EIDA

18-9-‘34

Geliefden – Vanavond komt Dirk, dus moet ik nu deze brief afmaken. Gisteravond waren we naar het Russisch ballet dat me geweldig tegenviel. Ik had eigenlijk nog nooit iets dergelijks gezien, een troep die de hele avond alleen op balletschoentjes danst. Er waren 2 sterren, prima ballerina’s, eenvoudig technisch volmaakt maar net mechanische poppen. Ze tollen rond op één teen of een man houdt ze vast, tilt ze op – ik kan het niet verheffend vinden om daar je hele leven aan te wijden. Het is wel enorm gracieus en sierlijk en lenig, maar je moet er niks achter zoeken, want er steekt niks achter. Wél de dansgroepen van veel meisjes samen zijn mooi, een zwanen- en zigeunerdans waren erg geslaagd, maar die tollende juffrouwen is verschrikkelijk en dat beschouwen ze nog wel als de clou. We hadden eerst vanavond ook willen gaan, want ze gaven 2 uitvoeringen, maar Dirk zal er wel niks voor voelen en wij vinden nu ook dat we uitgekeken zijn. Ze geven morgen wel het Carnaval van Schumann maar als je dat van Lilly Green hebt gezien zal dit ook wel weer tegenvallen. – Die 3 vlekken maakt Axel net op ’t papier met zijn wijsvinger daar hij me wat wou vertellen. Hij maakt vanmorgen steeds natte broeken, maar hij doet ook niks dan drinken. – Voor jullie plezier heb ik weer laten wegen en met enorm succes: 3 pond erbij! Dat is ’t begin van de 10 die jullie me aanbevalen! Ik ben er ook erg blij mee want ik kan nu rustig blijven tennissen. Ik schrijf het toe aan de drank van Mevr. v. Vianen, want die nam ik juist een dag of 10 in. ’t Is nu weer op helaas en er is nog geen nieuwe – die drank helpt het vet verteren, en geneest de ingewanden. Sparmann zie ik alleen nog in ’t voorbijrijden of op de Kunstkring, Goddank! – Ik zit nu op het nieuwe platje, het is toch wel fijn om niet in ’t grint te hoeven zitten. – Axel drinkt nu [2] al altijd zelf en eet zelf af en toe met een vork, als wij het eten erop geprikt hebben, al kost het hem moeite mét de vorktanden + het eten in zijn mond te werken, het gaat met een reuze boog. De driewieler die Wytje hier achterliet heeft zijn belangstelling nu gewekt – hij kan er nog niet op trappen maar duwt hem alleen heen en weer – hij moet nog een eindje groeien om bij de trappers te kunnen – Wij zijn op ’t ogenblik een ontbijtkoek aan ’t bakken – Hij is beeldig gerezen, als hij nu maar gaar wordt, want dat is ons zwakke punt met deze oven. – De nieuwe djongos is een reuze goeierd – hij is kinderlijk eerlijk, erg plezierig. – Het gezicht in onze tuin is nog niet erg verheffend ondanks het platje, er ligt nu een omgevallen boomstronk en een nog vastzittende dito, de houthakkers nemen telkens een paar dagen vakantie en laten ons erf met de rommel liggen. We moeten nu alweer de garage van de a.s. buren gebruiken! – Zondagmorgen zwommen we op Tjimindi. Misschien herinner jullie je wel dat plaatsje vlakbij Bandoeng waar je langs komt van Batavia. De ex-baas van Bert Schutter is op ’t idee gekomen daar een zwembad te maken maar vóór hij er profijt van trok had hij ’t alweer verkocht. Axel vond het al minder akelig in ’t water – het was daar erg handig met treden, zodat ik hem telkens wat lager kon zetten en wat meer in ’t water. Op ’t laatst vond hij ’t zelfs goed dat Hok en ik van de kant doken en hij in ’t zonnetje in badmantel zat te kijken, eerst moest hij minstens m’n teen vasthouden om zich veilig te voelen. We waren daar met de Ortten. – Hok en ik oefenen ons in tennistheorie – we hebben het boek van Scheurleer en debatteren daarover. Ik heb al ontdekt dat elke bal van mij een bofje is als hij goed is, maar [3] ’t gaat helemaal niet volgens de regels der kunst. Maar ik heb het ook maar afgekeken van Tilly Kempen e.d.! en wist niet dat er überhaupt een systeem bestond! Hok heeft gister weer iemand verslagen door tactiek, die hij voor een paar maanden absoluut niet aankon, leuk hè – zaterdag heb ik ook weer een wedstrijd. – Wat afschuwelijk dat Malie’s moeder nu ook weer op zo’n ongelukkig ogenblik is gestorven – ’t is werkelijk bar – Maar het zal voor haar misschien toch wel een opluchting zijn, want die moeder was al zoveel jaren een zenuwpatiënte die de stemming in ’t hele huis drukte. Ik heb haar meteen geschreven toen jullie brief kwam, want zo op de maildag zelf, komt er toch niks van. – Dirk heeft geschreven dat hij in Preanger logeerde, hij moet zeker mensen bij zich ontbieden, maar ik heb toch nog even een briefkaartje geschreven of hij toch maar niet bij ons komt. In elk geval halen we hem van de trein. – Gister heb ik een tandenborstel voor Axel gekocht en hij vond het erg grappig dat die borstel over zijn tanden heen en weer ging – ik maakte er ook een lolletje van met spugen in een kommetje, wat hij nog helemaal niet snapte evenmin als spoelen. Hij drinkt het Odol water op maar één verdunde slok zal wel geen kwaad kunnen – Wat beroerd, Mam, van je ogen; is die duizeligheid nu weer helemaal over? ’t Is maar beter dat jullie ook alleen naar een dóórlopende voorstelling gaan dat duurt maar 2 uur, àls je gaat. Het is goed dat je je ogen ’s avonds maar spaart, vermoeit breien dan niet? – Wat [4] grappig dat jullie op 31 aug. – al die Indische muziek hoorde. Jullie hebt toch enorm veel plezier van de radio. – Hartelijk omhelsd met de verjaardagen van jongste kind en dito kleinkind! Daar heb jullie alweer wat te vieren. – Vader, schrijf jij eens goed de nieuwe spelling in je brieven? Ik heb eigenlijk nog geen idee hoe het is, moet NU cursus zo? En vakansie en lachen moet daar geen g in, en tuis? Anneke schreef nog niet over ’t chalet, ze zal wel wachten met haar brief tot na Menno’s verjaardag. – Jullie moet Anneke maar opdragen om dit jaar nog even wat te leren koken, ze kan het haar kokki best afkijken, want die vond zelfs genade in Hok’s ogen!! We hadden woensdag een collega Harloff te eten en verder zijn we niet uitgeweest, zelfs zaterdagavond niet, toen Hok zo’n slaap had dat hij om 9 uur naar bed is gegaan. Er was toch geen mooie film, want zaterdag is onze uitgangsavond. – Ik heb weer reuze last van roos plotseling – al m’n haar valt uit en het jeukt aan alle kanten. Ik kocht een middeltje van de kapper, die garandeert dat het nu weggaat, maar het goedje stinkt naar petroleum. – Wat een nieuws over ’t Koninklijk huis schrijf jullie. – Wanneer komt de centrale verwarming? Wat fijn ook voor Anneke en Thijs! Nu zullen ze ’t in Leiden wel helemaal koud hebben! – Daarnet vond ik weer een beknaagde chocoladereep in de trommel, Axel kan er eenvoudig niet afblijven en heeft er graag standjes voor over, waar hij de ernst nog niet van inziet. Hij weet alleen dat als hij aan tafel niet wil eten, hij dan naar bed moet – hij wil nl. weleens net doen alsof hij geen honger heeft en dan schiet je niet met hem op. ’t Is zo’n schooier!

