Van Eida

G. We danken jullie voor alle brieven die A. doorzond – het was prettig steeds wat van jullie te horen. Wij kregen net een brief die een jaar onderweg is geweest en die de eerste was nadat het gestopt is. Hoe is ’t mogelijk dat dat pas 1 jaar is. Het is heerlijk dat het voorjaar nu is gekomen – net lees ik in de brief van 5 mei 1940 hoe mooi de bollenvelden zijn – misschien is dat nu ook weer ’t geval als de bollen niet zijn opgegeten – We beleefden vorige week op Palmzondag  de Mattheus Passion in ’t Eng. misschien luisterde A. ook. Het was een mooie avond en ik zag ons weer zitten in de Willemskerk – met een dikke jas aan op een heel klein houten stoeltje met rieten zitting – wat stijf waren we na afloop! – Verder een bijzondere uitzending over de kruisiging en wat eraan vooraf ging, het was werkelijk goed in stijl gehouden en voor mensen van alle religieuze richtingen te genieten, zeer verheugend. Ik heb Axel ervan verteld. Zulke verhalen zijn hem het liefste – hij leest dagelijks in de Bijbel – op school hoort hij er ook veel verhalen uit en hij luistert één en al oor. – Hij heeft pianoles sinds januari en is al aardig opgeschoten – we spelen vierhandig – hij heeft les van een “oude oma” – wat anders dan Eva v. O.! Ik houd er de hand aan dat hij op vaste uren 2x daags 1 kwartier studeert – wel een toer soms! Lisa deed deze maand mee aan een balletavond voor de Kunstkring – ik schreef zeker al dat ze ritmische gymnastiek en dansles heeft van 2 meisjes-gezusters  die zeer artistiek zijn en serieus en nu een grote uitvoering hebben gegeven met enorm succes – eerst het “Tinnen Soldaatje”, een kinderballet, Lisa was een pinguïnpop, de achterste van een rij van 7 en de kleinste – ze had opvallend succes, iedereen zei er iets van, de zaal juichte en de krant noemde haar ook. Ik maakte de volgende morgen een filmpje van haar in kostuum. Axel was enorm trots op haar en vertelde overal dat Lisa zo goed danste! – Intussen speelt Lisa ook alle liedjes met 1 vinger op de piano en ze fantaseert ook, met 2 handen spelend, haar handen zijn wel wat aan de kleine kant nog – Ik heb steeds gewacht op een school waarop we ze beiden konden doen – de bestaande vind ik geen van alle geslaagd. Misschien komt er nu een met een moderne methode. Ik ben hier lid van een Werkgemeenschap voor vernieuwing in opvoeding en onderwijs, die hier voor ageert. Verder ben ik in actie voor mijn Vrouwenvereniging, waarvoor ik woordvoerster ben op de vergadering van het Hoofdbestuur, ik logeer dan bij Em. Het Hoofdbestuur komt nu hier met nieuwe mensen en een heel andere geest! Verder ben ik bezig me te trainen in tennissen – ik heb nu eindelijk geleerd hoe je op de juiste wijze moet slaan – ik vond het zo bête om steeds fouten te maken – en het is opmerkelijk hoeveel meer ik nu presteer – ik maak me [2] nu op om verschillende dames eens te verslaan – Ze hebben een geweldig air van meerderheid tegenover me dat me irriteert, maar ik ben er nog niet, want je moet aan zoveel denken als je je slag en spel moet veranderen! – H.  moet volgende week op tournee, hij gaat nu eens in de 3 maanden, 3 weken – het bevalt hem heel goed (en mij ook!) – Tommy heeft onverwachts nog een jonkje gekregen – We dachten al dat ze te oud was –

Ik ben erg teleurgesteld in Fanny’s sociale prestaties – Zij leeft alleen maar voor haar ouders, die nu bij hen inwonen met Mamma – Ze wonen in een ouderwets-smakeloos ingericht huis. Ik logeer liever bij Nanda, waarover ze zich verbazen. Mamma was hier laatst in december juist in de tijd dat H. op reis was! – Vandaag vóór 12 jaar hielden we trouw-instuif , wat een tijd geleden! – Binnenkort koperen bruiloft – grappig! Zouden onze kinderen ook voor ons dansen?? – 

Ik lees in de Poort van de nieuwe tijd – het is me erg dierbaar bij het meeleven met het wereldgebeuren. 

Dag dierbaren – weest samen omhelsd – Eida

EIDA

Geliefden –

Prettig dat het afscheid op school zo feestelijk verliep  – ik hoorde het van Annie – Hopelijk bevalt het goed om te wandelen en te reizen in plaats van in het gareel te lopen – Oud-Vindicaters lijkt me erg genoeglijk gezelschap – De lip is nu zeker in orde en fraai en ongeschonden, het zal mooi staan. – Lisa’s verjaardag vierden we vorige maand, net 5 weken terug – een nieuwe jurk lichtblauw, uit een oude avondjurk van mij was haar glorie – van haar schooljuffrouw (Montessori-kleuter) kreeg ze een strijkijzer – tot haar vreugde – toch blijkt ze er te klein voor want ik borg het op en ze vroeg er niet naar – één dag toen ik geen hulp had en haar voorstelde te helpen met strijken, voelde ze er niet voor – ze halen liever de bedden af en doen de slaapkamers; opruimen beginnen ze een klein weinigje te kennen waar ik hen er ongeveer dagelijks toe aanzet, zelf toeziende en helpende! De witte Oma is bezig hier sokken te breien voor de kleinkinderen, verder koopt ze prettige kostjes die we weten te waarderen. Ze woont anders in huis bij Fanny en Houw, waar ook Fanny’s ouders wonen. Mijn echtgenoot bewondert die 2 om wat ze voor de oudjes over hebben – We kregen de laatste dagen heel wat bezoek van buiten, Nanda en Emma’s Dicky, die gelukkig nu goede berichten kreeg, verder ook Tine Schepers, die veel interessants wist te vertellen – zeer bevredigende bezoekjes – [2] Axel leert nu al 2 moderne talen, hij doet verder ook nog steeds met Lisa aan de gymnastiek, die ze in februari begonnen – een erg geslaagde uitvoering voor publiek was er voor 2 maanden en nu zal er in februari weer iets dergelijks zijn waarin Lisa optreedt als pinguïnpop met poppenmanieren en -bewegingen. Het leven snelt plezierig voort ons lerende en sterkende, vreugde en kracht is in ons. 

Wees omhelsd E.

EIDA

30 april ‘40

Geliefden –

Het is Prinsessse-dag, de vlaggen wapperen overal, Hok is met de kinderen naar een grote wapenschouw ter ere van het 125-jarig bestaan van de militaire Willemsorde. De G.G. en vele Bataviase grootheden zullen er ook zijn. Houw en Fanny die hier sinds 3 dagen zijn, zijn haar Vader gaan halen voor een bezoek straks aan ons. Houw vond het eerst niet te pas komen dat een oudere bij een jongere kwam en heeft Hok zaterdag mee dáárheen genomen – Toen ik gezegd had dat ik niet zou weten waarom hij niet hier kon komen, heeft Houw hem gauw vandaag hier besteld, denkend dat ik gepikeerd was! Enfin – Wij kregen weer een brief van jullie en ik wil dan ten tweede male met nadruk m’n dank uitspreken voor Moeder’s moeite voor onze Vrouwenbelangen en de ontvangst bevestigen van het stuk over het B.W. en het toneelstukje, vorige week. Ik zal er zuinig op zijn en het toneelstukje terugsturen als we ’t niet gebruiken. Het is voor Holland wel een aardige propag.anda, hoewel niet geweldig, dit stukje, maar ik vrees dat we het in Indië niet zo goed kunnen gebruiken daar je hier geen huisvrouwen hebt die overkropt met werk zijn  in hun huishouden – er zijn er genoeg die het druk hebben, maar dan meestal met bezoekjes, naaister, kapper, bridge e.d. Een kennisje van me, die meestal die stukken met me doet, Frieda van Katwijk, met wie ik jarenlang in de Vivos feestcommissie zat, vindt dat we er best iets speciaal “Indisch” bij kunnen maken – we spraken af het te proberen, maar ik heb er een zwaar hoofd in. Wil je Mevr. van Overveldt vragen om haar stuk op te zoeken en snel (!) te zenden. Misschien is dat beter, dat stuk van het B.W. kunnen we wel wat omwerken, maar het duurt dan nog wel tot september misschien voor ik het terugstuur. Het toneelstukje kan ik terugsturen zodra we het stuk van Mevr. van Overveldt hebben en dat geschikter is. – Je kunt er dus van op aan dat ik de beide geschriften goed zal bewaren en je je er geen zorgen meer om hoeft te maken. – Er is hier in de stad geen overstroming geweest, wel is in allerlei gebouwen zoals de drukkerij van de krant water binnengedrongen, maar in 1 dag was alles weer achter de rug – op het platteland moet het wel erg geweest zijn – Ik ben voor of na de jaarvergadering te Batavia niet bij Em geweest, omdat ze, toen ik haar opbelde, zei dat ik maar niet moest komen, omdat ze rust hield – Ik logeerde bij Mevrouw Meyer, een goede kennis van Tine Schepers en Hoofdbestuurslid van onze Vereniging – Anneke schreef mij ook een klein briefje over hun “tweede huwelijksreis” zeer verheugd, ingesloten in de brief aan het Vivos Hoofdbestuur – dit schreef ik jullie trouwens allemaal al. Zeylmans van Emmichoven is een neef van de onze, geen broer. Fijn dat hij allemaal zulke mooie voordrachten houdt – de antroposofen hier zijn maar een klein clubje mensen – ik zal [2] eens informeren of ze hier geschriften van hem hebben. – We hebben de laatste 2 weken erg veel getennist. Voor mij is het nu afgelopen – ik heb me goed geweerd, maar verloor alle wedstrijden. Hiermee stelde ik de mensen tevreden die toch allemaal vinden dat ze beter spelen dan ik. Ik heb mijn vastheid verloren, wat geen wonder is natuurlijk en mijn uithoudingsvermogen is zeer onvoldoende. Ik heb overigens ontdekt dat ik alweer aan vastheid heb gewonnen door de wedstrijden en ik heb met plezier gespeeld. Des temeer aansporing om vol te houden en over een tijdje meer te presteren. – Gelukkig dat jullie alles weer te boven zijn en weer uitgaan en bezoek ontvangen. Hok is nu in ernst op zoek naar een filmtoestel – hij heeft er al een bekeken, dat kennissen kwijt wilden, maar hij keurde het af – hij voelt altijd het meest voor een heel nieuw. – Zodra we één hebben schrijf ik het. Ik reageerde toch al op Moeder’s briefkaart uit haar bed waarin zij Hok als cadeau een film aanbood – ik antwoordde toen dat we het toestel nog niet hadden, maar dat we graag zodra we één zouden kopen er een film namens jullie bij zouden nemen. – Fijn dat de Leenmansen een kleindochter kregen en merkwaardig dat Pop Stibbe nog gaat trouwen – ik hoop maar dat het haar zal bevallen. – Hier beginnen de eindexamens deze week al, en Vader gaat ook de eindspurt inzetten. – Wij hebben een zeer geslaagde meeting bijgewoond “tegen de dictatuur” opgezet door de Democratische groep waarvan wij ook lid zijn. Een grote zaal was stampvol, velen moesten staan. Een uitstekende spreker sprak tegen de NSB – hij heeft niet veel mogen zeggen want de “politieke inlichtingendienst” onderbrak hem enige malen en verbood tenslotte over het buitenland te spreken. De motie die de vergadering aannam om de regering te verzoeken de NSB te ontbinden en verdachte ambtenaren te ontslaan, zul je ook wel in de krant lezen. Wij hebben veel gejuicht – het was opvallend hoe bang onze regering is om Duitsland aanstoot te geven, dat het zo geroemde vrije woord in Indië er niet meer is, ook niet voor degenen die Vaderlands gezind zijn. – Houw en Fanny zijn weer vertrokken – gister was ik de hele ochtend met haar naar buiten, waar we op een afgelegen bergrug op een bankje zaten – Ze wil alles weten van de Vrouwenbeweging – wie weet doet ze er in Buitenzorg wat voor. Ze brengt steeds het gesprek als we samenzijn op dit thema en ze weet dat ik dan nog niet zo gauw ben uitgepraat. Ze voelt alles heel goed aan en hoort het graag aan. Hopelijk neemt ze eerst veel op om het op een geschikt moment te lozen. We hebben samen op Dago gezeten terwijl de kinderen zwommen, ze zijn meegegaan naar de tennisbaan waar ik Houw versloeg! Fanny ging mee naar Lisa’s dansles met nog een nieuwe vriendin van ons, Kick Taylor , die ik op de tennisbaan leerde [3] kennen. Het is ons beiden of we al heel lang bevriend zijn en op de tennisbaan is het erg prettig steeds zo iemand te vinden die je graag ziet – de dames zijn daar over ’t algemeen niet zo toeschietelijk. – Deze week hebben we weer vergadering van de Vrouwenbelangen – We hebben de bijeenkomst weer een week moeten uitstellen voor de Kunstkring – Ik ben weer bezig met propaganda bezoeken en trof er een echte geestverwant onder aan, de vrouw van een leraar die vlakbij ons woont. Ze is ook een goede kennis van Lies Andriessen. Ik stuurde in de loop van het jaar aan veel mensen convocaties en maandbladen en nu ga ik eens kijken of onze ideeën ook zijn doorgedrongen. Meestal voelen de dames er niet voor, maar dat schrikt me niet meer af omdat ik weet dat het komt door onbekendheid met ons streven. En wanneer ik er dan van verteld heb, staan ze er meestal anders tegenover, soms is ’t nog maar een heel lichte schemering die dan hun hersenen verlicht, maar dat is dan althans een begin!

