen. Het schijnt iemand te zijn, die het ervan neemt wanneer een ander het betaalt. Hok en Thalmann zijn ontzettend boos dat ze hen van het werk komt houden, terwijl het haar blijkbaar alleen om sightseeing te doen is. En nu komt ze 24 dagen in Bandoeng, vreselijk zal het zijn. Ik hoop dat ze toch nog enige interesse zal tonen.

Dag hoor – Axel interesseert zich geweldig voor het menselijk lichaam. Hij vraagt erg moeilijk voor Mammie soms! Ik heb nu een boek geleend met plaatjes – dat zal hij wel mooi vinden. Lisa doet aan alles mee. Hij stelt z’n vragen wanneer zij erbij is en ze onthoudt het ook. “Ik ben toch ook in jou gegroeid” heeft ze me al gevraagd en dan denkt ze dat ze [4] in m’n borst groeide en vindt dat prachtig. Vandaag moest Axel weten hoe het komt dat je kunt zien. Hij heeft echte belangstelling. – Vanmorgen zwom hij ook los in het diepe, ik nam hem mee naar het midden en toen moest hij wel. Hij was eigenlijk doodsbenauwd, maar m’n applaus hielp hem over z’n woede heen! Lisa speelt alleen nog maar, is nog bang kopje onder te gaan.

Dag liefjes, weest omhelsd. Ondertussen ben ik nog verdiept in de levensgeschiedenis van Georges Sand, erg boeiend.

Eida.

EIDA

21 april ’39.