Dag Eida [5]

[Randje pag. 1]

Een jolig kiekje van Moeder! Veel dank!

HOK

18 september ‘34

G. Het geheim van de nieuwe spelling heb ik nog niet doorgrond. Erg ouderwets. Hier is zij nog niet officieel ingevoerd. In Holland toch ook niet – Axeltje is al erg ondeugend. Hij weet de weg naar de koekentrommel al heel goed. Heel stilletjes gapt hij een bonbonnetje of een chocolaatje en Tommy vindt het heel best, omdat er nu en dan wat voor haar afvalt. Axel weet zich nu al wat verstaanbaar te maken. “Kom je”, “Tommy waar ben je”. En dergelijke korte zinnetjes kan hij al zeggen. Voor een buitenstaander is het alles natuurlijk nog Engelentaal. Hij heeft nu ook zijn dierenspeelgoed ontdekt. Vroeger keek hij er gewoon niet naar om. – Ons huis is heel wat netter geworden, de tuin is grotendeels weer opgeruimd. Alleen is de garage nog niet bereikbaar voor de auto, omdat een grote boomstronk de weg verspert. Ik zal blij zijn als alles achter de rug is. Dirk zit in de voorkamer met Eida te bomen. Ze kunnen het heel best samen vinden. – Het ballet werd gisteravond verknoeid omdat de muziek zo slecht was. Co Thysen speelt altijd de eerste viool, maar heeft er de capaciteit niet voor. Het was zeer vaak vals. Ik snap niet dat ze hem niet aan het verstand kunnen brengen om die plaats aan een ander af te staan. Zelfkritiek is erg moeilijk. We gaan weer de regentijd tegemoet. Van tennissen zal dan niet veel meer komen. – Wat naar van uw ogen, Moeder. Zou een zonnebril met Crook’s glas niet goed zijn.