Lisa gaat nog steeds met plezier naar school. Ze heeft steeds nieuwe vriendinnen, waarvan ze er al één meebracht,  die een morgen bij ons speelde, net zo’n klein meisje als ze zelf is. Ze is niet klein voor haar leeftijd meer, dat gaat best. De Juffrouw op school is ook goed om over haar te spreken – ze heeft geen gebrek aan initiatief, wat op een Montessorischool meteen naar voren komt. De danslerares zei dat ze graag eens zou meemaken hoe ik de kinderen opvoedde want dat ze beiden zo prettig en gemakkelijk zijn!

Ik heb weer een verandering in huis gebracht, nl. de djongos afgeschaft. Ik ben er zo blij om – ik heb nu 3 bedienden die ik alle 3 waardeer en die hier graag zijn en het werk van de huisjongen onder hen verdeeld. Goed beschouwd is het werk van de huisjongen overbodig. Waarom is het nodig dat eens per week alle meubels worden gewreven, eens per maand lijkt me volkomen voldoende of nog langer – in Holland houd je toch maar ééns per jaar grote schoonmaak en daar zijn de huizen toch ook schoon! En dan wordt hier nog elke dag gedweild. Ik ben erg blij met deze oplossing – de kebon liet ik een wit pak kopen en een hoofddoek en hij was meteen een heer. De djongos is hier het ongeluk voor de werkijver van de huisvrouw. Hij vervangt haar volkomen en zij is gedwongen (!!) alles aan hem over te laten omdat hij als zij een gedeelte zelf doet niet genoeg werk heeft om de dag te vullen of gaat lijntrekken en alles liever aan de njonja overlaat. Maar waarom zou de huisvrouw in Indië vrij van huiselijke plichten zijn? – [4] Er zijn veel kleinigheden die we even kunnen doen en niet eens veel tijd nemen, maar die een bediende uitsparen! Verder hebben de mensen hier een bediende nodig om de rommel van de kinderen op te ruimen! Het gaat hier zo van zelf dat de kinderen alles laten liggen, maar wanneer ieder in huis zorgt dat zijn boel in orde is, bespaar je een bediende veel werk. Je kunt hier niet met één bediende volstaan omdat de hele was thuis wordt gedaan, zelfs de pakken van de mannen, bedde- en tafelgoed en dan hebben we grote tuinen waar ook iemand voor nodig is – dus dan is 3 precies goed – Djongossen zijn vreselijke kerels meestal omdat de mensen hen de zeggenschap over de anderen geven. To b.v. verbaasde zich dat de kebon eerder weg was dan de djongos, ze zei dat zou mijn djongos nooit toestaan. Ik zei dat ik als werkgeefster ieders werk bepaalde en dat niemand iets van zijn werk op een ander mag schuiven. Het is opvallend hoe de mentaliteit van de meeste huisjongens is ingesteld op bevelen en zelf luieren – Vooral het karakter van den Soendanees ligt dat heel goed – en de Europeaan doet er veel kwaad aan, onbedoeld en onbewust. De djongossen, die van de bedienden het meest verdienen zijn het ontevredenst en klagen het meest en maken de grootste schulden en gaan daardoor liegen en wat dies meer zij. Het is een instelling, die verkeerd is en ik ben blij dat ik nu in staat was te zien hoe alles te verdelen, zodat niemand teveel heeft en een ieder tevreden is, want ik heb al een jaar geleden over de mogelijkheid van afschaffen gedacht, maar ik zag er eigenlijk geen gat in. – Hok is bezig met rapporteren over zijn tournee – hij ging een paar maal ’s middags naar kantoor – ook Houw moest hier werken. Ze zijn toch verbazend aardig samen die 2 (Houw en Fanny!), soms denk je dat Houw de baas is, maar bij hen is het juist goed dat ze zich om de beurt in de ander schikken, elkaar behulpzaam zijn en een prettige sfeer scheppen. Vandaar dat ze beiden gezond en evenwichtig zijn. Die toestand moet Em ook zien te bereiken, met een man als Dirk moet dat mogelijk zijn. Ze moet haar eigen leven blijven leven, elke dag – Fijn dat je ons een Stenen Koninkrijk stuurde, ik hoop het gauw te ontvangen. – Ik hoop dat ik nu op alles heb geantwoord – mocht er nog wat zijn, dan hoor ik het wel – Dag omhelsd 

Eida.

EIDA

22-4-‘40

Geliefden –

Er is geen brief van jullie ter beantwoording, vermoedelijk omdat je van mij niets kreeg – Wij hadden deze week onze trouwdag – we dachten er eerst niet aan, maar toen Hok al naar kantoor was en ik m’n boekjes invulde schoot het me te binnen. Meteen bedacht ik dat het postpakket dat aangekomen was, vermoedelijk de Haagsche Beschuitjes zouden zijn, die die dag extra van pas kwamen – Ik belde dus gauw de post op om te zorgen dat ze het die dag nog brachten, verder bestelde ik de leverpastei. De man met extra mooie bloemen die af en toe komt had een goede neus en verscheen ook. Zo was de feestelijkheid gearrangeerd toen de echtgenoot thuiskwam. Riek belde op om geluk te wensen en we vroegen hen en de Simonsen, die collega van Hok, die zo mooi fotografeert (zie brief zeepost!) ’s avonds op de leverpastei + Haagsche Beschuitjes + de wijn die Henk Hok op zijn verjaardag had gegeven. Het was een erg gezellige avond. – Intussen kregen we weer eens een nieuwe huisjongen, een ware verademing. Nu merk ik pas hoe weinig de vorige heeft voldaan en hoe ik dagelijks zijn werk moest afmaken en corrigeren. Deze man is aardig en heeft begrip voor alles, ook voor de kleinigheden, zodat ik heradem – Die vorige man was me een dagelijkse ergernis en achteraf merkte ik het eigenlijk pas. Hij was er ook in die tijd dat de Goudsmeden hier logeerden en ik was elke morgen steeds bezig om alles voor elkaar te krijgen. En dan tenniste ik veel ’s middags in plaats van te gaan slapen en dan waren de logees steeds om me heen, mensen met wie ik geen geestelijke gemeenschap voel en dan aten we veel en alles bij elkaar deed me tot m’n eigen verbazing het evenwicht verliezen. M’n maag en m’n ingewanden gaven het beide op een middag op, zodat ik toen grondig schoon en leeg was. Ik vastte 2 maaltijden en speelde toen het begin van een tenniswedstrijd, die door de regen werd onderbroken. – Vanmorgen speelden we hem af – het was een zware strijd, een geweldige inspanning voor mij [2] die in zolang niet speelde. Tenslotte verloor ik het net op het kantje af, maar juist – die wedstrijd voelde ik m’n evenwicht terugkomen en m’n gevoel van eigenwaarde samen met m’n krachten en zo kwam ik als herboren uit de strijd en voelde me bijzonder gelukkig, hoewel ik de wedstrijd verloor. Een paar dagen vroeg naar bed en ik zal krachtiger zijn dan ooit. De volgende week moet ik ongeveer dagelijks een wedstrijd spelen om het Kampioenschap van de club – ik word nummer “laatst” of  “– op één na”, maar pas in een wedstrijd ontplooi ik al m’n kunnen en dat is het prettige! Het gekke is dat m’n benen goed mee kunnen, die heb ik wel getraind, maar m’n armen en schouders zijn  nog niet voldoende geoefend en m’n uithoudingsvermogen is nog onvoldoende – Zo zie je heel duidelijk dat het opgeven van m’n maag en ingewanden uitsluitend door geestelijke oorzaak kwam. Na het vasten at ik meteen weer alles en er waren geen naweeën. En zo zal ieder bij een kwaal steeds nagaan hoe het komt – weet je het dan is het opgelost en over en dan ben je beter – een klein kunstje en heel eenvoudig. M’n kokki heeft hetzelfde en is nu al 3 dagen ziek en ik lag nog geen uur op de divan! – Zo geef ik jullie weer een kijkje in mezelf – en vermoedelijk kun je je er niet mee verenigen en zul je me liever aanraden een dokter te raadplegen – Maar ik verheug me erover dat ik nooit meer een dokter nodig zal hebben – dit is geen stoute bewering, maar een logisch weten! – We zijn lid geworden van de Vereniging tot Vernieuwing in Opvoeding en Onderwijs, die hier met 1 augustus een school opent – Het blad komt uit Holland. Misschien ken jij het. We hadden op Vivos iemand, die hierover een lezing hield – ze sprak zo goed en zo wijs dat ik me verheugde over het bestaan van een dergelijk mens – de methode is van een Belg de naam is Decroly, volgens welke Wytje in Batavia ook les had, die eerst zinnetjes leren en dan [3] woorden en dan pas letters. Henkje is daar ook geweest en Riek was verrukt van die school. – Hoe verschillend de mensen over iemand kunnen denken spreekt uit het feit dat Thea Hermans, m’n onvolprezen presidente en vriendin – het tijd verknoeien heeft gevonden op Vivos naar die lezing te luisteren. Ze vond er niets nieuws in – alsof er iets nieuws onder de zon zou kunnen zijn – alle wijsheid op aarde is al eens uitgesproken, het gaat er maar om die te zoeken en te beleven –