Lieverdjes –

Vele dingen beleefden we deze week. Hok stapte dinsdag in het vliegtuig om zijn collega Irene Crispin in Batavia te ontmoeten en samen naar Palembang te vliegen. Hij komt morgen alweer terug. Hij wacht niet een het teruggaande vliegtuig af, dat maandag gaat, maar nam vandaag de trein, hoewel ik hem zeer animeerde langer weg te blijven. Ik heb zelf momenteel veel te doen vooral met het toneelstukje voor de Vrouwenbelangen, waarvoor ik 15 mensen steeds bijeen moet houden en steeds weer nieuwe zoeken voor degenen die zich bedenken en wegblijven! Verder had ik Vivos gister waar ik ingesloten speech hield. Ik vind het zo fijn dat jullie zo meeleven met wat wij doen dat ik het voor jullie overtikte. Je moet weten dat mijn woorden de gemoederen ontzettend in actie brachten. Heel Vivos is ontzet over een dergelijke moed om zoiets te durven zeggen. Na afloop hebben verscheidene mensen mij hun adhesie betuigd. Deze Mevr. Breuning is de quaestrix momenteel en het grappige was dat de beide andere bestuursleden me toespraken en zeiden (in de vergadering) dat het goed was dat ik die gedachten naar voren had gebracht. Voor mijn gevoel had ik het ook zuiver gesteld. Maar nu is die dame in kwestie heel boos. Ik bedierf haar avond en toen ze vlug weg wilde gaan, liep ik haar na en legde ik haar nog eens uit wat ik ermee bedoeld heb. Ze leek toen heel begrijpelijk en kalm, maar nu hoor ik net dat ook haar man verontwaardigd is en nu moet de arme Thea Hermans, die me verdedigde, de kastanjes uit het vuur halen. Aan Thea heb ik een goede advocaat! Dat is zeker! Dat is altijd wat aan de vrouwen verweten wordt, dat ze nooit een zaak objectief kunnen bezien en inderdaad zullen nu zo’n paar woorden de poppen aan het dansen brengen. Haar enige natuurlijke reactie had moeten zijn: “inderdaad, ik wist niet dat het een kwetsende uitdrukking was, maar nu dat zo blijkt te zijn, zal ik hem niet meer gebruiken!” Dat was zakelijk geweest en dan waren alle Vivos leden tevreden geweest, maar nu meent ieder te moeten partij trekken en op elk koffie praatje zal het wel ter sprake komen. Ik ga dus momenteel hier over de tong! – Maar ik ben nog steeds blij dat ik me er niet aan onttrokken heb dat te zeggen. Tenslotte zijn er momenten dat je niet mág zwijgen wil je niet in conflict komen met je geweten! – Ik heb er vele uren aan besteed om deze gedachten zo zuiver mogelijk uit te spreken – Het merkwaardige is dat Mevr. Breuning een Jodin is en ik heb idee dat zij daarom extra gevoelig is. De spreekster van gisteravond was Dora Zwiebel, die ons vertelde van Socrates. Ze spreekt uitstekend – het is een bijzonder ontwikkeld iemand. Ik haal haar ook in de Vrouwenbelangen. Ik zei ook nog even in de vergadering dat ik dit alles niet had gezegd omdat ik persoonlijk gekwetst was, want dat ik door m’n afkomst en door m’n huwelijk aan [2] 4 rassen verwant was, zodat ik niet zou weten voor wie ik me ’t meest gekwetst zou kunnen voelen. Hok heeft ook nog een Inlandse grootmoeder, dus die rekende ik ook mee! – Irene Hasenstab was ontzettend boos dat ik het gezegd heb, ze vond het een publieke afstraffing!! Ik zou zeggen dat wanneer je zoiets niet in Vivos zeggen mag, waar kun je het dán doen! – Maar enfin. – Vanmorgen hebben we het bestuur v.d. Vereniging v. Huisvrouwen ervan overtuigd dat we geen politieke partij zijn, met het gevolg dat ze een stukje van ons plaatsten in hun blad voor onze Propaganda-avond, een geweldig succes, dat nog nooit is voorgekomen! Thea Hermans en ik hebben het Huisvrouwenbestuur overdonderd – een geweldige gebeurtenis en opwindend vooral na de Vivos avond van gister. We beleven samen veel! – Onze trouwdag vierden we samen met Julie en Beatrijs, die ’s middags om 5 uur weer vertrokken. Zij zorgde voor een beeldige mand rozen en Hok voor orchideeën – ik had voor Hok een das en hij voor mij een kussenstof voor in m’n rug als ik voor het bureau zit. We brachten de morgen in het zwembad door – niemand wist er iets van en we zeiden het niemand – Axel liep ’s morgens vroeg al zingende door het huis van “o, wat zijn we heden blij”. – We hadden het met Julie heel genoeglijk, alleen druk en vermoeiend om zoveel te praten! – Deze 4 dagen dat Hok weg was, zijn omgevlogen. Wat is het leven veel eenvoudiger wanneer je met niemand rekening hoeft te houden! Merkwaardig dat de mens juist het gecompliceerde verkiest! – Je moet eens aan Tante Masje vragen hoe in Holland de verhouding is tussen Huisvrouwen en Staatsburgeressen. – Ik kreeg een brief van Coletje, ze is een paar weken op reis. Ze heeft blijkbaar zich mij aangetrokken en schrijft dat ze helpende gedachten aan me wijdt, erg lief van haar hè, dat is weer méégenomen! Goede gedachten zijn altijd prettig, wegen weer op tegen verschillende slechte, die nu in Vivos over mij misschien gedacht worden! – Anneke gaat dus al gauw aan boord – in mijn brieven gedenk ik ook steeds haar, al schreef ik haar niet speciaal. – Net een brief van Houw, dat ze jullie bezochten en nu naar Engeland overstaken. Fanny vond dat ik erg veel op Moeder leek. Ze is het reizen moede – ik kan me indenken, vooral als je je talen niet gemakkelijk spreekt. – Veel dank voor de mooie briefkaart van de muurschilderingen. Waarom hebben ze eigenlijk juist Plato en Phidias genomen en dan Plato [3] op beide schilderingen, maar het gewaad en het landschap zijn mooi  – in kleuren zal het nog wel veel meer treffen. – Wat enig dat Ankie Leenmans nog zo’n jeugdige indruk maakt. Trouwens mij werd gister door een student gevraagd, toen ik hun Griekse kostuums kwam lenen, of ik ze voor m’n Lyceumfuif nodig had!! Misschien bedoelde hij er ook mee of ik die club leidde, maar het klónk sympathiek! – Wat kostelijk wordt Thijs daar behandeld als een hoogst belangrijk personage, enig die beschrijving van hem wanneer hij in het waterfort komt, en wat een gemak wanneer je zelf de nachtvergunningen kunt uitdelen; hij zal wel veel mensen hebben die vrienden met hem willen zijn! – Hok’s paleontologe is hem erg tegengevallen. Hij vindt haar vervelend en dom. – Fijn dat je ons het boek van Mulford[1] stuurt – ik leende Kojc uit, maar ze sturen het niet terug hoewel [4] ik er al 2 maal om vroeg. – Eida[2] is blijkbaar nog niet zover dat ze over de dingen nadenkt, maar ik geloof dat ik me op die leeftijd ook nog nergens voor interesseerde. Ik had dat boek van Weatherhead ook bedoeld voor Lou. – Axel vindt het heerlijk wanneer jullie hem speciaal toespreekt. Hij verwacht nu ook weer eens wat van Omie! – Lisa speelt de hele dag met Betty Mees (3 jaar). Betty is de hele dag bij ons, onze kennissen uit de buurt vragen of ik haar geannexeerd heb.

Dag dierbaren

Eida. [5]

Toespraak Eida

Graag zou ik hier een paar woorden willen zeggen naar aanleiding van de lezing van Mevrouw Breuning. U zult zich misschien afvragen waarom ik nu pas kom met mijn reactie. Aan het feit dat ik niet gewend ben om in Vivos meer te zeggen dan een enkele losse opmerking, tenzij dan op het Vivos toneel!, schrijf ik het toe dat ik eerst later de woorden gevonden heb, die ik nu meen te moeten zeggen.

Met deze gemakkelijke maar slechte gewoonte van zwijgen, die velen er uit deze kring met mij op menen te moeten nahouden, wil ik nu gaarne breken.

Ik weet niet of het de bedoeling is geweest van spreekster of niet, maar zij heeft de indruk gewekt slecht te spreken te zijn over de prestaties der Chinese meubelmakers en nu zou ik gaarne een andere zijde van deze kwestie belichten.

Wij moeten wel weten dat wij hier staan tegenover mensen uit een heel ander milieu, met een heel andere smaak, tegenover mensen bij wie de eisen voor woninginrichting wel heel andere zijn, bij wie tevens de traditie zo sterk leeft dat voor hen juist het oude de meeste waarde heeft en bij wie dus geen plaats is voor de moderne Europese woninginrichting. Laten wij dit alles in het oog houden bij de beoordeling van hun prestaties.