Dag Hok

EIDA

11-9-‘34

Liefjes – Leuk dat jullie mijn verjaardag zo genoeglijk vierden, en die van Wyt ook en nu zeker die van Papa van der Laan. ’t Is toch prettig dat jullie met Papa en Mama v.d. Laan zo goed kunt opschieten. Altijd prettig mensen die alles fijn vinden. Gelukkig dat het chalet ook goedgekeurd is. – We hebben hier de geweldigste drukte gister en vandaag – er zijn nog steeds werklui om het huis te behoeden voor verzakken en een platje te maken op de plaats waar we altijd op de witte stoelen zaten vóór het kantoortje, verder maken ze alle scheuren in de muren en kappen ze de 2 bomen om die tegen het muurtje van de buren staan en tegelijk zijn er 2 kerels die de stoelen nieuw bekleden en de zittingen maken. Maar het relaas is nog niet ten einde want ik heb een jongen, die hier nu 10 dagen is, die zelf geen werk ziet maar alles voorgekauwd moet worden, nog een echt kind – Daarnet liet ik hem een stoel voor me buiten zetten in een veilig hoekje in de tuin, maar hij kwam direct daarna weer binnen en daar zit hij te eten terwijl al het stof en cement van al die werklui nog zwierig verspreid ligt – ik wou dat ik weer eens een goeie jongen kreeg, één van het slag van Annah! Maar ik word ook steeds meer precies en wil dat ze alle hoeken en gaten ook schoonmaken en tenslotte is zoiets voor hen volkomen onnatuurlijk, moet je zien waar ze met genoegen in zitten. Iets schoon te maken vinden ze volkomen overbodig! – M’n hoeklampje boven de eettafel zit nu weer vol cement – ik heb hem een beurt moeten geven – zo schiet deze brief niet erg hard op. – Axel is vandaag juist ook hopeloos lastig, tenminste daarnet. Hij mocht ook nergens zijn, niet in de tuin omdat de boom gekapt werd, niet in de kamers voor de cementboel, ik zat zelf in de slaapkamer te naaien en daar wou hij volstrekt met mij spelen, deed alle moeite m’n aandacht te trekken, trok m’n jurk haast stuk, rolde op m’n schoot e.d. Daarna [2] ging hij op Annah aan – Nu speelt hij in zand en is hoogst smerig, maar ik kan hem toch niet overal weren. Ze hebben ook alle klimplanten doodgemaakt door er aarde op te gooien, ook de kamperfoelie en enige begonia’s. – Wat zielig voor de Pimmen die in Den Haag kwamen zonder ontvangst – Ik kan me voorstellen dat Zus er naar van was – ’t is echt iets dat je in een nachtmerrie kan meemaken. – Fijn dat je Mientje ter Spill bloemen stuurde – je onderhoudt heerlijk het contact voor me – ik hoorde zelf op mijn verjaardag alleen iets van Bep en Dien, jammer. Ik ben van plan straks ook Annie te feliciteren met zoon 2. Vervelend dat ik geen adressen weet, van Jan en Tine ook niet, maar ik herinner me dat het in een vorige brief van jullie moet staan. Zondag heb ik weer meegedaan met de tenniswedstrijden – ik mocht van Hok maar één partij niet twee. Ik speelde samen met hem en van de 5 partijen was dat de enige die wij wonnen! Of zij mij ook nodig hebben! – Ik werk nog steeds erg aan mezelf, die drank van Mevr. v. Vianen bevalt me ook uitstekend en nog steeds yoghurt en Kwatta repen en havermout. – We kregen een briefkaart van Irene uit China met een Chinees kindje – Chin. IEVA baby – zoals ze schrijft, erop. Iets bijzonders schrijft ze niet. – De nieuwe lerares in naaien e.d. is met haar neus in de boter gevallen. Ze woont daar in huis en juist is nu de directrice ziek geworden, geopereerd door Sparmann aan een abces en nu heeft zij de huishouding moeten doen. Gelukkig zijn we de 4 interne kinderen kwijt, de kindertjes van 2 en 3 zijn aan de moeder toegewezen en de jongens van 8 en 11 zijn onmogelijke kinderen, de oudste wil zich b.v. niet uitkleden ’s avonds, gaat met schoenen en al naar bed, verstopt zijn tandenborstel en rookt in ’t geheim! [3] en de moeder gaf de IEVA van dat alles de schuld! Toppunt! Hertha Ripke en Erna Janssen hebben de film bewonderd die nu onderweg is naar jullie hoop ik. We stuurden hem zaterdag naar Em op maar ik vergat te zeggen dat ze hem met deze mail moest doorzenden – Gisteravond onder het concert van de cellist Feuermann (die absoluut niet gewaardeerd werd: “vervelend” vonden de meesten hem en wijzelf waren ook helemaal niet verrukt) bedacht ik het plotseling – waar een concert al niet goed voor is!! – Ons platje is nu klaar en er is nieuw grint[1] gekomen dat door de tuin verspreid wordt, dus over een paar dagen zal de rust weerkeren… Axel is ook naar bed (van rust gesproken!). Hij is vuurrood verbrand en uit zijn schoenen kwam een hele berg zand – zijn grootste schat die hij vanmorgen verzameld had, waren erwtjes van de omgekapte boom, die de vleermuizen ook eten. Hij was verontwaardigd dat hij ze niet mee in bed mocht nemen en wilde voor mijn straf niet op de po, 5 maal moest ik er hem weer opzetten en toen snapte hij dat het menens was! Gemeen die grote mensen! – We zagen zaterdag de film “De bewaarschool” een Frans ding “La maternelle”. Ongelooflijk mooi – al die kleine hummels, schoffies uit de Franse achterbuurten – het was om te laten zien hoeveel een warm moederhart voor die kleintjes kan doen – er waren zeker 50 kinderen, ongelooflijk hoe natuurlijk ze waren, heel iets anders dan die opgeprikte Amerikaanse kinderen. Jantje Westerveld was ook [4] bij die film en was ook zo verrukt. Hij is dol op kinderen, kiekt ook op zijn tochten steeds Inlandse kindertjes en als hij bij ons komt, wil hij helpen Axel te voeren e.d. Jammer dat hij voorlopig nog geen vader zal zijn – Hok doet wel pogingen hem te wijzen op aardige meisjes! Na de film aten we bij hem – afschuwelijk zo alleen als hij is. Hij heeft ’s avonds geen bedienden meer en moet zelf voor alles zorgen – Hok heeft hem nu in de grote tennisclub gehaald. Morgen komt een collega eten, Harloff, wiens vrouw later met het kind van verlof terugkomt. Donderdag en vrijdag visite: we hebben nu een nieuwe stoelbekleding! – Verleden week maakten we een visite in een modern huis, wel enig is dat, allemaal grote kamers met gezellige tussendeuren en hele wit betegelde keukens – ik heb nieuwe pannen gekocht, aluminium met rode oren – Als we nog eens in een nieuw huis komen, zal dat keurig staan!! Houw’s dokter is erg tevreden, gelukkig. – Axel kan nu al helemaal alleen drinken, keurig, met 2 handen houdt hij ’t glas of de zilveren beker vast, onder het drinken morst hij niet, weleens bij het neerzetten of bewaren! – ’s Avonds eten we nu samen met hem. Het duurt wel een half uur voordat hij zijn boterham op heeft en in die tijd zijn wij ook net klaar. Dat spaart me veel tijd, want nu ben ik meteen klaar als hij in bed ligt – De Linn’s hebben een nieuwe auto: stroomlijn, je zweeft erin, ongelooflijk – beeldig zien ze er ook uit – Hok heeft er ook zin in, maar ik vind dat we ons geld beter voor wat anders kunnen bewaren!