Dag geliefden – ik omhels jullie – het ziet er gelukkig naar uit dat de geallieerden + de Noren succes hebben – Ik heb iemand gesproken die het maandblad “De Stenen spreken” geregeld krijgt – ik heb het gevraagd door te geven.

Dag Eida.

Hok is bezig zijn tournee van februari op schrift te stellen en uit te werken. [4]

HOK

G.

We zullen maar hopen, dat Eida’s spijsvertering weer normaal is, en dat alles zo eenvoudig is, als zij het ziet. Wat gezondheidsaangelegenheden betreft, heeft Eida haar eigen methoden, en geen advies, hoe verstandig dat ook mag lijken, zal zij aanvaarden. Het tennissen schijnt haar goed te doen, zij doet het erg enthousiast.

Mijn collega Dr. Oostingh is plotseling aan longontsteking overleden. We begroeven hem zaterdag, een week geleden. Het is erg plotseling gegaan. Hij kreeg het na een dienstreis naar Batavia. Blijkbaar het gevolg van een te sterke afkoeling toen hij terugkwam.

Nog erg bedankt voor de Haagsche Beschuitjes.

Dag Hok.

EIDA

14 april 1940.

Dierbaren –

Net kwam jullie brief met het vers van Mevrouw Boissevain. Hartelijk dank voor dit tastbare resultaat van je moeite, Mam, ik kan me voorstellen dat het aardig was als tafelrede en wie weet kunnen we hem zo ook eens te pas brengen – inderdaad zouden we voor onze propaganda-avond liever een toneelstukje hebben – ik zie dus met verwachting uit naar het stukje van Mevrouw Boon – fijn dat je haar schreef en antwoord kreeg. Het is geslaagd dat we het eerst kunnen inzien om te beslissen of we er zoveel geld voor over hebben. Inderdaad is ƒ 15.- erg veel, maar misschien zal ƒ 10.- er wel af kunnen. Graag als je het dus eerst stuurt. Wanneer het te zwaar is voor luchtpost, stuur het dan per boot – we kunnen nu toch onze propaganda-avond niet meer in mei houden, daarvoor is geen tijd meer tot voorbereiding. Het moet dus september of oktober worden want in juni zijn de examens, waarvoor de ouders zich tegenwoordig erg druk maken en juli is de vakantiemaand. We kunnen dus pas in augustus beginnen met instuderen. – We hebben momenteel echt een stilstand in de Vereniging – we sloegen een maand over en vergaderden niet en ons ledenaantal ging niet vooruit. – Ik had Jan en To deze 10 dagen en dan heb je niet veel tijd voor andere dingen. Ik was erg blij dat m’n huishouden goed doorliep ondanks de vermeerdering van 3 mensen, waarvoor ik niemand extra had. De bedienden zijn gewend goed te werken! Er was elke dag heel wat te bestellen – we hebben die dagen wat al te veel aan eten gedaan, zodat ik nu liefst alles zo eenvoudig mogelijk heb. – Net hebben we overigens de djongos zijn congé gegeven – het was wel vervelend, een oudere man en eerlijk en met nog meer goede eigenschappen; maar toch niet naar m’n zin –hij is een goede werkmachine maar als hij eens even iets erbuiten moet doen, kan hij het niet vlot volbrengen – ik moet overal zelf aan te pas komen en zo iemand is ook niet geschikt om met Hok op reis te gaan, waar juist op reis situaties snel overzien moeten kunnen worden en handigheid een eerste vereiste is. – Wij kregen ook een aankondiging van de B.v.H.G.[1] over het Lustrum – wat jammer dat je niet mee kon gaan, Mam, naar de uitvoering in de schouwburg – enig dat het zo goed was. Hadden ze het zelf ingestudeerd? Werd Vader gehuldigd voor het nieuwe Bondslied, hij kreeg zeker een extra applausje. – Wat voor kiek van me vind je aardig? Denk niet dat ik om één of ander mode-idee extra slank wens te zijn, zoals een ieder mij verwijt – de mensen denken dat iemand dik wordt tegen z’n zin en dun [2] door eigen toedoen – Bij mij is niets minder waar – ik ben blij met alles en tevreden en zo ook met m’n figuur! Ik ben gezonder dan ooit, eet alles en veel en doe aan tuinieren en tennis als sporten – en vertrouw erop dat m’n gezondheid ook weer eens op m’n gezicht te lezen zal staan en zou wensen dat jullie dit met mij vertrouwden! – Daarnet heb ik de kinderen verblijd met mooie briefkaarten van de prinsesjes – ze moesten helemaal klaar zijn met wassen en uitkleden voor ze ze mochten lezen – Ik zette ze eerst voor ze op de wastafel ter aanschouwing – Axel heeft ze eerst voorgelezen, daarna moest ik het nog eens doen en ten derde male die van Lisa nog eens. Axel wil hem inlijsten met echt glas – ik heb nog van dat plakband dat we indertijd in Holland ook gebruikten, als het althans nog plakt na al die jaren!! – Om je brief van 28 maart te beantwoorden: Hok heeft verleden jaar geen lichtmeter gekocht voor het geld dat je stuurde, omdat hij hoorde dat de beste er één was die niet te betalen was en eigenlijk is het naar mijn idee ook niet nodig omdat er op het toestel staat hoe je de opening moet zetten bij wolken, groepen, landschappen e.d. en wij van Jaap Kunst leerden altijd 1 meer te belichten dan daar staat – Maar ik vind het hoog tijd dat we ons toestel inruilen nu de films steeds duurder worden. Je schreef nog niet of je al eens van het toestel van Thijs films gekregen hebt en hoe je ze afdraait. We kunnen dan mooi nog voor dat geld dat jullie verleden jaar en dit jaar stuurden en wilden sturen films kopen! – Vervelend dat ik jullie eigenlijk niet meer geld stuurde in februari, het is nu zeker alweer op hè? Op de film zwemmen we in Tjimahi, op Berglust, een hotel – Moest je niet lachen om Lisa die zich in haar handdoek pakt om te gaan zonnebaden – Ik vond dat zo moppig dat ik gauw naar het toestel draafde en het opnam – Zulke bewegingen zijn zo grappig voor later. We moeten haar ook nodig nemen wanneer ze vertelt en wanneer ze lacht – inderdaad zullen we haar ook laten dansen een keer – Je weet toch dat Axel ook dansles heeft – hij vind het ook fijn. Als ik wat ingetennist ben, ga ik ook, denk ik. Ik ben al m’n lenigheid kwijt, merkte ik op het zwembad met Jan en To. To is veel leniger al is ze enige malen dikker! – Betsy Thung zagen we op de Prahoe dat schreef ik je al hè – Ik hoorde dat ze gratis lid is van de Vrouwenbelangen – vind je niet èrg! Wat een [3] figuur voor een dokter, die in een auto rijdt – dat voelt ze niet blijkbaar. – Wat blijft het toch koud in Holland – inderdaad was het zalige lente in maart voor 2 jaar – ik weet nog dat ik op Vader’s verjaardag m’n dunne kanten jurken aandeed en in de zon zat op het balkonnetje, waar het al gauw te warm was! Wat had ik toen succes bij de Ooms Cohen, weet je nog?! – Na bekijken van de foto van Lisa’s verjaardag vraag je waar wij zijn. Ik zit achter Lisa. Zag je mij soms ook voor een jaargenoot van Lisa aan? Ik heb wel gehad dat een student mij voor een HBS-ster aanzag voor 2 jaar, maar dit is teveel! Ik vertelde dat verhaal aan Jan en To, waarop Jan me op het zwembad als “kind” wilde opgeven! – Deze week zijn we een nieuw stadium ingetreden: Lisa is nl. naar school. Ik was eerst van plan haar naar Axel’s school te sturen, maar kwam daarvan terug na op zijn school de kleuterklas te hebben bekeken en te hebben geconstateerd dat daar de kinderen alleen worden beziggehouden terwijl Montessori ze van alles nuttigs leert. Ik bracht haar, na het vertrek woensdagmorgen van Jan en To – Ze kwam te laat en viel net in de spelletjes op straat. Een meisje van een jaar of 5 nam haar hand en liet die niet meer los en ook nu nog is Lisa vol van haar. Er was ook een jongetje dat haar vol aandacht bekeek, zodat hij het spelletje vergat mee te doen. Ze bracht al resultaten mee van haar tekenkunst: een eivorm omtrokken en dan gekleurd. – Na het lezen van Moeder’s briefkaart, deelde Lisa meteen mee dat ze iets voor jullie wilde maken – ik ben benieuwd wat ze zal doen – Ze maakte een jas voor haar pop door in een lap gaten te knippen voor de armen – Axel maakte een bootje van kurk met vele fantasieën als een bank, een huisje, een kookplaats e.d. – Ik lees hun altijd allerlei uit jullie brieven voor en zo schreef Vader dat Lisa ook wel gauw zou kunnen zwemmen. Ze zei toen: “wil je terugschrijven dat ik mezelf kan uitkleden” en pal daarop: “help je even Mam” toen ze haar jurk zou uitdoen! Het zijn grapjassen. – Ik kreeg net ook Hessel’s stellingen, geleerd hoor. Ik zal hem ook gelukwensen. – Ik stuurde met de boot veel geslaagde kiekjes van  Houw en Fanny op Curaçao en van onze Paasdagen met Lies Andriessen en Frieda en Dolf Simons, alleen staat helaas de fotograaf – Dolf er niet op. Hij heeft zo’n fijne Joodse kop; eens was hij op dienstreis bij iemand, die hem later terugschreef en blijkbaar alleen zijn landaard onthouden had en adresseerde “Heer Polak”!