En als wij dan bij zo’n meubelmaker komen en wij tonen hem een tekening die in orde is wat betreft de maten en in orde wat betreft de details, dan kunnen wij over

’t algemeen zeggen, dat het stuk goed wordt afgeleverd. Maar laten wij alles over, of geven wij verkeerde maten op, laten wij dan niet wanneer het stuk ons niet bevalt de schuld geven aan de meubelmaker.

Heeft Mevr. Breuning ons niet verteld hoe wij in Europa onze meubelontwerpers hebben, naast wie de meubelfabrieken en de -makers uitsluitend voor de uitvoering zorgdragen. Is het dan niet onbillijk, om van onze eenvoudige Chinese meubelmaker, die niet in een modern Europees milieu is opgegroeid en niet de opleiding heeft gehad van een Hollandse meubelmaker, dat hij ontwerper en maker tegelijk zal zijn?

Spreekster vertelde ons dat dikwijls onvoldoende gedroogd hout gebruikt wordt, maar is daarvan niet de Europeaan zelf de schuld met zijn “ge-tawar[3]”? Hoe kunnen wij eisen dat het beste hout gebruikt wordt wanneer wij er niet voor willen betalen? Onze meubelmaker zei ons op onze vraag naar de prijs van een paar kasten: u kúnt ze veel goedkoper krijgen, maar dan krijgt u ook ander hout.

Wanneer wij het geld ervoor over hebben en wanneer wij de moeite willen nemen goede detailtekeningen te leveren, dan kunnen wij ook in Indië dankzij het bewonderenswaardige aanpassingsvermogen en het goede vakmanschap van de Chinese meubelmaker, goede meubels [6] bezitten, zoals reeds vele huizen bewijzen.

Voor ik verder ga wil ik er even de nadruk op leggen dat het volgende evenmin bedoeld is als een persoonlijke aanmerking op spreekster, maar toen ik haar zo in misprijzende zin over “zo’n Tjina”  hoorde spreken, toen welde het bij me op hoe jammer het toch is wanneer de mensen elkaar onbewust kwetsen. Ik stel hier voorop dat ik ervan overtuigd ben dat Mevr. Breuning met haar gezegde niets bedoeld heeft, maar naar mijn mening vermindert dat de zaak niet, in tegendeel, hieruit blijkt maar al te zeer het spraakgebruik van termen die niet prettig zijn te horen voor degenen op wie zij doelen. U zult mij toch moeten toegeven dat uitdrukkingen als Tjina of Blanda of Mof of Jodenstreek slechts in misprijzende zin gebruikt worden. En waarom moeten wij zonder erbij na te denken onbewust zo bij wijze van spreken dingen zeggen, waar we niets mee bedoelen, maar die een ander kwetsen. Zouden wij dan niet beter zulke woorden bewust kunnen inslikken.

Voor mijzelf zijn deze gedachten zo vanzelfsprekend, dat ik gedacht heb dat ze niet op Vivos naar voren hoefden te worden gebracht. Maar deze kleine uitlating van spreekster heb ik gemeend niet stilzwijgend voorbij te mogen laten gaan.

Ik geloof dat ik niet nader hoef te verklaren dat ik deze kwestie absoluut onpersoonlijk wens te stellen. Ik ben blij dat ik in de gelegenheid was dit alles te bespreken.

Ik dank u.