Dag Eida [5]

HOK

11 sept. ‘34

G. Ons huis is gelukkig bijna klaar, zodat we over enige dagen weer de volle beschikking hebben over onze tuin, die nu verrijkt is met een platje. Dit is vlak voor de ramen van de studeerkamer gelegd. Een heel eenvoudige stenen vloer, zonder balustrade. De toegang tot onze eigen garage zal dan ook vrijkomen. Momenteel staat onze auto in de garage van het huis hiernaast, waar nog altijd geen huurder voor is. – Axeltje begint nu eindelijk wat verstaanbaars te zeggen. ’s Ochtends bij het opstaan, roept hij Eidje, Mamma, waar ben je. Kom je. En verder zegt hij duidelijk Pappa en Nommy in plaats van Tommy. Hij en Tom zijn zeer goede vrienden. Ze kunnen leuk samen spelen. Tommy doet hem gelukkig geen kwaad, ofschoon Axel heel vaak botjes en steentjes uit Tommy’s bek grabbelt. – De buren (Ortt) en wij kunnen het samen goed vinden. Nu hebben zij de miereninvasie. Blijkbaar hebben deze het daar prettiger. We zullen om de mieren te verjagen, de enige boom die we nog links van het huis hebben om laten halen. – We hebben voor op ons erf nog maar één boom; de grootste in het grasperkje. Die hebben ze ook om willen laten hakken, maar dan waren we het huis uitgetrokken. Ik lees net dat Groeneveld Meyer voorgoed in Holland blijft. Wat een bof dat zij geplaatst zullen worden aan het Departement. Onze Dienst is nu weer onder het Departement van Verkeer en Waterstaat met Van Buuren, de bezuinigingsdictator als hoogste baas. We hopen niet, dat hij ons nog verder zal inkrimpen, want dat zal niet makkelijk kunnen gebeuren.

Dag Hok.

EIDA

Geliefden – De vorige maal kreeg jullie als vergoeding voor de korte brief en het afwezig zijn van een briefje van Hok, hem en Axel enige malen vereeuwigd. Hoe vinden jullie de kiekjes – er is nu weer één onderweg per mail, een vergroting plus nog enige andere van onze vakantie, maar het voornaamste overblijfsel van die vakantie gaat per volgende mail, reken dus maar uit wanneer jullie hem krijgt ongeveer in de buurt van Menno en Em’s verjaardag. – Jullie weet dus al hoe we mijn verjaardag vierden – Axel was erg verrukt van het grote taartje ’s morgens maar was enigszins gedegoûteerd van lekkers want wou ’s middags niet eens meer een koekje – De hopjes zijn ook erg lekker – ik ben er erg zuinig op en presenteer ze lang niet iedereen. Ik denk dat ik de rode jurk wat korter maak, dan kan ik hem ’s morgens ook eens dragen. – Fijn dat jullie zo’n geslaagd chalet vond, misschien kunnen wij ook nog eens met jullie zo samenwonen! – Het is fijn dat Mennootje dan ook al zo groot zal zijn dat je met hem kunt praten, iets ouder als Axel nu. Axel wordt geweldig bijdehand, hij is enorm goed bij – aan tafel doen we wel van torentje bussenkruit en na één keer snapte hij het al en af en toe grijpt hij plotseling mijn handen en dan moeten we spelen. Het mooiste vindt hij als het torentje breekt, hij heeft geen tijd daarop te wachten tot het hele liedje uit is! [2] Van vrijdag tot zondag waren hier tenniswedstrijden om het Java Kampioenschap – Wij zijn veel gaan kijken en zaterdagmorgen smokkelde ik Axel erin. Hij volgt de bal vol aandacht, klapt ook mee maar ’t verveelt hem weleens en toen heb ik hem maar een rolletje frujetta laten uitpakken! – Een Chinese jongen won de wedstrijd tegen een Japanner – Goddank!! Ze hebben schitterend gespeeld haast als Tilden! – Wat reuze dat Mientje ter Spill  verloofd is – ken je die tak Cohen? Frits heet hij. Ik hoorde in geen twee jaar iets van haar. Ook niet nadat ze de films bij jullie gezien had. – Wat sneu van Malie, maar misschien is het nu al eens gelukt. Zij schreef me niet met m’n verjaardag, wat wel een bijzonderheid is. Alleen van Bep en Dien hoorde ik wat, ook niet van Mia – het zakt dus wat af. – Leuk dat Poolse huisje met centrale verwarming, het is een schattig ding, maakte veel opgang. – Jammer van die regen in Montreux, maar leuk dat je ’t zo gezellig hadden met de andere gasten. – Ik was juist bij Deetje Holle – ze gaat vooruit en kan nu alleen lopen en opstaan maar nog niet bukken. ’t Lopen gaat nog heel erg voetje voor voetje maar ze ziet er tenminste niet meer zó  doorzichtig uit, ze is ook opgewekter en laat zich nu bestralen. – Iemand vertelde me dat Adri Buriks zelf [3] Indisch bloed heeft, dus dan kan ze de meisjes nog beter aanvoelen, hoop ik. Vanmorgen was ik weer even op ’t IEVA huis – we hebben nóg een lerares voor de naaldvakken gekregen en Adri moest voor haar een nieuw rooster maken – telkens moet dat rooster weer veranderd – sinds zij er is, hoef ik dat tenminste niet meer te doen! Ze is er nu al erg in, kan tot nu tenminste goed met de anderen opschieten. – Ik heb weer eens een nieuwe djongos sinds 4 dagen, nog een jongen, die kan fietsen met een prettig gezicht. De vorige beviel me al direct niet, had altijd duizend redenen om iets nièt te doen en op een dag zei hij dat ik teveel aanmerkingen maakte en aldus vloog hij eruit. Daar we geen bediende op het erf hadden, konden we niet naar Anna el Tour gaan dit keer jammer. ’t Moet weer daverend geweest zijn. – Speciaal voor jullie heb ik me gister laten wegen, ’t is nu 111 precies. M’n bloed is heel normaal dat heeft Sparmann ook nooit onderzocht. Ik eet nog steeds yoghurt en begin weer kalmpjes wat te tennissen – Wat het duco van de auto is: de verf, het lak van de hele carrosserie dat dof was geworden en nu weer netjes er uit ziet, vooral ook dankzij de nieuwe kap. – De Ortten zijn erg prettige mensen – de kinderen zitten hier ook nogal eens, hetzij voor Axel, hetzij voor Tommy. Gistermorgen ben ik op haar platje gaan zitten daar ze de helft van ons stoepje hebben afgebroken en daar meters diep tot onder het huis graven, en het levensgevaarlijk was voor Axel. [4] Gelukkig vermijdt hij de gaten ook. – Ik ben bezig aan “Patria” van Melis Stoke, vervolg op Zoutwater liefde – ’t is lang niet zo aardig maar toch wel juist beschreven over al die mensen die met verlof gaan. Hoe ze aan boord eigenlijk alleen maar aan hun verlof denken en alles idealiseren. Van Henk en Riek kregen we juist een brief uit Putten, waar ze in een huisje met familie zitten. Ze zijn erg tevreden over hun verlof gelukkig – trouwens als je je ouders nog hebt, zal ’t verlof ook niet tegenvallen, althans wanneer het zulke ouders zijn als de onze! – Ik stel me er tenminste nog altijd veel van voor. – Mevrouw van Vianen was verleden week een morgen hier – ze heeft me een Indisch middel gegeven tegen Preanger ziekte, daar ze vond dat ik bepaald nog niet helemaal beter was – erg goeiig – het is een aftreksel van een boomschors – het smaakt erg wrang, maar ’t is een doktersrecept “dus” (?) goed. Haar man helpt het uitstekend, zegt ze – Erg veel mensen hebben het hier. – Axel zit in ’t bad – hij vindt het eendje schitterend en jubelt als ik het laat rondzwemmen – maar het leukst vindt hij het om het eruit te gooien en een knechtje te hebben om het weer op te rapen! – Erna Janssen is weer terug – ze wil met me vierhandig spelen en dansen – haar zoontje Hans van 4 jaar is bij Hertha op school. – Hok moet weer tennissen vanmiddag evenals gister, eergister en morgen. Men vindt hem ook mager geworden. Geen wonder dus! – Vandaag is Vader zeker ook weer begonnen – nog vele jaren!