Gister overleed plotseling Hok’s collega Oostingh, de andere paleon- [4] toloog met wie Hok niet zo best kon opschieten. Hok denkt dat wel niemand in zijn plaats zal komen – Hok is dan nog de enige specialist – We waren ook op de begrafenis op het mooie nieuwe kerkhof.

Ik hoorde niets meer van Em de laatste weken en jullie? Het laatst was op Hok’s verjaardag.

Houw en Fanny komen de laatste 3 dagen van de maand logeren om eens rustig te praten, wat we eigenlijk nog niet deden.

Dag omhelsd

Eida.

Ik heb nog steeds in m’n hoofd dat ik Vader erop moet antwoorden, op wat hij eens schreef dat Jezus geen varkensvlees heeft gegeten. Het staat nergens in het Evangelie dat hij het zou geweigerd hebben te eten, maar hij at het alleen niet omdat het niet te krijgen was, net om dezelfde reden waarom wij geen apenvlees eten! Maar niet omdat hij het afkeurde. In tegendeel hij zegt: niet wat de mond íngaat verontreinigt, maar dat wat er uít komt!

Lisa zei vanochtend hoe heeft God toch al die bloemen gemaakt? Ik zei, ja hoe Hij het deed, weten we niet, alleen dát Hij ze schiep. Toen zei ze, o ja, ik weet het al: God had zoveel zaadjes! – Een paar dagen geleden vielen haar rood en wit gestreept lelies op, als geverfd door de mens en ze vroeg wie heeft die bloemen gemaakt? Waarop Axel: “God; dat wéét je toch wel.”

Axel interesseert zich erg voor de Bijbel – over een jaar kan hij hem zelf lezen – Ineke Goudsmit verdiepte zich in de sprookjes van Andersen, die ik nu minder kan waarderen als de kinderen.

Dag –

Groeten van Hok, die een geschrift nakijkt, dat gedrukt moet worden.

EIDA

7 april ’40.

Geliefden –

Het is alweer zondag en Jan en To en Ineke zijn er nog – we hebben veel gedaan en beleefd deze dagen – vanmorgen waren we naar de kraters van de Prahoe, jullie ook bekend. Het was prachtig weer en we klommen naar de post van de Vulkanologische Dienst, waar ook buitenstaanders weleens mogen logeren – het trok ons wel aan voor eens een paar vrije dagen – Jan Erik was er nog nooit geweest. Jan Wim was ook mee en na afloop at hij ook bij ons. Gisteravond, zaterdag, gingen we met ons vieren uit, eerst Chinees eten en daarna dansen in Homan. We hadden geen klok bij ons, mijn horloge van staal paste niet met z’n zwarte bandje bij m’n nieuwe vergulde ring met groene steen! En het bleek kwart na 3 toen we thuiskwamen – Met Jan heb ik heerlijk gewalst, de andere dansen doet hij niet schitterend, voor de feestelijkheid had Hok zich ook in donkerblauw gestoken, wat al in geen jaar is gebeurd en nu moest hij nog wel dansen ook. Hij zag er opvallend keurig uit. Jan en To hadden veel pret! We zijn ook nog een avond naar de bioscoop geweest – Hok heeft Jan meegenomen naar de Rotary – Ik tenniste deze week 4 middagen, ben weer op volle kracht begonnen, erg prettig maar vermoeiend, ’s avonds ga ik dan het liefst vroeg naar bed. Overmorgen is Jan Wim jarig, ik denk dat Chinees eten wel weer op het programma zal staan want daar is ook Jan Wim dol op. To en ik kochten ieder een das voor hem. – Ineke is verbazend aardig met de kinderen, die dol op haar zijn – ze vindt het fijn om Lisa te helpen met baden, aan- en uitkleden. Ze is 11 jaar – Waren Jet en Marietje  indertijd van die leeftijd toen wij klein waren? Lisa ging eerst van de weeromstuit heel kinderachtig doen, gelukkig is dat weer voorbij – ze praatte als een baby en deed hulpeloos! Ineke ging ook al 2 maal mee naar de danslessen. Axel heeft ook les sinds half maart, dat schreef ik zeker al? Ineke mocht de laatste maal zelfs een paar spelletjes meedoen. Maar morgen begint Lisa’s eerste echte dansles, die tot nu eigenlijk meer gymnastiek en rythmie was geweest. Er komt dan een meneer, die piano speelt, iemand die ook veel componeert en zijn muziek improviseert naar de dansbewegingen, werkelijk met mooie klanken. Het is echt goed verzorgd daar bij die meisjes, dansleraressen, echt een genoegen om zo’n les mee te maken. Ze maakte me attent op een meisje van 5 jaar dat haar handen en voeten nog niet meekrijgt en nog niet kan omzetten in beweging wat ze hoort, een enorm verschil met Lisa en de anderen die ogenblikkelijk [2] op ritmeverandering reageren. Ze zei, let eens goed op dit kind, háár leer ik het even goed als de anderen – en inderdaad twijfel ik er niet aan. – Ik nam To mee naar Axel’s school – ik had het Hoofd gevraagd, wat de kleuters deden de hele morgen en ze vroeg me te komen kijken naar handwerken e.d., al was het vakantie. Het was heel aardig maar ik werd versterkt in m’n neiging om Lisa naar de kleuterschool van Montessori te sturen, die hier wel bestaat al is het Montessori lager onderwijs waar Axel eerst was opgeheven. Op de Rudolf Steinerschool worden de kinderen prettig beziggehouden, maar Montessori heeft het anders opgevat en leert de kinderen wat ze in het leven nodig hebben, wassen, strijken, afwassen, muziek. Zodra Ineke weg is, zal ik haar daar brengen, dan heeft ze tenminste een paar maanden het beste wat hier te krijgen is, naar mijn mening – Mocht er nog geen Montessori lager onderwijs dan zijn, dan kan ze ook naar Axel’s school. Voor Axel is deze school wel erg geslaagd, waar veel nadruk wordt gelegd op de artistieke zijde door werken met was en klei, tekenen en schilderen, juist de dingen waarin Axel helemaal niet uitblinkt. Ik heb idee dat het voor Lisa niet van belang is op welke school zij is, zij is meer allround ontwikkeld en snel en handig. Ze weet al heel wat van tellen en rekenen 2+2, 3+3, 10+10 – het is meer, vooral wat dat laatste betreft een kwestie van onthouden dan van rekenen! Daarnet verwarde Axel “heeft” met “is” en ogenblikkelijk verbeterde ze hem. – Ik schreef je laatst dat Lisa zo lachte op de dansles wanneer ze een oefening grappig vond – die lach blijkt al mensen te trekken! Er is een dame op haar les komen kijken, die er geen kind op had, die vertelde ze zou zo graag de lach van Lisa Tan horen, die haar was beschreven! Overdreven mensen heb je, ze kende ons noch Lisa! – Is de film goed gevallen? Ik ben er erg trots op dat dat laatste gedeelte dat zoveel helderder belicht is, door mij werd genomen! Jammer dat Moeder nog in bed lag en de film niet kon vertronen – We hebben ons toestel nog niet geruild, maar vinden het erg prettig dat jullie ons alvast een film schenkt. Het is het handigst om het geld maar niet te sturen, maar op onze rekening te zetten, veel dank. Inderdaad gaf ik de [3] ƒ 2,50 nog niet aan Em – bij gelegenheid zal ik het doen. Ik stuur wel even een postwissel. – Ik ben enorm enthousiast over Moeder’s moeite in verband met een stukje voor onze Vrouwenbelangen  - echt fijn Mam, dat jij het zaakje maar zelf opknapte, en niet wachtte op Tante Masje’s bemoeiingen – vol verwachting klopt mijn hart....! Ken je Mevr. Posthumus  persoonlijk eigenlijk? Van haar gesproken, gisteravond belde Betsy Thung op, die op bezoek wou komen – ze was 2 dagen in Bandoeng. We spraken haar net in Batavia, dus was het niet erg dat we haar afzeiden voor onze logees. – Wat een belangstelling onder je kennissen voor de Brits-Israëlbeweging. Hier lijkt het een ieder erg vreemd en onwaarschijnlijk.

Dag, omhelsd Eida.

HOK

G. Ik hoop dat u beiden nu monter en wel weer aan de slag kunt. Zoals u uit Eida’s brief hebt gelezen, zijn we weer bezet met logees. Erg gezellig, maar druk. In zulke tijden wordt een rustige studeerkamer wel erg gemist. We zijn de laatste avonden veel uit geweest. Wanneer Jan en To weg zijn, is er tijd om uit te rusten.

Dag Hok.

EIDA

31 maart ’40.