EIDA

14-4-‘39

Lieverdjes –

De woensdag ging voorbij zonder dat ik kon schrijven – Vanavond animeerde ik Julie uit eten te gaan bij vrienden, waar ze toch heen moest. Maar nu is Jo Waal gekomen – ze zit hier met Hok te kletsen maar ik heb de pen intussen opgenomen met een blik op jullie portretten – Julie Chavannes en Beatrijs logeren hier sinds 3 dagen. Het is echt genoeglijk om weer zo’n oude vriendin bij je te hebben. Beatrijs kan het goed vinden met de kinderen. Ze baden gedrieën in de tuin en maken ook ruzie – Vanmorgen waren we met 5 kinderen in de dierentuin – ik ben echt moe van hen en van het geklets. Julie is aardig maar vermoeiend. Gister zaten we de hele morgen in het Jubileumpark, direct na thuiskomst moest ik nog enige rollen tikken voor het toneelstuk van de Vrouwenbelangen – ik doe maar zelf niet mee – ik zie tegen al die repetities op – ik heb er erg veel moeite mee gehad 14 mensen bij elkaar te zoeken. Het is me ook aardig mislukt door 3 heren die opeens toch niet wilden. De vrouwen bleken in die dingen degelijker er bleef er maar één weg. Ik zit echt over die avond in. Morgen moet er al een advertentie geplaatst worden in het Huisvrouwenblad – we moeten kaarten laten drukken, allemaal dingen waar ik nog geen ervaring in heb – we moeten winkels bezoeken voor advertenties in ons programma. – Hok gaat dinsdag nu heus de Australische ontmoeten in Batavia. Ze gaan samen naar Palembang. Hok wil maar 2 dagen wegblijven. – Op Goede Vrijdag ging Hok naar kantoor. De kinderen en ik naar Tjioemboeloeit en daar wandelden we gezellig met Jan en Tine en hun gastvrouw. Opeens reed ons een auto achterop en daar stapten Julie en Wil Chavannes uit, erg enig. Zijn moeder is net gestorven de dag dat ze naar Bandoeng gingen. Je herinnert je haar wel. Ze kwamen nog even aan de trein toen wij weggingen – Hok en Wil gingen samen naar de Loge vrijdagavond, op een grote bijeenkomst van afgevaardigden van heel Java. De Schüllers waren er ook. De volgende avond hadden ze een groot diner met al die mensen. Ik ging die avond met 7 anderen bridgen (!) en later dansen in Homann. Ik heb me zo geweldig geamuseerd – ik genoot er echt van weer eens in een groot gezelschap van mannen en vrouwen uit te zijn. – Ik ontmoette daar opeens Jan Schüller die me meenam naar Therus – het was enig om hem weer te zien na een scheiding van ± 15 jaar! Ik verbaasde me er alleen over dat hij zo klein was. Wij zagen vroeger tegen hem op! We hadden direct contact en ik ging pas na een hele tijd weer naar mijn tafeltje terug en zocht op die manier de Schüllers nog een paar maal op. Rienie [2] ontmoette ik ook voor het eerst – ze beviel me ook goed al kan ik me indenken dat Annie haar te braaf vindt. Ze is een beetje een “vijg” ! Ik kreeg sterk de indruk dat dat Annie prikkelde tot het andere uiterste, ze was enorm opgewonden en dwaas – ik heb geprobeerd Annie voor hen van haar beste kant te belichten – ik hoop met succes. – Ik kom hoe langer hoe meer tot de conclusie dat de mensen elkaar veel kwaad doen met onnodige afbrekende kritiek. Voor zichzelf heeft een mens altijd duizenden excuses maar een ander wordt alles aangerekend – en waarvoor zichzelf op een dergelijk standpunt stellen – ik word er diep weemoedig van. Julie doet het ook zo sterk, ze weet van iedereen vreselijke dingen: wat heb je eraan – het brengt je niet omhoog, het haalt een ander alleen maar naar beneden voor de ogen van een derde. Dit is tenslotte niet de ware kritiek, die opbouwend moet zijn en begrijpend. Je zou iedereen Kojc in de handen willen duwen – het is zo eenvoudig, maar toch voor iedereen dunkt me, begrijpelijk. – Bij ons gezelschap zaterdagavond was er ook een jonge Mr, die gelijk met mij was aangekomen – we hadden veel gemeenschappelijke kennissen en boomden genoeglijk bij een glaasje ajer djeroek  zittend op een bar-kruk! Van puur enthousiasme ben ik zo’n avond zo vrolijk en jolig dat ik geen alcohol nodig heb! Ik kwam heel laat thuis, Hok heeft zitten werken zo lang, de stakkerd – maar enfin, zo hadden we ieder die avond wat we prettig vonden. – Zondag kwam Hok met zijn werk klaar en maandagmorgen gingen we Paaseieren zoeken in het Jubileumpark – ik had [3] hardgekookte eieren in 3 kleuren geverfd en we hadden ook chocolade eitjes. Hok had ze allemaal verstopt en vertelde dat hij de Paashaas net had zien weglopen. – Later bedierf  Beatrijs het verhaal door te vertellen  “nee, je Moeder verstopt de eitjes”. Axel wist niet goed wat hij moest geloven. Maandag kwamen Jan en Tine nog even langs – afscheid nemen, ik moest voor Tine nog schoenen ruilen – en zijn we over 2 dagen 10 jaar getrouwd, merkwaardig lang, onbegrijpelijk. We vertelden het aan niemand – alleen Julie weet het, waarvoor ook – Zoiets is gezellig met familie te vieren, maar anders is het beter onder elkaar. – Gisteravond hoorden we Stefan Askenase  weer – Hok en ik genoten het meest van Beethoven en van de aller modernsten als Badings e.d. – Fijn dat Anneke zo’n aardig meisje heeft gevonden om mee te nemen. Maak je een contract met haar [4] of hoe gaat dat? En Anneke ook moderne krullen, wat enig – Em schreef me waarom zij m’n revue niet kreeg – stuur jullie hem haar als je ‘m uit hebt – ik heb maar één exemplaar. Grappig dat Tante Masje het gedicht meenam – ik vond het zelf ook een geslaagd vers. Misschien kan ik het op onze propaganda-avond in mei nog eens gebruiken. Morgen is ’t Anneke’s verlovingsdag – gelukgewenst, ook alweer 11 jaar geleden. –

Dag lieverdjes, wees dierbaar omhelsd door 

Eida. [5]

HOK

G. Sinds enige dagen logeert Julie Chavannes bij ons. Erg prettig, zij is één van onze vroegere goede vrienden; we woonden beiden aan de Van Ruysdaelweg. Aanstaande dinsdag vlieg ik naar Palembang met de Australische vakgenote. Het is eigenlijk wat overbodig, maar omdat we het nu eenmaal beloofd hebben, moet het gebeuren. Ik blijf er zo kort mogelijk, misschien vlieg ik de volgende middag weer terug. Palembang is een erg onplezierige warme plaats. Vooral in onze kenteringtijd. –  Mijn artikel is gelukkig klaar. Een hele opluchting. Maar nu heb ik van Californië een verzoek gekregen om een bijdrage voor een Congres. Ik kan, gezien de wijze waarop zij proberen mij voor dat congres te interesseren, me er moeilijk aan onttrekken. Ik zal eraan moeten geloven. – 

Dag Hok.