Axel is al weer enige nachten droog geweest maar vandaag weer niet. Hij kan al zelf z’n brood in z’n mond stoppen, het volgend stukje, als het vorige op is. – De meisjes Ortt zijn 6 en 10 jaar. – Het huis zal deze week klaarkomen, gelukkig. – Een keurige kiek van Rie, net Jo in ’t jong! [5]

HOK

G. De vorige week schreef ik niet omdat ik die dag met een excursie meeging en

’s avonds doodmoe, van de stank in de autobus, en de vele flessen bier, waarmee we onze dorst lesten. En ’s avonds hadden we visite vanwege Eida’s verjaardag. Die is aardig voorbijgegaan. De excursie was erg geslaagd. Het ging naar een boring naar Petroleum hier in de buurt. – Vanavond hadden we Erna Janssen en Hertha Ripke op visite. Axeltje kan zeer goed met Erna’s zoon opschieten. Hans is ook een erg prettige jongen. – Ons huis is bezig te verzakken; blijkbaar door de langdurige droogte die we hebben. De muren krijgen allerlei barsten. Nu zijn ze bezig de fundamenten overal dieper te maken. Het is een geweldige rommel op ons erf. Onze auto staat in de garage van het huis hiernaast. Onze eigen garage is door al de greppels die er op ons erf zijn volledig onbereikbaar. Als compensatie voor al die rommel wordt er een platje aan het huis gebouwd. Dat zal wel erg plezierig zijn. – Axel kan nu al heel aardig met Tommy spelen. Tommy doet hem nooit kwaad al worden haar de oren van het hoofd getrokken. Axeltje is dan ook reuze op haar gesteld; en geeft haar aan tafel van tijd tot tijd ook wat van zijn bord. Hij noemt Tommy met een ietwat daarop lijkende naam. Maar hij praat toch nog haast niet. Dat zal wel gauw komen.

Dag Hok.

EIDA

!! 28 aug. 1934!!