Geliefden –

Net kwam jullie brief met de mededeling dat Moeder al 2 weken in bed is, vervelend, maar we vertrouwen dat je alweer de oude zult zijn en prettig Hok’s verjaardag zult hebben herdacht. Wij deden dat ook heel genoeglijk. Axel had paasvakantie maar Hok werkte ’s morgens als gewoonlijk en tenniste ’s middags. Lisa danste ’s middags en Axel ging mee om te kijken en deed clandestien met ze mee. ’s Avonds hadden we 7 gasten – de kinderen konden dus niet laat opblijven – de viering hadden we met hen ’s morgens vroeg. Ze stonden liefst al om half 5 op om de kamer te versieren en vonden het erg lang tot 6 uur duren dat ik meedeed met de voorbereidingen. Axel maakte voor Hok een bloknoot-hanger voor naast de telefoon – hij is verbazend aardig geworden in rood en geel en blauw, een herderinnetje met 2 schaapjes wandelen boven de bloknoot. Lisa had een eigen verzonnen cadeau nl. een badhanddoek – ze borduurde er een H op, die ik haar eerst liet schrijven – op de handdoek kon je geen potlood afdruksels zien, dus deed ze het uit haar hoofd, echt leuk. Hok kreeg een gele handdoek + gele wastafelbeker voor de slaapkamer en een blauw stel voor de logeerkamer, waar hij zich ’s morgens wast, het staat zo genoeglijk – Lisa heeft nu alles in oranje, Axel in groen, Hok in geel en ik in roze + rood – Verder maakte ik gordijntjes, ook geel, voor Hok voor de slaapkamer en 2 grote poefs voor binnen, één voor de radio overtrok ik alleen maar met restjes van m’n groene overgordijnen met een beige draad ter bedekking van naden, erg leuk geworden – de andere is effen terra en vierkant met een klein wit weefseldraadje –Het was een toer om hem vierkant te krijgen, Riek gaf me een goede raad door te zeggen dat ik koord moest naaien in de hoeken. Verder kreeg hij nog een riem van me en een kam en een borstel! Naar zijn zeggen is de kam overbodig voor het beetje haar, maar die moet dan maar dienen voor de nieuwe haren op komst! – Van onze gasten kreeg Hok wijn en een boek – Henk bracht liefst 2 flessen Rijnwijn. Het was voor het eerst dat zij nu bij een feestdag tegenwoordig waren – Em schreef een klein briefje – van Anneke kreeg ik deze week een officiële brief aan Vivos, daar ze in Curaçao er ook een wil gaan stichten, grappig – Ik moet jullie nog veel vertellen geloof ik. Ik weet niet of ik over m’n uitstapje naar Batavia schreef voor de Vrouwenbelangen – Ik logeerde bij een nieuw hoofdbestuurslid, dat ik zelf tot lid der [2] Vereniging wierf en nu een goede propagandiste blijkt, erg prettig – ze heet Meijer en is een goede vriendin van Tine Schepers, die ze al haast overtuigde! Wij waren met ons drieën van Bandoeng, het dagelijks bestuur – Ik moest de afdeling vertegenwoordiging daar Thea als hoofdbestuurslid dat niet mocht. Colet was er ook, ze zei wel goede, maar ook vreemde dingen – ze beschouwen haar als iemand waar een streep door loopt, erg jammer want ze zou onze zaak veel goed kunnen doen, maar nu is eerder het tegenovergestelde het geval. Ik trad daar op als een soort dictator want we stemden naar het ledenaantal en het onze was groter dan dat van de andere afdelingen samen! Maar veel belangrijks was er niet. Ik belde Lies Andriessen nog op – ze was erg druk bezet – ik vroeg haar of ze niet eens in Bandoeng kwam en prompt kwam ze met Pasen, erg gezellig. Ze kwam binnen terwijl de Mattheus Passion werd uitgezonden vanuit Batavia op grammofoonplaten. Hok’s jongste collega, Simons en vrouw hadden bij Lies indertijd gelogeerd en wij vroegen ze bij ons ‘s avonds en de volgende dag maakten we een wandeltocht in de bergen met hen mee en rijsttafelden bij hen – in de bergen verstopten we paaseieren – 10 gekleurde gekookte en 12 chocoladen – we zochten allemaal en Simons maakte kiekjes en nu zijn Jan en To + Ineke[1] bij ons. Ze kwamen vanmiddag aan en zijn nu, moe van de 7½ uur rijden, naar bed – Ze zoeken een nieuw tehuis voor Jan Wim en schijnen een tijd te willen blijven, waarover ze nog niets gezegd hebben. – Fijn dat je werk maakte van een toneelstukje voor onze propaganda-avond, geweldig prettig – we verheugen ons weer op die avond en zijn alle moeiten en zorgen van het vorig jaar vergeten. Ik bof maar dat ik jou heb, Mam, om in Holland moeite voor me te doen, want vanaf zo’n afstand hebben ze geen zin. We schreven eens aan Jane de Jongh, maar ze wilde ons niet geregeld laten weten wat er voor nieuws uitkomt over de Vrouwenbeweging. Misschien weet Mevr. v. Overveldt hoe we dat kunnen weten en of het voor ons zou lonen om lid van dat Internationale Archief te worden. Ik vertel hier ook aan een ieder over de Israël beweging – niemand hoorde ervan – ik zal [3] er Irene erover opbellen. – Ik kreeg je tijdschriften ook deze week, veel dank. – Ik schreef een lange brief aan Anneke, vast voor haar verjaardag – ik deed er een kiekje in van Sitoe Goenoeng met Em + kinderen. Ik belde Em op toen ik er de weekend was en ze vertelde dat ze een meisje voor de kinderen neemt – het beste middel is: alleen zijn, lijkt me. Lies Andriessen vertelde dat ze ook het plan had alleen naar boven te gaan, maar Jan en To zeggen dat de kinderen meegaan. Inderdaad zag ze er best uit – ’t is, dunkt me, alleen dat ze geweldige behoefte heeft om weer eens helemaal baas over eigen tijd te zijn en de rust aan ’t heufd, zoals ik was toen ik naar Adelboden ging – ik had toen gezelligheid aan Moeder, maar Em heeft een eigen huis daar en geen hotel zodat ze best helemaal alleen zou kunnen gaan. – Fijn dat Vader het hondje aardig vindt – Axel is werkelijk handig er mee. Hok tekende nu een acrobaat voor hem met dikke armen en kuiten en die zaagde hij uit, kleurde hem met waterverf en Hok maakte een rekstok waar hij omheen kan springen, zoals wij vroeger hadden met een harlekijn dunkt me. Gister en vandaag (regen zondag) hield ik grote schoonmaak in de kinderspeelkamer. Het was weer dringend nodig dat de boel werd uitgemest – ik wil ze er nu aan houden om elke dag het gebruikte op te ruimen. –Ik ben de kluts kwijt over de kiekjes – ik weet niet meer wat ik gestuurd heb. Kregen jullie van de kinderen samen op de fiets? En op de Beatrix’ verjaardag bij de vlag in de tuin en met Hok op een schuine boomstam? Ik heb ze naar mijn idee al 2 maal laten afdrukken en vind nog maar van alles één. Ingesloten 2 van onze tochten in december. Ik zond een grote foto van Lisa’s verjaardag – misschien zitten de andere kiekjes daarbij in. – Ik begin deze week geregeld te tennissen, ik moet dan partijen afspreken en een nieuweling kijken ze graag met schele ogen aan, veronderstellend dat ze er wel niks van zullen kennen. Inderdaad ben ik nog niet veel, maar ik ben in opkomst! en ben erg enthousiast – Zaterdag maakte ik de hele morgen schoon, tenniste ‘s middags met Hok in plaats van te rusten en ’s avonds gingen we naar een film tot 12 uur ’s nachts! En vanmorgen weer opnieuw schoonmaken – het was fijn dat het stortregende, zo waren we gedwongen [4] binnenshuis te werken. Aan de logeerkamer was ook nog veel te doen – Ineke slaapt op het veldbed, de kamer is groot genoeg. – Ik had Mamma uitgenodigd met een kleindochter, maar ze vindt de reis te duur. We geven haar elke maand een bijdrage en kunnen onmogelijk ook nog haar reizen betalen, trouwens deze maand ben ik vrijwel blut, maar morgen is het de eerste. – Ik ging luisteren naar een lezing van Lisa en Axel’s danslerares – het was met demonstratie, heel eenvoudig en aardig en beschaafd – ik had opeens zin om ook weer eens mee te doen en vond mezelf gek dat ik alleen m’n kinderen dat genoegen gunde! Maar ik weet het nog niet.

Dag hoor, omhelsd en het beste Eida. [5]

HOK

31/3 ‘40

G.

Erg bedankt voor uw gelukwens met mijn verjaardag. Het was een zeer gezellige avond, met 7 gasten, waarvan er 5 al sinds jaren geregeld op mijn verjaardag komen. Nieuw zijn Henk en Riek, die nu hier in Bandoeng zijn geplaatst. Deze konden niet tegen het Bataviase klimaat. Zij zijn hier sinds februari. Ik kreeg 3 flessen wijn als verjaarscadeau, zodat ik een begin heb van een wijnkelder. De mensen weten nu dat ik wijn altijd kan appreciëren. Nog bedankt voor de film. Wij hebben ons oude toestel nog niet ingeruild. Men geeft er absoluut niets voor, maar het lijkt mij ook verstandig om een 8 mm-toestel te nemen. – Ik hoop dat de ziekteperiode nu weer achter de rug is. Dag Hok.

EIDA

13-3-’40.