EIDA

3 april ‘39

Dierbaren –

Ik ben weer een vliegtuig later vanwege de vele beslommeringen van de vorige week en nu heb ik deze avond fijn voor jullie gereserveerd. Om te beginnen met Hok’s verjaardag: we hadden een genoeglijke dag met een vroegtijdig begin met het aanbieden van diverse geschenken, versierd met bloemen en linten! Namens jullie had ik een bon in envelop gedaan voor de lichtmeter, waarover Hok zelf wil schrijven. De kinderen waren erg enthousiast; Lisa bood een prullenmand aan, Axel een vaasje, geschikt voor midden op tafel, laag en bruin met beige, passend bij het tafelkleedje dat Moeder en Emma eens maakten, toevallig hetzelfde model (Gouda) van het vaasje dat Em mij eens op mijn verjaardag gaf, enige jaren terug en dat ze me helaas gebroken hebben. Het is grappig dat Axel iemand niets liever dan bloemen geeft; laatst voor een klasgenootje was hij verrukt over een klein vaasje met lathyrus, dat hij haar mocht geven. – Ik liet een polyfoto van ons maken – Hok is er niet zo erg enthousiast over, maar ik vind er toch wel goede bij. Jullie krijgt het resultaat ook te zien; verder kreeg hij een horlogeriempje – ik had een heel dure stalen op zicht, maar hij houdt meer van leer. Verder kreeg hij bedrukt papier met naam, voor de schrijfmachine en correspondentiekaarten. Daar de jarige de hele morgen op kantoor zat, bezochten wij o.a. Irene omdat het ook háár verjaardag was. Zij stuurde mij sinds ik terug ben al 3 maal bloemen en nu wilde ik ook eens attent voor háár zijn en we bakten een taart en bespoten die de helft met chocolade-, de helft met koffiecrème, voor kinderen en ouderen! ’s Middags verwachtten we niemand en Hok kocht voor de kinderen ieder een Paasverrassing die ze zelf mochten uitzoeken. ‘Avonds hadden we een paar vrienden gevraagd en Hok schonk heerlijk bourgogne, hetgeen tot feeststemming bijdroeg. Het was een echt gezellige avond en de jarige was tevreden! – Axel kreeg die dag Paasvakantie, 3 weken n.b.! – Die week had ik veel telefoontjes voor de Vrouwenbelangen, zowel voor de jaarvergadering die gister en eergister was als voor de propaganda-avond, waarvoor ik toneelspeelsters moet zoeken. We waren een hele morgen bezig, de presidente en ik om een lijst op te maken van alles wat we in Batavia wilden zeggen; we bezochten de rector v.h. Lyceum om zijn standpunt te horen inzake het toelatingsexamen – Bij een kennisje ontmoette ik toevallig Mevr. Raven, een genoeglijk mens leek me en zo echt noordelijk, wat me altijd prettig aandoet. Ik vroeg haar of ik eens mocht komen, wat ze aardig vond. Ze vertelde dat haar broer bij haar inwoont, Aisso, over wie Tante Tine het altijd heeft en wiens zoon Beerte bij Axel in de klas zat. – Vrijdag maakte ik alles klaar voor de achterblijvenden wanneer ik naar Batavia was. Zaterdagmorgen om 9 uur ging m’n trein. Ik haalde Coletje op en we reisden met ons drieën 3e klas heel genoeglijk en wierven in de trein nog een lid, een Vivoskennis, die toevallig bij ons zat. Riek haalde me van de trein met Henkje en ik had het gezellig bij hen, bij gebrek aan een Zus! Tine + familie was ook op reis. Ik belde Lies Andriessen [2] op, die ik kortgeleden tot lid maakte. Ze is ook gekomen op de vergadering, maar bleef niet tot het eind omdat het laat werd, 9 sprekers en spreeksters op 1 morgen van half 9 tot tegen 2 uur duurde het!! Henk en Riek vonden dat ze me te weinig zagen. Ik at eerst bij ze en ’s middags werd de tentoonstelling geopend, die eigenlijk niet veel was, allemaal reclame voor andere vrouwen, schilderessen, lampenkap ontwerpster, aardewerk ontwerpster, het laatste wel mooi, maar slecht tentoongesteld, de boekententoonstelling van boeken door en over vrouwen bevatte allemaal door vrouwen geschreven romans, die niets met de vrouwenbeweging te maken hadden, er was ook handwerk van krankzinnige vrouwen, wat bewondering verdiende. Ik miste een stand van de Vrouwenbelangen zelf – dit was toch dé gelegenheid om leden te werven, en ik kon niet nalaten dit verzuim te herstellen, op straffe van ruzie met het H.B.!, maar gloeide zozeer van ijver voor de zaak dat het lukte – en ik kreeg de secretaresse H.B. ertoe daarbij te gaan zitten – meteen had ik een nieuw lid en kon ik de eerste opgeven; gelukkig volgden er nog enigen. Stel je voor dat de secretaresse v.d. afd. Batavia helemaal niet is verschenen!, nóg een wonder dat ze evenveel leden hebben als wij – We hadden diezelfde avond vergadering en niet veel tijd te eten, dit had alles plaats in Des Indes en met het oog op plannen na afloop kleedden we ons netjes! – Het begin