Geliefden – Zittend in de mooie rode jurk met de clip op de borst, ondertussen Axel voerend en op zijn pa’s thuiskomst wachtend, moet ik jullie hartelijk danken voor het fijne pak. De jurk maakte ik vanmiddag nog vlug even nauwer en nu past hij keurig – ’t is een echt gezellig ding om veel te dragen – de pyjama vertoonde ik direct voor Hok – echt geestig is hij met al die schelle kleuren – in het zwembad zal hij bepaald opgang maken! – een reden om te gaan zwemmen! Axel’s eendje krijgt hij morgen in zijn bad – vandaag was het te koud om hem buiten te baden en spoelde ik hem alleen maar even af – hij zal ’t wel reuze vinden. – Het geschilderde huisje werd door Hok direct herkend voor lucifers-standplaats, een enig ding. Het sjaaltje is bijzonder mooi van kleur, draag je zoiets om je hals geknoopt? Wat een beeldige doos hopjes, de koekjes maakte ik juist open en Zus Ortt nam de eerste eruit! Wist je nog dat je me op Hok’s verjaardag een rood kettinkje had gestuurd dat precies een partner is voor de clip – ik ben er reuze netjes mee! Ook bedankt voor tijdschriften en IEVA papieren. – Gisteravond pakten we jullie pak uit en dat van Houw (waarin een paars toiletstel waaronder nog een tafel gebouwd moet worden!) en van Em [2] (waarin een tasje van leguanenleer, schattig ook) uit omdat Hok vanmorgen al om half 7 al op het Lab. moest zijn voor de excursie naar Krawang, waar vandaan hij nu om half 8 nog niet terug is, wat zal hij het land hebben dat het zo laat is geworden, ze zouden om 5 uur thuis zijn. – Eerst gingen we gister naar Elisabeth Bergner in Catharine II – ik herinner me dat jullie die film ook zo mooi vonden en Em ook. Wij zijn er ook verrukt van – fijn vonden we het. – Dat was dus ’t begin van de viering en daarna van Hok een prachttak witte orchideeën. – Vanmorgen kreeg ik van hem een prachtig kleed om tegen de muur te hangen, precies passend bij het divankleed – al m’n bezoeksters van vanmorgen waren verbaasd dat het een Bandoengs ding was, het hoogste compliment! Het is ook beige met bruin en vanmorgen bracht Lettie nog een kussen van ook diezelfde kleuren zodat ons huisje alweer gezelliger is geworden – Verder had Hok nog een beeldig poederdoosje voor me met een lippenstift erin! Af en toe moet ieder mens zich weleens opmaken vooral in Indië, vind je ’t heel erg, Paatje! Ik doe het altijd zo dat het net echt is, dus dan is het niet lelijk! – Verder had Hok overal kiekjes van Axel gelegd door Jantje Westerveld en Königswald gemaakt van hen samen – allemaal erg geslaagd, van één was er een ver- [3] groting, bijzonder mooi, zo echt en levendig van allebei – Hok is net thuisgekomen, maar had zijn bril in de autolade laten liggen en is die weer gaan oppikken. – Hij is gevonden – Ik kreeg nog een witte tas van Elly Linn en een paar witte handschoenen met rode kappen van Mevr. Bijl de Vroe – alles beeldschoon. Je ziet ik ben enorm verwend! – ’t Is nu half 11 – Lettie en Emiel zitten binnen – Hok heeft voor ons films vertoond o.a.(!!) die van de Boroboedoer van Emiel – erg aardig –

Wees gegroet – Hok is doodaf en slaperig daarom schrijf ik maar even vlug af – Volgende maal meer – Dien heeft weer een dochter 26 aug.

Dag Eida – hartelijk dank voor jullie groot aandeel in de feestvreugde!

EIDA

21-8-‘34

Geliefden – Onze en jullie vakantie is om – zonde hè! We hadden het daar zo fijn en zo gezond – heerlijk was het. Hok en ik waren nog samen op het Diëng-plateau – het was een reuze klim, 3 uur lang en met een omweg terug die ook nog 2 uur steeg en daarna 1½ uur daalde – dat alles op één dag en ik was niet eens zo heel erg moe. Om weer in Batoeraden thuis te komen moesten we nog 2½ uur rijden met de auto en in die tijd waren mijn voeten weer uitgerust. De volgende dag hadden we helemaal geen last van onze voeten, alleen spierpijn in de knieholten van het dalen. Het was daar op de Diëng 2000 m hoog, echt kil in de pasanggrahan waar we nasi goreng aten maar het lopen in de zon was daar net lekker, zoiets als op de Rigi! De hele weg was zo schitterende omgeving dat je ondanks de vermoeienis toch steeds genoot. We plukten daar wilde frambozen en een takje van een Mimosa boom waar de hele weg mee vol staat evenals met de eucalyptus. – Het was wel vervelend die dag dat Axel niks van Anneke en Thijs wou weten, alleen van Emmie en de djongos. [2] Ik ben ook veel geruster als ik Axel aan een baboe overlaat dan aan een zuster, vriendin of kennis. Het is gek dat hij zich bij de Inlanders veel meer thuis voelt. Dat was met Wytje ook het geval. Zij voelen die kleine kinderen misschien beter aan en weten instinctief wat ze prettig vinden. Emma zou hierover wel diep geschokt zijn, zij schijnt Indisch en Inlands beneden zich te achten, wat anders toch niet zo in haar lijn ligt van broederschap. Maar ’t is waar, vroeger plaagden we haar er ook wel mee dat ze zo aristocratisch was! Ik moet ook zeggen wanneer een Inlandse voor een kind zorgt, concentreert ze zich daar ook helemaal op, terwijl een Hollandse nog zoveel andere dingen ook te doen heeft. – Bedankt voor de briefkaart uit Montreux – we kregen hem opgestuurd. We zijn benieuwd waar jullie slagen met een chalet, zalig lijkt het me om zo in Europa weer te beginnen! Anneke en Thijs verheugen zich er ook erg op en Wytje had het ook steeds over Holland, dat hij daar ook jarig was. Het is zo’n grappig jong, jullie zult wel veel plezier aan hem beleven. Hij was erg op Hok gesteld omdat die veel met hem ging wandelen, trouwens op mannen in ’t algemeen – vrouwen vindt hij maar matig. Hij ziet erg [3] tegen zijn vader op – heeft enorm veel respect voor hem, dat is enig – het is wel jammer dat hij zo plagerig is aangelegd want Axel brulde alvast nee-nee als hij in de buurt kwam en doet dit nog steeds als er iets gebeurt dat hem niet bevalt. B.v. als ik hem uit bed of bad wil halen en meneer heeft nog geen zin, dan schudt hij zijn hoofd en brult nee-nee. Hij is wel een beetje verwend, af en toe moeten we hem eens flink aanpakken – menigeen beweert dat een zusje erg goed voor hem zou zijn en wijzelf geloven dat ook! – Morgen is Jeanne jarig en overmorgen Wytje – wel gelukgewenst en bovendien nog met mijzelf. Ik weet helemaal geen cadeautje en Hok evenmin – Overigens is ons geld op, deze maand – Ook gefeliciteerd met Tante Lyda – Axel en ik zijn beiden heel veel aangekomen boven. Hij heeft nu weer dikke wangen, die hij verloren had door de maag-darmkatarrh en ik evenzo – Vandaag is Annah ziek, erge keelpijn – ik bracht haar waterstofperoxide en wonderolie en kookte zelf. Ondertussen presteerde Axel het om ettelijke broeken nat te maken vanmorgen, juist nu er niet ge- [4] wassen werd, want nu Annah er niet is, wast en strijkt er ook niemand. Gelukkig helpt de vrouw van de jongen ’s middags. Er was nog heel wat te koken, voor Hok saucijsjes voor mij biefstuk, die ik nog niet klaar had toen ik eerst weg moest rennen om Hok om 2 uur te halen. De djongos sloeg de bedden weer dicht en deed de slaapkamers; erg plezierig. – Ik kreeg een brief van Tante Lyda, voor mij alleen, al eigenlijk voor mijn verjaardag en een verjaarsbrief van Bepje die schrijft dat Mia in het najaar promoveert. Is Malie nu eindelijk getrouwd? – Op 1 september is hier een kermis ten bate van de werkelozen, ik zal er ook wel aan te pas moeten komen. – Adri Buriks vindt het op de IEVA wel prettig, geloof ik, al is het begin haar wel tegengevallen. Het was ook erg vervelend dat we direct 50 leerlingen hadden en niet voldoende tafels en stoelen – We krijgen met 1 september een tweede lerares in de naaldvakken, erg deftig dus – Als ik daar kom, is er altijd zoveel aan de hand met al die mensen dat ik dolblij ben wanneer ik weer op straat sta. – Dien’s baby moet nu eerstdaags komen – haar schoonmoeder komt er voor over.