Geliefden –

Heel hartelijk omhelsd met deze bijzondere verjaardag van Vader, bijzonder althans in verband met het feit dat het Rijk de nadruk op deze leeftijd legt – ik hoop erg dat het je niet spijt deze mijlpaal te hebben bereikt, want ook veel en ander werk wacht er nu op je ten nutte van jezelf en je omgeving. Deze maal brengt de zeepost onze eigenlijke feestgedachten, hopelijk komt de film en Axels asbakstandaardje goed aan. Het is de bedoeling dat je een kleine asbak op het plankje dat de hond draagt zet – je moet even de 3 stukken in elkaar zetten, gewoon drukken. De film vinden jullie hopelijk geslaagd – leuk dat je de schommel nu in gebruik ziet of de ringen – dat laatste gedeelte nam ik op en wel op de dag zelf van Lisa’s verjaardag – Jan Huygen in de ton is een mooi slot. Ik had overigens gedacht dat de film nog niet op was en had ook de kinderen genomen op straat, Axel op de fiets, Lisa op de autoped; dit moet dus later nog eens komen, als vergoeding voorlopig een kiekje! Ik heb niet op tijd kunnen schrijven door onze gang naar Batavia om Houw en Fanny te verwelkomen. Het waren erg prettige dagen – Axel mocht 2 dagen vrij, wat op zichzelf al prettig was – al de hele week herinnerde hij mij er aan dat hij een briefje mee moest hebben – We gingen tenslotte 4 dagen later dan het oorspronkelijk plan omdat de boot zoveel later aankwam daar hij in Belawan 3 dagen moest lossen, volgens Houw alles wat de Duitsers als contrabande beschouwen – Ze hebben dus geboft dat ze niemand zijn tegengekomen dan een Franse kruiser die informeerde wie ze waren, hoewel dat met enorme letters aan alle kanten op de schepen staat aangegeven tegenwoordig, evenals op de vliegtuigen, naar ik zag. We logeerden bij Loe Ping Kian, reden over Poerwakarta erheen – hun dochtertje dat de naam van Kwat Tjong draagt, is 5 jaar en was erg ingenomen vooral met Lisa. Ze hebben een enorm huis in de benedenstad, waar de kinderen konden autopedden en fietsen naar hartelust. We hadden heel hartelijke gastheer en gastvrouw.Tijdens z’n spreekuur kwam Ping Kian tel- [2] kens even een praatje maken. Zij is ons heel goed bevallen, na alle verhalen, die over haar verteld worden vooral. – De eerste avond boomde Hok met Ping Kian tot in de nacht, ik trok me om 10 uur terug vanwege de slaap! De volgende morgen al om 5 uur was ik op, het herinnerde me sterk aan de maal dat we jullie van boord zouden halen en ik voelde alweer aankomen dat we de boot aan de ka[1] zouden aantreffen, wat inderdaad het geval was. Hok vond het steeds maar niet nodig te gaan maar enfin, Houw en Fanny zaten te ontbijten, haar ouders die in Batavia wonen, waren er al – Fanny was weer even klein en dun als toen ze vertrokken – ze zei dat ze in Europa veel dikker geweest was – Houw is er ook niet dikker op geworden en zijn haar evenmin! Ze waren vol verhalen over hun verblijf in Curaçao, ten mijnen pleziere – Houw vertelde later bij Em allergrappigst van de neger, die Thijs “bewaakt”, een portier, die het niet nodig vond dat Houw tot zijn hoge baas doordrong! Anneke heeft ze een beeldige lichtblauwe jurk voor mij meegegeven en Fanny bracht me zelf nog een erg geklede zalm-fraise kleurige jurk mee. Bij deze 2 jurken had Houw in Singapore 2 ringen uitgezocht!, een roze steen in zilver met blauw email voor bij de jurk van Anneke en een groene steen in verguld zilver bij de andere. Vind je dat geen attente zwager! Hij was zelf even verrukt als ik van dit idee. Fanny vertelde dat ze verbaasd was over Anneke’s slankheid. Anneke had de jurken gepast, ze zijn me maar een klein beetje te groot. Later vertelde ik dit aan Tine Schepers, die het al evenmin kon geloven! Na hun aankomst gingen ze mee naar Fanny’s ouders – Wij hadden dus “vrij” en belden allerlei mensen op, natuurlijk eerst Em. We gingen naar het aquarium waar Hok een goede kennis heeft, Hardenberg, die Thijs ook goed kent. Hij vroeg ons voor zaterdagmorgen mee op een tocht naar het eiland Onrust om de koralen te zien. Hok be- [3] dankte eerst omdat hij dacht dat ik angst had voor de zee, maar ik had best zin en zo werd de afspraak gemaakt. – Toen naar Em, die bezig was Menno te voederen met pisang. Haar uitzicht vond ik weer best – ze nodigde ons te eten. Intussen waren we al aardig volgeboekt – diezelfde avond had Tine ons te eten gevraagd. – Hok wilde een avond met de Loe’s uit en dan waren we eigenlijk voor Houw en Fanny gekomen – we regelden het zó dat we van half 8 tot half 10 bij Em en Dirk aten met Houw en Fanny en daarna met onze gastheer en -vrouw uitgingen. Ik moet je nog vertellen dat de Bijl’s de eerste avond bij de Loe’s kwamen aanlopen. Zij vertelden bij jullie geweest te zijn. Ik herinnerde me eigenlijk niet dat jullie het schreven, maar ik zei natuurlijk dat ik het wist. Vond je haar eigelijk aardig. Zij beviel me niet erg die avond, niet erg tevreden met het leven. – We hadden een erg prettige avond bij Jan en Tine met veel Hitlermoppen van Jan en gezelligheid van Tine – ik vind het altijd genoeglijk bij hen. Ze vertelden ons ook dat Lykle alweer werd overgeplaatst. Tine denkt dat ze de bedoeling met hem hebben hem te bestemmen voor het Hoofdkantoor en dat hij daarom alle terreinen in korte tijd moet hebben meegemaakt. Het lijkt me ook het waarschijnlijkst, want anders zou je zeggen hoe kunnen ze voordeel van zo iemand hebben die overal maar zo kort zit en dan zoveel geld kost aan reizen. – Zaterdagmorgen dus naar Onrust – een prachtige spiegelgladde zee – een grote motorboot, 2 maal zo lang als die van Oom Ap indertijd – Hardenberg en ik zaten bovenop de overkapping waar niets ons uitzicht belemmerde, verrukkelijk. Kwat Tjong was ook mee – de kinderen vonden het ook fijn. Onrust is een heel klein eilandje dat je binnen 10 minuten hebt doorkruist – we waren er net op tijd want een paar dagen later kwam er een boot met pokken in quarantaine – de kinderen zwommen heerlijk in zee – ik was p.f. – Hardenberg en ik wandelden rond met de Amerikaanse, wier man met Hok door de microscoop keek, zolang we op het eiland waren. Voor enige weken was Hok ook hierheen op dienstreis, weet je wel. Hij kende het Amerikaanse echtpaar al. Met zeekijkers keken we naar de prachtig gevormde [4] koralen, witte in allerlei vormen, dan groene een enkel fel paarse en rode, enig was het. De kinderen keken ook met aandacht, maar toch hebben zij het zwemmen wel het heerlijkst gevonden van het tochtje. Ik heb Hardenberg voorgesteld ons ook eens mee te nemen wanneer hij een verdere tocht maakt. Wie weet doet hij het! – ’s Middags kwam Betsy Thung – ik had haar ook opgebeld – ze was heel gezellig, alleen stelde ze Hok de zonderlinge vraag of hij meer van Axel of van Lisa hield! Vermoedelijk omdat Chinezen graag zoons hebben, maar ik kan nu niet bepaald zeggen dat Hok Axel boven Lisa stelt!!! – Intussen hadden Houw en Fanny alles tevoorschijn gehaald wat ze voor ons hadden meegebracht – Axel kreeg een mooie ebonieten fluit, waaruit veel te halen is, 3 octaven, en dan een groot blauw etui met ritssluiting waarin alle potloden van zijn naam zijn voorzien, Axel Tan in goud! – Lisa kreeg een kartonnen poppenhuis dat Axel thuis in elkaar zette, met 4 dozen meubels voor 6 kamers, enig leuk, verder ook nog 2 Amerikaanse jurkjes, allerleukste vrolijke katoentjes. – Hok kreeg een sigarettenkoker, die tegelijk aansteker is, niet om in de zak te dragen want hij is als alle metalen kokers vrij zwaar, maar om voor je neer te leggen, zegt Hok – de aansteker was in het begin vooral een geslaagd spel voor Pa en kinderen! Ze hebben ons dus wel erg goed bedacht – ze brachten ook wat voor Em mee van Anneke en ook van henzelf, een aardige ceintuur en haarband, wat Em erg verraste. – Dirk was vrolijk en gezellig en we hadden een genoeglijk eterijtje bij ze. Houw kan erg leuk vertellen, alleen krijgt Fanny geen kans ook eens wat naar voren te brengen, tenzij je het haar vraagt. Ze heeft erg genoten van alles, alleen had ze graag over Holland teruggegaan en graag was ze een maand in Zwitserland gebleven, maar daarvoor in de plaats hadden ze nu New York, 10 dagen, lang niet slecht. Enorm duur was alles daar – ze gaven ƒ 80.- per dag uit samen. – Na half 10 gingen we met Marietje[2] en Kian naar de bioscoop, Des Indes en een nachtkroeg – om half 5 pas naar bed! En de volgende morgen of liever een paar uur later, om 7 uur was ik bezig de koffers [5] in te pakken daar we nog naar Houw en Fanny moesten om afscheid te nemen, naar Mamma, die vele lekkere etenswaren had ingeslagen opdat wij die zouden meenemen en dan nog naar Jan en Tine die de kinderen wilden zien – het laatste mislukte want we waren te laat, Jan en Tine waren al uit. – Wij naar Buitenzorg, waar we eerst een uurtje bij Emy en Jan koffie dronken, erg genoeglijk – ik heb ze aan een vakantiehuisje geholpen, een uur afstand van Bandoeng, toen naar Tek Bheng, Jeanne was uit met vrienden,  en gegeten bij Nanda en Hiang– Verder nog Hok’s oude tante opgezocht, tegen wie de kinderen ook Oma moesten zeggen, zij beschouwt zich als Hok’s Moeder – Ze is ± 80 jaar, maar kwiek ter been, alleen wordt haar geheugen minder – de kinderen voelden zich daar erg thuis en we brandden wierookstokjes op haar huisaltaar alle 4, wat ze wel mooi zal gevonden hebben. – Thuisgekomen beviel ons bed ons enorm! – Lisa heeft weer dansles gehad en Axel had vandaag ook zijn eerste dansles – de juffrouw had gezegd dat hij het net zo goed deed als Lisa, wat hem zeer tevreden stemde. Axel moest maandag meteen op verjaarsvisite en ook voor Lisa werd het weer laat, zodat ze gister doorsliep van 3 tot de volgende morgen 6. – Hok gaat [6] morgen weer naar Batavia als vertegenwoordiger van de ingenieurs en geologen naar een congres van academici, en zaterdagmiddag ga ik met onze penningmeesteresse Bandoeng vertegenwoordigen op de jaarvergadering in Batavia van de Vrouwenbelangen. We zullen daar alleen maar Batavianen aantreffen want de andere afdelingen zullen niet verschijnen, alleen 1 uit Soerabaja, het enthousiasme is hier nog niet veel. Betsy Thung nodigde me uit voor een bijeenkomst van Chinese vrouwen, wier beroepen zouden worden besproken, maar ons programma liet geen tijd hiervoor vrij. – Fijn dat Bep een zoon heeft, nee ik wist het nog niet – inderdaad was haar voorkeur voor haantjes natuurlijk! Grappig dat je met de wichelroede liep, gelukkig zonder resultaat, anders voelde je je nog geroepen om geregeld met zo’n ding te lopen! – In de nachtkroeg in Batavia ontmoetten we Frits Cohen – hij  is er nu wel van overtuigd dat het toch niks wordt met Mien – het lijkt me nu ook beter eigenlijk. Zij zijn beiden ontzaglijk zwaar op de hand, de combinatie zou nog zwaarder worden. – Ik wil dolgraag weten wat Dr. Zeylmans heeft gezegd over Christus in deze tijd, is het misschien gedrukt? – Een geluk dat Finland vrede heeft, maar wel erg dat niemand geholpen heeft zodat deze vrede oneervol is; maar we zullen hopen dat ze eens weer alles zullen terugkrijgen wanneer die Russen op hun kop zullen hebben gekregen! Dag omhelsd.