v.d. vergadering was een flinke deining. Ze wilden ons in stemmenaantal te kort doen en dat accepteerden we niet! Ik had een ledenlijst opgemaakt met 64 leden op 31 december en ze kenden er maar 60 toe; gelukkig kon ik bewijzen dat het waar was en zo kregen we een stem meer, zodat wij met Soerabaja samen steeds de meerderheid uitmaakten. Het belangrijkste voor ons nl. geen contributie verhoging kregen wij erdoor! Thea Hermans was onze afgevaardigde en andere aanwezigen mochten niets zeggen, ik ook niet. Maar toen ze over m’n ledenlijst vielen, kon ik moeilijk m’n mond houden maar de presidente hamerde me af en legde me het zwijgen op, gelukkig kregen we toch onze zin! Ze houden precies vast aan de letter van de wet en van gewoonten dat soepelheid eerst ver was te zoeken. Gelukkig haalde de presidente bakzeil en verliep de vergadering verder heel prettig. Het duurde tot half één en daarna zaten we met enige mensen naar het dansen te kijken tot een Bandoengse en ik ten dans gevraagd werden, het was erg gezellig en we zakten nog af naar de Chat Noir, een nachtkroeg! Ik lag om 5 uur in bed, om half 7 weer wakker en om half 9 waren we vol aandacht voor de eerste van de 9 sprekers. Om 2 uur gingen ze nog enige kunstvoorwerpen van de tentoonstelling Amerikaans verkopen, tot onze verstomming ging het nog goed met 2 stukken, maar daarna was er niemand meer. De lunch was lang en lekker maar zwaar, in de benedenzaal van Des Indes hadden ze een lange tafel gemaakt voor 22 mensen. Het [3] was heel genoeglijk – Er waren maar 7 heren, maar ik had er toch aan weerskanten toevallig één. Zo’n dansje en etentje erbij versterkt ook erg de band!! Er waren 2 H.B.-leden, die erg op onze hand waren, en die het ook niet eens waren met de brieven die het H.B. ons zond en ze hadden er veel plezier in dat we al onze grieven uitten! Tenslotte brachten ze ons allemaal in de trein en het afscheid was heel hartelijk en we zijn zeer tevreden over deze afloop en ook dat we allemaal gegaan zijn. Terug zat ik naast Coletje – we hebben haar ook in Batavia erg gewaardeerd en ook in de trein mocht ik haar graag. Er gaat zoveel goeds van haar uit en ze heeft echt inzicht in mens en leven dat het een genot is met haar te praten. In veel van haar woorden zit waars. Ze zei weet je wat zenuwen zijn, dat zijn slechte gedachten en als je nagaat wanneer je zenuwachtig bent, dan zit er veel in – je kunt ook gekheid met haar maken, ik zei haar het lijkt me zo vervelend om altijd goed te zijn! Maar vond dat goedheid blij maakte en vrolijk. – Het volgende weekend gaat Hok aan de fuif met zijn “broeders”, om de beurt dus. – Gisteravond kwam ik tegen 8 uur in Bandoeng aan. Hok stond op het perron met de kinderen die gelukkig erg blij met me waren. Lisa zei steeds maar waarom ben je zo ver weg gegaan, Mammie. En vanmorgen vertelde ze dat zij en Axel een pak-slaag van Hok hadden gehad en toen zei ze laat Pappie maar naar Batavia gaan en blijf jij hier. Ze is nl. niet zo evenwichtig de laatste tijd; toevallig voel ik haar goed aan, maar was het voor Hok moeilijker. Ik had zakdoekjes voor de kinderen gekocht van het werk van de krankzinnigen en ze waren daar erg blij mee! Ik liet Axel hun letters erop tekenen en ze begonnen die te borduren. Axel was vol animo, maar Lisa vindt 1 steek volkomen voldoende. Ze ging liever de kokki helpen, die haar [4] graag bij zich heeft. – Mevr. v. Gilse schreef een lange brief over Houw en Fanny, die al een dag of 10 bij haar waren, maar die steeds thuis zaten omdat Fanny verkouden was. Hok denkt dat ze na die omzwervingen van 4 maanden dolblij zijn eens weer een tehuis te hebben. – Hoe is het met jullie verschillende gezondheden – hoe lang blijft Anneke nog? – Karta schreef ik een briefkaartje en hij kwam direct maar vertelde dat hij djongos-kebon[1] is sinds 3 maanden. Hij informeerde naar Anneke. Het beviel hem best in zijn baan, want hij ging niet op ons aanbod hier te komen in. Hij verdient daar ook veel. – Deze djongos werkt geweldig op onze zenuwen, we wilden hem al direct weer kwijt en vandaag heeft hij zelf ontslag gevraagd, dus morgen zit ik zonder. Gelukkig hebben we een handige kebon. – Ik heb iemand gelukkig gemaakt met Kojc[2]. – Opeens denk ik aan Pim Cohen, die ons schreef of er geen baan te krijgen zou zijn hier voor Fred bij het Gouvernement. Ze wil hem vooruithelpen, maar Hok geeft niet veel hoop. Ik zou het wel gezellig vinden haar hier te hebben, ik mocht haar graag. Alleen zit je nu ook met haar echtgenoot, die Anneke en Em liever niet kenden. – Dag liefjes weer erg omhelsd door