Dag Eida [5]

HOK

21-8-‘34

G. We zijn nu goed en wel weer thuis na de reuze prettige dagen op Batoeraden. De laatste week hebben we heel wat tochten gemaakt. Eerst naar de Boroboedoer, wat ons enigszins tegenviel, qua bouwwerk. Maar hoe langer men er dwaalt hoe mooier en grootser men het vindt. Daarna maakten Eida en ik een tocht naar het Dieng-plateau, waar ook Hindoe-Javaanse oudheden te vinden zijn. En Eida, die 3 maanden onder een glazen stolpje geleefd had, ontpopte zich toen als een volkomen getrainde bergbeklimster. We liepen die dag ± 20 km in bergterrein en moesten 250 km autorijden. Prestatie vindt u niet en ze had absoluut geen last van die tamelijk vermoeiende strapatsen. De tocht huiswaarts kostte ons een band, die volledig aan stukken gereden werd, daar het gebeurde toen we om en nabij de 100 km vaart hadden. Het eiste ook onze laatste contanten op; we kwamen dus platzak thuis, maar vol gezondheid. Axeltje is de reis zeer goed bevallen. Tommy was bij onze thuiskomst nergens te vinden. Mevrouw was bij de buren, alwaar hij een nieuw tehuis gevonden had. Zo gaan we dus met nieuwe moed het nieuwe werkjaar in, met allerlei plannen voor de volgende vakantie. Een verlof van die duur heb ik eigenlijk nog niet gehad. – Ons huis is bezig te verzakken. Het schijnt door de uitdroging van de bodem te komen, waardoor de fundamenten zijn gaan zakken. Ons erf is nu dan ook vol rommel, omdat alles versterkt wordt. De onvolprezen Whippet ziet er nu als een fleurig jongmens uit. We hebben er een nieuwe kap op laten maken en hebben ook het vuil van de verf afgehaald. Hij glimt en blinkt nu, dat het een lust voor de ogen is.

Dag Hok.

EIDA

12 aug.

G. – In de tuin van ons “chalet” in Batoeraden zit ik nu voor de variatie. Menno scharrelt rond en de rest is uit. Het is hier meer dan heerlijk en allemaal genieten we van ons verblijf hier en het samenzijn. We hebben 12 vrije dagen en nu zijn we pas op de helft – nog nooit zo lang vakantie gehad achter elkaar. Hok heeft ook de smaak ervan beet en maakt alvast plannen voor de volgende vakantie! – We hebben al een verre wandeling gemaakt, een reuze klimpartij, ik heb maar weer meegedaan en het is me uitstekend bevallen en ook getennist een hele middag – het enige gevolg voor mij is spierpijn – ik kom hier reuze bij vast enige kilo’s – vanavond gaan we in het hotel eten en dansen. Je moet weten dat het hotel altijd leeg is, de manager + vrouw zijn kennissen van Anneke en Thijs – ze hebben nooit wat te doen en zijn verrukt van deze afwisseling. Hok en Thijs hebben daar al veel getennist en Anneke ook – ze is geweldig energiek – wandelde de eerste morgen al met Hok, terwijl Thijs en ik visite hadden van een erg interessante oude heer, die veel vertelde over de omgeving en over de Javanen – We zijn naar hete zwavelbronnen geweest, ongelooflijk hoe kokend heet het water zo de berg uit komt stromen – Ons huis hier is erg prettig en ruim, heerlijk veel plaats voor alles, voor het spelen van de kinderen, voor het opbergen van de kleren in de kasten, voor het rondzwerven van onszelf en van onze gedachten – Anneke en Thijs hebben jullie zeker al het heerlijke uitzicht beschreven en wat een hele rozentuin we voor [2] het huis hebben. Axel vindt het hier ook fijn, maar vecht geregeld met Wytje – ze willen juist telkens met hetzelfde speelgoed spelen, al onze opvoedkundige talenten moeten eraan te pas komen. Axel is helemaal niet gewend met anderen te spelen en Wytje meer met veel oudere kinderen – Axel is nu ook lief met Menno nadat we ’t hem geleerd hebben – hij vindt het nu ook best als Hok of ik ons met Menno bemoeien. Gister plaagde Wytje Axel door iets van hem weg te nemen en meteen beet Axel hem in de wang. Een rode halvemaan vlek is vandaag nog zichtbaar op Wytjes wang. Vreselijk hè, maar ’t is tenminste een safe-afweermiddel. – Het is een kostelijk drietal, het “trapje” – Axel gaat nu Menno amuseren, die in de box zit door hem zijn speelgoed weg te nemen en terug te geven of stenen aan te reiken.