[Randje pag. 6]

Stuur maar geen geld meer voor cadeautjes of zo, maar zet het maar op onze credit – Eida [7]

HOK

G. Van harte gelukgewenst met Vader’s verjaardag. Ik hoop dat hij met voldoening zal terugblikken op zijn leven, nu hij gekomen is aan het eind van zijn ambtelijke loopbaan.[3] Hier in Indië is 55 jaar de normale leeftijd, waarop men gepensioneerd wordt; bij uitzondering mag men nog 3 jaar door dienen, als het belang van het land het eist; of men kan reeds eerder worden afgevloeid indien men zijn maximum pensioen reeds heeft bereikt. – De dagen te Batavia waren zeer bezet, en het was er niet bijzonder koel. Helaas hebben we geen tijd gehad om ook het grote museum te bezoeken. Dat doen we dan een volgende keer. Morgen ga ik weer naar Batavia om een vergadering bij te wonen van de Associatie van Academici. Dit is een vakvereniging der Academici. – Wichelroedes worden bij de petroleum exploratie niet gebruikt. Er zijn heus nog geen resultaten mee bereikt, anders zouden de Petroleum- maatschappijen [8] er allang van gebruik maken. De Oliemaatschappijen is het tenslotte te doen om op zo goedkoop mogelijke wijze aan nieuwe olielagen te komen. Het is hun om het even welke methode daarbij gebruikt wordt. Ik geloof niet dat men bij de olie de wichelroede loper ooit au serieux zal nemen. Indien de Heer Verloop werkelijk olie had gevonden, dan zou hij nu al schatrijk zijn, en zijn voordracht zou niet in de Vereniging van Huisvrouwen zijn gehouden.

Dag, een prettige verjaardag wens ik u toe

Hok.

EIDA

Maart 1940

Geliefden –

Ja, wij kregen een briefkaart van Anneke, Thijs, Houw en Fanny geschreven tijdens de Oudejaarsviering – zeer verheugd – Daarna bericht van Houw en Fanny uit New York en nu net uit Sabang – Ze komen de 8e maart aan. Wij gaan bij Loe Ping Kian logeren. De kinderen gaan mee en verheugen zich natuurlijk intens. Houw en Fanny zijn de enige passagiers aan boord – er zal dus geen toeloop naar Priok zijn! – Fijn dat Anneke ook weer slank aan het worden is. Het zal haar uiterlijk ten zeerste ten goede komen, bovendien zal het Thijs genoegen doen. – Gister hadden we luchtbeschermings­oefening bij daglicht. We stonden 1 uur lang in “luchtgevaar” – Axel had er zich veel van voorgesteld, maar er was niets te beleven. Wij wonen teveel buiten. In de stad moesten alle mensen een huis binnengaan waar ze toevallig zouden zijn als de sirene ging en wij moesten binnenblijven, alleen jakkerde de verkeers­politie per motorfiets langs om te controleren. Morgenavond wordt het echter want we krijgen dan eerst “beperkte” en dan “totale verduistering”. Axel heeft gevraagd of hij op mag blijven met de bijvoeging dat hij dan ’s middags ging slapen. Lisa kan nog net naar dansles tot 6 uur – vóór half 7 moet iedereen binnen zijn. Deze week had ze Openbare les – d.w.z. het was alleen voor de ouders. Inderdaad hebben ze in die ene maand al veel geleerd – Lisa is het evenement natuurlijk, zoals alle aanwezigen voelden en één dame uitsprak – Ze is de jongste en van een allerliefste natuurlijke gratie, bovendien lacht ze steeds zo aanstekelijk bij oefeningen die haar pret opwekken, dat iedereen meelacht. De leraressen bemoeien zich ook het liefst met haar – gelukkig merkt ze het nog niet. Als de mensen om haar lach lachten, dacht ze dat ze de oefening net zo grappig vonden als zij. Het is zo aardig dat ze hemaal geen hand- of voethoudingen leren maar alleen oefenen ze de spieren van alle delen [2] van het lichaam. Ze dragen bv. een zak op het hoofd, moeten ermee lopen, gaan zitten, weer opstaan, zonder dat die valt, ook moeten ze op handen en voeten lopen met die zak op de rug – Ze doen kenmerkende passen voor alle dieren: kikker, paard, poes, hond, vogeltje – die kennen ze al goed – ze maken alle oefeningen zo aardig voor de kinderen b.v. zitten op de grond met 2 aan 2 de tenen van gestrekte benen tegen elkaar aan, dan moeten ze naar elkaar toebuigen en van bal ruilen met elkaar. De oefeningen hebben op die manier alle zin voor ze. – Axel zal nu ook wel gauw beginnen kunnen met zijn dansles. Hij is thuis ook erg actief en verlangt naar het maken van allerhande dingen. Als jullie weer eens boodschappen doen, wil je dan eens uitkijken naar knutselwerkjes en ook naar meccano. Hij wil zo graag zelf een locomotief maken. Ik geloof dat het best handig is om steeds dingen die je aardig voor de kinderen vindt, ieder apart over te sturen als “pakje” – je komt dan niet op die onwijs –hoge invoer-rechten en op de verjaardagen maak ik er  één pak van namens jullie. – Ik kocht vlechtmatjes voor Lisa en Marijke maar ze blijken er nog te klein voor te zijn, Marijke in elk geval – met Lisa zou het nog te proberen zijn. – Vanmorgen waren ze op een verjaarspartijtje samen – Hok en ik konden nu fijn gaan tennissen – Ik ben nu ook officieel lid van de Grote club en kan ook geregeld spelen. Ik ga nu alle dames afwerken, vanmorgen had ik er al één, die ik kon verslaan. Ik ben alweer erg enthousiast – Eéns moet ik m’n “Chinees dameskampioenschap” gaan verdedigen! Dat deed ik nog nooit, want al gauw daarna kondigde Lisa zich aan. – Door de radio zongen kinderen “ringel reie roze krans”[1] en ik danste enthousiast voor de kinderen, die mee gingen doen – ik vertelde dat ik, zo oud was als Lisa en kleine Catootje was, waarop Lisa informeerde voor wie zíj toen danste. Ze kunnen zich mij niet als klein kind voorstellen!

We blijven waarschijnlijk van de 7e tot de 11e in [3] Batavia en Buitenzorg, de 14e moet Hok er wéér zijn voor een vergadering, waarheen hij gaat als vertegenwoordiger van de mijningenieurs, en de 16e en de 17e moet ik weer in Batavia zijn voor de jaarvergadering van de Vrouwenbelangen. Ik sprak iemand uit Batavia gister, die mij opzocht. Ze wist niet dat ik Colette kende en ze zei dat er zo’n slechte lezing was geweest van iemand die ze gelukkig nog uit het Hoofdbestuur hadden kunnen weren en die een zielig iemand was. Dat bleek Colette. Wij waren in Bandoeng op de Vrouwenbelangen erg blij met haar omdat ze altijd wat te zeggen wist, maar inderdaad waren er toén óók al mensen, die niet tegen haar konden. Ze is zo typisch iemand, die het goede wil, maar het kwade bewerkt, erg jammer want ze bedoelt het zo goed.

Ik las een interessant boek “Der Vrouwen Levensweg” door Dr. Harding, een vrouw. Ze beschrijft de gevoelens en standpunten van alle soorten vrouwen ten opzichte van de man, beroep en allerlei.

Het is al maart en ik hoorde nog niets over een toneelstuk over de Vrouwenbeweging. Zou jíj er niet één voor me kunnen opduikelen, Mam? Er zal toch wel een catalogus bestaan van het Internationaal archief voor Vrouwenarbeid – ik heb het liefst één waarin we in gewone hedendaagse kleding kunnen optreden en liefst [4] zo weinig mogelijk speelsters. Niet eenvoudig hè, maar misschien wil je Tante Masje erover opbellen. – Ons leden aantal is weer gedaald tot 110 – nu gaan de mensen bedanken, die er eigenlijk niet zoveel voor voelen, maar door iemand zijn opgewarmd of op onze propaganda avond meegesleept werden. Ik zocht Mevrouw Raven op – ze was erg blij met me – en zei dat ze gauw met haar man kwam. We hebben gepraat over samenwerking tussen alle Verenigingen, over de mogelijkheid althans – misschien kunnen we overgaan tot een hutspot club, maar eigenlijk vind ik dat onze Vereniging voor Vrouwenbelangen een dergelijk middelpunt voor een ieder kan zijn.

Dag hoor omhelsd Eida

Hopelijk lukt het de Finnen stand te houden – wat misdadig van die Russen om zoveel soldaten op te offeren – daar kun je van kanonnenvlees spreken. [5]

HOK

G. Donderdag a.s. gaan we naar Batavia om Houw en Fanny op te halen. Zij zijn meer dan een maand op zee en zullen wel blij zijn weer op vaste grond te kunnen leven. Volgens de eerste berichten zouden zij al de 5e hier zijn, maar dit wordt nu de 8e. De laatste datum is ook geschikter, omdat wij de zondag er dan bij hebben. De tournee naar Patjitan heeft geen gevolgen gehad, die onaangenaam zijn. De incubatie van malaria is 12 dagen, en die zijn nu voorbij. Dus heb ik die ziekte niet onder de leden. – Deze maand moeten we verschillende keren naar Batavia. Ik waarschijnlijk de 14e (voor een vergadering)w en Eida de 16^e, ook voor een vergadering (van de Vrouwenbelangen). – De luchtbeschermingsoefening heeft n.m.m. [2] een zeer

eigenaardig verloop gehad. De mensen bleven gedurende de duur van “luchtgevaar”  thuis, hetgeen niet [6] de bedoeling kan zijn. Men moet het leven zijn normale gang laten nemen, om pas bij het “alarm” zelf stopgezet te worden. Men blijft toch ook niet binnenshuis, wanneer er in werkelijkheid luchtgevaar zou zijn.

Dag

Hok.

P.S. Zoudt u zo vriendelijk willen zijn voor mij te willen gireren aan No. 40517 ’s Gravenhage (Geologisch Mijnbouwkundig Genootschap voor Ned. en Koloniën) een bedrag van 7 gld zijnde contributie Geologische sectie voor 1940. En erbij mede te delen dat ik reeds jaren geleden bedankt heb voor de Mijnbouwkundige sectie.

Bedankt.

EIDA

25-2-’40.