Eida. [5]

HOK

G. Erg bedankt voor de lichtmeter, een kostelijk en kostbaar cadeau. Ik ben nog niet in de stad geweest om het te halen; Eida heeft er al moeite voor gedaan. Het is allemaal zo duur, maar onmisbaar bij het filmen. Vooral hier in Indië omdat het schatten van het tropische licht zeer moeilijk is. In Holland is het veel gemakkelijker. Mijn verjaardag is bijzonder gezellig geweest. Weinig visite, maar wat er kwam was goed. Veel gezelligheid met vrouw en kinderen. Eida maakte een taart, half van chocola (voor de spruiten) en half van koffie (voor de ouders). Verder kreeg ik bedrukt schrijfpapier, zeer gedistingeerd. – Axeltje gaf mij het volgende raadsel op: het heeft twee voeten, geen poten, twee handen, zwart haar, een bril en het kan praten, en kan bovendien blaffen. De oplossing is “Pappie” en het blaffen is om het moeilijk te maken. Dit raadsel bedacht hijzelf naar analogie van een ander die van de kraaiende haan dat ik hem opgaf en waarop hij niet reageerde, zodat ik dacht dat hij het niet begreep. Misschien vond hij het erg flauw. Toen Eida in Batavia was, ging ik met de kinderen op een verre wandeling. Lisa stapte dapper mee. – De nota over de urgentie van een Geologische Dienst onder een eigen hoofd, heeft 100% succes gehad. We hebben er met de directeur over geconfereerd. Hij was er roerend mee eens, maar pecunia causa kan het dit jaar niet uitgevoerd worden. Verder ben ik bezig met een artikel, dat steeds maar uitdijt. Ik hoop het deze week klaar te krijgen.

Eida heeft zich in Batavia goed geweerd; de Bataviaanse dames van de Vrouwenbelangen hebben wel wat opvoeding nodig.

Bedank Anneke ook maar voor haar verjaarsbrief. Erg leuk dat zij eraan gedacht heeft. – Vanavond heeft onze sukkel van een djongos zijn ontslag gevraagd, hetgeen hem van harte wordt gegund. Eindelijk zijn we hem kwijt.

Dag Hok.

EIDA

Axel is al eens een keer alleen naar huis gelopen van school – Hij vond het heel prettig; maar vakantie nog prettiger!