Geliefden –

M’n laatste brief aan jullie schreef ik uit Sitoe Goenoeng – Het was een zeer geslaagd uitstapje van Lisa en mij. We hadden een gezellige paar dagen ook bij Nanda. Donderdagmiddag, de 15e reed ik bij Em weg en klokslag half 6 stonden we in Nanda’s tuin. Nanda was niet eens nog aangekleed, ze is niet erg precies!, terwijl ik die tochten allemaal precies wegreed op de uren dat ik het mij had voorgenomen, zodat alles vlot verliep. We gingen naar Jeanne, die nu erg mooi buiten woont in een nieuw huis met schitterend uitzicht op de Salak, de mooie Buitenzorgse berg. Aan haar uiterlijk is niet veel veranderd, maar ze is wel iets gelukkiger dunkt me – Als ze nu rustiger kan worden, zal de zo verlangde baby ook weleens komen, zoals die nu bij Julie Chavannes in aantocht is (no. 2, Beatrijs is al 6 jaar) – we aten bij Emy en Jan. Emy was juist hevig bezig haar witte mieren te vergiftigen, die zich door vloer en boekenkast hadden heen gegeten – gelukkig was de boekenkast niet helemáál dóór. Lisa vond het prettig met de Drostjes – eerst was ze helemaal niet op haar gemak, maar op een gegeven moment moesten ze alledrie lachen en toen was het ijs gebroken. Ze speelden samen en daarna aten ze nasi goreng. Hansje is nu ook naar school en de kleine Marijke is al 3 jaar. Aan deze kinderen kon ik die van Dien berekenen, van wie ik al in een 3 kwart jaar niets hoorde op 2 brieven na. – Emy’s jongste dochter was een keurige baby, die behoorlijk groeide. Ze willen graag dat ik ze aan een vakantiehuisje help in deze buurt, het is niet eenvoudig want er is altijd veel vraag naar zoiets. Het was erg genoeglijk ze weer eens te spreken. – We reden over de Poentjak[1] terug met prachtig weer en open kap, maakten een kleine wandeling naar een bergmeertje op de top, aten Nanda’s broodjes aan de kant van de weg, en waren om half 12 thuis. Ik belde Riek op en Axel was gaan zwemmen – hij kwam ’s middags om 4 uur. Lisa en ik konden het waarnemen lekker te slapen in die tussentijd. Overigens had Lisa een groot stuk in de auto een tukje gedaan, wat ze altijd doet op lange tochten. – Het was wel jammer dat ze een dansles heeft moeten missen – de juffrouw zei dat ze haar echt gemist had. De volgende donderdag is een openbare les alleen voor ouders, d.w.z. moeders! Maar er is geen plaats voor publiek zoals indertijd bij Koopman, weet je nog, Mam – het was toch enig leuk – Ze geven ook eens in het jaar een uitvoering in de Schouwburg, dat zal [2] Lisa wel fijn vinden – Hok kwam ’s middags thuis met voor ons allemaal cadeautjes uit Djokja, ingekocht met To – wat hebben we in die dagen een mensen bezocht samen! – Hok was zeer tevreden over zijn tocht, alleen kon hij de djongos niet meer uitstaan – gelukkig was zijn voorschot net op, zodat we hem er fijn uittrapten. Ik heb nog wel een behoorlijke huisjongen van hem kunnen maken, maar hij was te onbetrouwbaar in alles, wat we hem niet hebben kunnen afleren. Geen woord van wat hij zei was niet gelogen! Ik wist dat wel, en thuis hinderde het niet, maar als je buiten zoals Hok, aan zo iemand bent overgeleverd, is het niet prettig – gelukkig had hij het zich niet aangetrokken. Hij was steeds in Pasangrahan’s, kleine hotelletjes, wat hij veel liever deed, dan logeren bij kampong hoofden, zoals de andere collega’s dat doen, waar je helemaal geen gemakken hebt, geen tafels, geen stoelen, geen wasgelegenheid; wat in de Pasangrahan heel goed is. – Hij wil best nóg eens, maar weet niet of het zal kunnen, daar hij nodiger is als paleontoloog. – We zijn dus beiden zeer tevreden over deze 2 weken. – Ik schreef je al dat Em’s uitzicht me 100% meeviel. Ze was al verbrand en fit. Ze had wel wat ingevallen wangen bij gebrek aan kiezen, maar verder merkte je er niets van zo gezien, alleen wanneer ze korstjes moest eten! We deden daar niet veel anders dan eten en drinken wat lopen en slapen. Ik heb wat gelachen om haar trots op Menno’s “schoonheid” – ik vind het een aardig joch, maar niks mooier dan een ander, vooral nu hij volkomen nog kaal is – Ik vind hem net trekken hebben van Wimpje Massink en Emma noemde Gerardje! – We hebben een ochtend prettig zitten praten op een weggetje boven het meer – we hadden Mevrouw Dragt met de kinderen thuisgelaten, zeer slim! – Terwijl we uit waren is Pim Cohen hier geweest – hij is nog niet verder met Mien – ze is al te twijfelachtig – ik ben benieuwd hoe dat zal aflopen. – We zagen gister in de bioscoop een ijsbreker met de Friesland en nog een ander over het IJsselmeer – geweldig wat een dik ijs, dat tenslotte de boten kraakten – het leek wel de Noordpool! En plaatjes van bevroren golven op de Rijn, geweldig mooi gezicht. – Enig dat Vader het handschrift van zijn moeder in handen kreeg – Wij aten [3] gisteravond ook Chinees eten, heel lekker – Hok houdt het altijd het langste vol omdat hij het zo jammer vindt wanneer er wat overblijft! We waren weer met de Simonsen, met wie ik op Chinees Nieuwjaar ook at na de Chinese kerk, de Klenteng te hebben bekeken. Die Fokkema die doctoraal deed moet zeker Menno zijn, want ik weet dat hij er voor studeerde – Fijn dat hij slaagde. Gezellig dat jullie Oom I. zo geregeld spreken. – Wij kregen ook een brief van Fanny waarin ze schreef over hun Oudejaarsviering bij Anneke en Thijs, dat was bijzonder geslaagd. Fanny schreef uit New York. Ze komen over een dag of 10 aan, op 5 maart. We gaan met ons allen naar Priok – ik denk dat we in Buitenzorg overnachten want E. kan ons toch niet hebben. We kunnen bij Nanda de kinderen doen en zelf bij Emy en Jan gaan. – Bep van Douwe’s baby moet deze maand komen. Ik denk niet dat er erwtjes[2] op de VVSL reünie waren, hoogstens Mia; Malie is nog altijd zo druk met haar gezondheid bezig. – Axel heeft nu een verrassing voor Moeder gemaakt, het zal je zeker bevallen, hij is een handige jongen. – Ik stuur Thijs wel die hele serie van liefdadigheidspostzegels; ik moet toch nu al gaan schrijven voor Anneke’s verjaardag! –

Vanmorgen belde Juffrouw van Leeuwen van Boomkamp, airhostess van de KLM me op. Ze sprak vandaag voor de radio. Ik had haar naar Batavia geschreven of ze voor ons ook wilde spreken maar nauwelijks was mijn brief weg of het bleek dat de Vereniging van Huisvrouwen me voor was geweest en zelfs op dezelfde avond, die wij er voor bestemd hadden, een voordracht van haar over “de Vrouw in de Luchtvaart” bekend maakte. – Wij hebben nu onze avond verzet en gaan naar haar bij de Huisvrouwen luisteren. – Sinds 3 dagen hebben we een nieuwe huisjongen – hij beviel direct al goed – ik merk opeens dat ik nu weer tijd heb voor m’n tuin die ik de maand februari niet dagelijks betrad toen Hok met de huisjongen al de 2e was vertrokken. Ik deed 3 weken zonder één en nu is het weer erg prettig er één te hebben – Vanmorgen zondag werkte ik weer in de tuin terwijl de kinderen naar de Dierentuin waren en Hok de auto behandelde. [4] Ik schreef Tante Masje met haar verjaardag – ik vroeg haar ook een toneelstuk voor ons te zoeken voor onze propaganda avond. We zitten erom te springen en hopen erg dat ze er één zal vinden.

We hebben onze zitkamer weer veranderd en nu is hij naar ons beider zin – het is erg genoeglijk om de boel te veranderen – steeds bedacht ik weer wat anders. Maar het is prettig dat we nu tot een goed einde zijn gekomen. – Ook de kasten heb ik anders ingedeeld, ook het buffet en Hok’s plan voor een radiokastje neemt vastere vormen aan. Er zal daar tegelijk plaats zijn voor dranken. – We hoorden net weer het Phohi dagblad – inderdaad lijkt het er somber uit te zien in de wereld, maar als de nood het hoogst is, is de redding nabij, komt zeker uit. Wat was het belangrijke dat volgens de Brits-Israël beweging op 16 januari gebeurd is? – Kun je ook informeren of de berichten van de beweging ook in Indië uitkomen en waar?

Dag omhelsd

Eida

[5]

HOK

25/2

G. Sinds een week ben ik weer terug van een reis naar de Zuidkust van Madioen. Het is een prachtige streek, die me nu en dan deed denken aan de Riviera. Helaas, is zij zeer moeilijk te bereiken, zodat er van toeristenverkeer geen sprake is. Het strand is er minstens even mooi als aan de Noordzee, maar hier loopt er vrijwel geen kip op. De laatste avond logeerde ik in Djokja en zocht Jan en To op. Zij maakten het beiden goed. De djongos heeft goed gekookt, maar nu hebben we een andere. De oude bleek volkomen onbetrouwbaar te zijn en ik kon zijn gezicht op het laatst niet meer zien. We hebben hem eruit gegooid. Veel was er niet meer aan te verbeteren. – Thuisgekomen bleek ieder in goede welstand te verkeren. Eida had het huis voor haar vertrek naar Em opnieuw geordend, zodat onze meubels nu anders gerangschikt zijn. Het geheel is best geslaagd, hetgeen niet [6] zonder moeite ging, omdat ons huis nu eenmaal heel onhandig ingedeeld is. Dus hulde aan Eida. Houw en Fanny komen de volgende maand terug. Ik ben erg benieuwd naar hun wederwaardigheden. Ze zijn ruim een jaar weggeweest. In de tijd dat ik op reis was, heeft geen radio mijn gemoedsrust gestoord. Het is net of je in een andere wereld bent. De mensen op de kleine binnenplaatsen zijn ook anders. Het tempo van hun leven is veel langzamer, zij zijn veel gemoedelijker en bovendien zeer hulpvaardig. – Met de malaria liep het zo’n vaart niet. Men is druk bezig de streek gezond te maken. Zo heb ik alleen in het bos wat malariamuskieten op me gehad, maar verder niet. Profylaxe is natuurlijk altijd nodig, men heeft in die streek dan ook zeer solide klamboes.

Dag Hok.