EIDA

24-3-‘39

Lieverdjes –

We waren zeer verheugd ook weer een briefje van Moeder ingesloten te vinden. Fijn dat alles weer was als gewoonlijk, al moest Moeder het diner van de Staatsburgeressen afzeggen, jammer overigens; die sociale knobbel heb ik overigens het meest van je geërfd Mam. Ik moest deze week vaak denken aan het vers dat we voor jullie zongen toen je 24 jaar getrouwd was. Daarin beschreven we hoe Moeder steeds voor een ieder moest bedenken, van thee tot dienstboden toe; bij mij begint het daar ook enigszins op te lijken. Het is inderdaad in m’n lijn, maar je zult ook weleens te veel van het goede krijgen. Wij hadden woensdagavond ledenvergadering en de volgende morgen lapte ik het zaakje aan m’n laars en was zalig tot half 11 met Lisa in het Jubileumpark waaraan die morgen blijkbaar niemand anders gedacht had dan Jan Koch en zijn hondje en Lisa, Tommy en ik! Ik genoot eerst een uur helemaal alleen van de stilte en vroeg me af waarom de mensen elkaar dit korte mooie leven nog zuur gaan maken. Wat is hiervan de zin. De mensen begrijpen nog niet dat ze aan God gelijk zijn zegt Baker Eddy  – en inderdaad kun je je niet indenken dat er ooit een tijd zal komen dat ze dit wél zullen gaan begrijpen! – Heerlijk dat Vader en Anneke samen veel wandelen en dan weer Anneke met Moeder. Het is fijn dat jullie Anneke nu ook eens gezond helemaal voor jezelf hebben. Dat is een punt waar alle verlofgangers het over hebben. Een kennisje van ons is juist 6 weken vóór haar man gegaan om alleen bij haar ouders te kunnen zijn. De volgende maal moeten wij daar ook iets op vinden. – Een hele kluif voor Thijs om zich in verdragen in te werken en inderdaad merkwaardig dat ze voor deze baan iemand uitzochten, die op dat gebied geen ervaring heeft. – Onbegrijpelijk dat Em niet verrukt was van Chaja, dat typisch Joodse gaf juist het bijzondere element aan haar dansen, ze sprak zo welsprekend met haar handen en tegelijk fijn en mooi. – Wij hebben jullie niet eens gelukgewenst met Tineke, de 2-jarige – we zijn benieuwd hoe ze de poppenwagen vond. Die van Lisa is nog steeds in gebruik. – Leuk dat je paaseitjes namens ons voor Anneke kocht, en prettig dat ze haar smaakten. Is haar tafelkleed voor Mama  nog afgekomen, geweldig ijverig! – Hok’s collega gaat op 10 april per vliegtuig uit Australië – op die dag vertrekt Julie Chavannes + Beatrijs weer naar Soerabaja, nadat ze een dag of 5 bij ons zal zijn geweest. Echt leuk om zo’n oude vriendin weer terug te zien. [2] Wil, haar man, komt over voor het grote diner in de Loge en ook Jan en Therus Schüller hebben het plan daar te komen. Ik hoop tenminste dat Jan dan weer beter is; hij heeft sinds een tijd difterie en het is nu pas ontdekt. Hij moet vel over been zijn en lopen als een oude man, naar Annie me telefonisch meedeelde. Praat er niet over met de familie, want ze schrijven nooit over ziekte. – Daarnet telefoneerden we met Henk Heyrmans, hij zei dat Houw en Fanny zijn Moeder al bezocht hadden. In jullie volgende brief horen we misschien ook van een bezoek. Ze stuurden ons een kiekje uit Merano van Fanny in mijn bontjas met –hoedje. Laatstgenoemde zet ze niet zo flatteus op, leer het haar, Mam! – Bep Einthoven wil graag Juffr. Harting hebben, wanneer Anneke haar niet meeneemt. Bep gaat in juli met verlof, maar natuurlijk maar voor enige maanden. Voor “Tante” is het veel fijner als ze met Anneke mee kan, wanneer ze zich voor 1 jaar aan Anneke verbindt, dan zijn beide partijen geholpen. – Ik bezocht de Barendrechtse tweeling al, maar ik vergat het te schrijven. Het zijn beide erg gezonde kinderen, 1 van 6 en 1 van 7 pond, een prestatie! Ze lijken helemaal niet op elkaar, het model hoofd is volkomen verschillend. Ze verloor met de moederkoek mee ongeveer 20 pond, en voelde zich inderdaad opgelucht na afloop! Ik hoop de gelegenheid te vinden met haar te praten – de vorige maal was Mevr. Sturm bij haar en ze is ook erg bevriend met de Fokkers, die naast haar wonen, vrienden van Jan en Tine. – Ik zal haar nog wat namens jou sturen. – Ik kreeg net een briefje van Dien uit Sawah Loento , zat Marietje  daar vroeger niet ook? Ze vindt het daar heerlijk en ook gezellig met mensen. Ze vindt dat er zoveel Europeanen zijn, nl. 11! Ze rekent alweer met een Indische of Celebesse maatstaf, in Leiden zijn er wel wat meer dan 11! Ze kookt op kolen, zo uit de mijn in een gemetselde oven – Ze hebben nú pas hun koffers, dus zal ze het pak gauw aan ons sturen. – We hadden hier op Vader’s verjaardag een demonstratie van de Luchtbescherming. Hok ging naar kantoor en ik met de kinderen in ’t gedrang! Axel kan erg [3] goed met de ellebogen werken en heeft steeds een plaatsje voóraan! Ze vonden de brandende bommen mooi vuurwerk! En de vrijwillige brandweer bluste de brand in bilikken  hutjes met gasmaskers voór – verder zagen we nog de eerste hulp dienst uittrekken. Maar het was zó vol en zo slecht georganiseerd dat je op ’t kritieke moment net iemand voór je kreeg, wanneer je dacht vooraan te staan, dat we na 1½ uur weer naar huis togen met enige porties ijs in de auto die we thuis met een kennisje op Vader’s gezondheid opaten. – Deze week kwam Lies Andriessen een morgen aan. Ze is zo aardig gezelschap – ik praatte zo prettig met haar en ze werd ook lid van de Vrouwenbelangen in Batavia, en ze wil met mij samen naar de jaarvergadering op 1 april. Wij gaan uit Bandoeng met ons ± zevenen, enig zoveel animo. Het zal wel vreemd zijn geen Zuster in Batavia te vinden. Em gaat juist weg. Ze heeft me overgedaan aan Henk en Riek en dat is ook plezierig. Ik zal overigens niet veel thuis zijn, daar er eerst een tentoonstelling is, ’s middags al, daarna vergadering de hele avond, verder de volgende morgen weer een vergadering met 8 sprekers (!!) en een lunch tot slot. Hopelijk kunnen we ondanks vermoeidheid nog eten!! – Ik kreeg zo’n gezellige lange brief van Tante Masje – Ze stuurde me ook het propagandageschrift, waarvan we veel kunnen gebruiken. Ze gaf me op vele vragen antwoord. Bel je haar eens op om haar te zeggen dat ik zo blij ben met haar brief. Deze week kregen we 7 nieuwe leden, hoe vind je, we zijn nu haast op 70, welk getal nog nooit werd bereikt. M’n vriendin Thea Hermans is nu als presidente opgetreden – ik heb het druk met de toebereidselen voor de propaganda-avond, het moeilijkste is om een zaal te krijgen volgens onze stand en tóch goedkoop – je weet hoek sterk ik in zoiets ben! Ik sjouw alles af en droomde al dat we de aula van het Lyceum kregen – ik was [4] nl. bij de rector, die uiterst vriendelijk was, maar “men” geeft me geen kans – ze rekenen nl. gewoonlijk erg veel dus het zou een vriendelijkheid zijn wanneer ze het ons goedkoop gaven! – Vanmorgen had ik geen kokki, ik hoop maar dat ze morgen weer komt – ik moest juist vanmorgen een verslag schrijven voor de krant van onze vergadering en nog 2 brieven voor de Vereniging. Gelukkig kan ik nu al vrij vlug tikken en ik liet eten halen van Bogerijen, waarop Hok er geen bezwaar tegen had, dat de kokki nog eens weg zou blijven!

Dag lieverdjes, omhelsd 

Eida.

Veel groeten van Hok – hij is zo hard aan het werk aan een artikel voor de Ingenieur – het is tientallen bladzijden lang –

Omhelsd! 

HOK 

Dag, een volgende keer zal ik schrijven.

Hok.