’t Is één komedie als die drie of twee ervan bij elkaar zijn – We hebben ook één morgen ons zó vermaakt dat ook jullie er nog eens plezier van zult beleven! – Onze tocht hierheen was aardig lang – we waren nog wel eeuwig vroeg opgestaan om alles klaar te maken – Axel en mijn koffer waren al gepakt maar die van Hok nog niet en alles moest nog op de auto geladen. Om half 5 was Hok al op, maar toch reden we om half 9 pas weg. Net buiten Bandoeng bedacht Hok dat we de kinderstoel vergeten hadden en wij weer terug. Dat scheelde ons een half uur. Om half 12 aten we in een pasanggrahan aan het meer van Pendjaloe, nog niet halverwege, om half 5 [3] reden we Poerwokerto binnen waar Anneke’s buren ons de weg zeiden, maar niet duidelijk genoeg zodat we eerst verdwaalden maar tegen half 6 reden we dan toch het erf binnen waar Thijs ons binnen noodde. Onze Annah is tenslotte toch thuisgebleven daar ze alleen mee kon met 2 kinderen + een baboetje voor die kinderen en ons dát wel wat teveel was – ik krijg hier alles wat goed voor me is, lever, biefstuk, chocola, rust en vrolijkheid! We zijn ook nog een morgen “naar beneden” geweest om onze auto weg te brengen voor een “kap”. We zochten beeldig goed uit, beige met lichtbruin, echt voor dure auto’s! Op ’t ogenblik was hij zwart – maandag zal hij gekapt zijn, halen we hem op en gaan door naar Boroboedoer – een hele dag, de tocht is nog verder als van Bandoeng naar hier ± 300 kilometer. – We hebben er veel boeken over meegebracht en bestuderen het eerst. – ’s Avonds spelen we Trictrac – Thijs is er de kei in maar Anneke en ik belagen hem steeds meer, het zal niet lang meer duren of we winnen het! – Nu eindig ik maar – er zijn nog meer liefhebbers! – Hok heeft net gewandeld met Wytje en Axel en Anneke + Thijs samen – mijn kuiten zijn zo stijf van tennis en wandelen dat ze zich niet meer tot bewegen lenen! We herdachten Oom Izak, en zullen het Oom Johan nog doen, de 17e rijden we terug. – Hoewel het hier ongeveer gelijke hoogte is als Bandoeng 800 m., is het hier veel frisser, maar niet naar – de kinderen baden hier ook in de zon, als die althans tegen 12 uur nog niet verdwenen is. Axel schept stenen op het tafeltje met een theelepeltje, halverwege valt de helft van ’t lepeltje!

Dag Eida [4]

We kregen gister jullie brieven opgestuurd door Zus Ortt, fijn was dat. Heerlijk dat jullie nog naar Montreux gegaan bent. Nu zijn jullie en wij juist gelijktijdig op reis en weer thuis. Gelukgewenst met de kleine Schepers en Bakker Schut, wat een baby’s! Ik kom dus erg achteraan met maar één! Dag hoor – een prettige thuiskomst Eida

HOK

G. Een reuze prettige vakantie. Gelukkig niet veel regens, zodat we echt genieten. Het chalet is keurig ingericht. Het is hier koeler dan Bandoeng. De kinderen amuseren zich niet altijd met elkander. Wytje en Axel kunnen niet zonder kibbelen samenspelen. Ze zijn beiden het oudste kind. Axeltje wandelt veel en trekt altijd een autootje van Wytje achter zich aan. De rechtmatige eigenaar vindt het meestal maar half goed en de tijdelijke eigenaar verdedigt de auto met voeten en tanden. Nu, u begrijpt, dat het een leven van belang kan zijn. Mennootjes wandelingen hebben we bewonderd. We komen erg goed bij. Het is werkelijk nodig om eens van tijd tot tijd er uit te gaan. Jammer dat we Tommy alleen hebben moeten achterlaten. Wellicht, dat de kinderen van Zus Ortt zich over haar geregeld ontfermen. Morgen naar het wonder van de Hindoe-Javaanse bouwkunst: de Boroboedoer. Onze auto hebben we bij Thijs’ garageman laten opknappen. We zijn erg benieuwd naar het resultaat der verjonging-kuur.

Dag, prettige vakantie

Hok.

EIDA

4 aug.’34.

Geliefden – ’t Is pas vrijdagavond en ik begin al aan jullie. Zondagmorgen vroeg gaan we van hier en ik ben bang dat we dan van dat gat Batoeraden geen brief meer weg krijgen – voor alle zekerheid dus maar nu. Er is nog wel niets zoveel te vertellen. De Hasenstabjes zitten sinds gister aan boord – hun vendutie heeft aardig veel opgebracht, alleen de boel van de Ter Haar’s ongeveer niks, vervelend, verbeeld je een hele witgelakte babytafel voor ƒ 1.25 en een djati-houten box voor ƒ 0,50!, vreselijk. Ik heb er ook nog heel wat gekocht, evenals de IEVA, haar naaimachine en banken en nog andere Vivos leden. Ik gaf ze een brief mee voor jullie dat neemt weinig plaats in tenminste, denkend aan jullie ervaringen van pakjes meenemen! – Verbeeld je vanmiddag vond ik plotseling Em’s zilveren [2] broche terug, die ik bij ongeluk van haar meenam en over welks verlies ze natuurlijk erg naar was. Ik ben zo blij – hij lag in m’n naai-etui waarin ik toevallig een knoop ging zoeken daarnet. Ik heb haar gauw een vliegbriefje gestuurd. – Ons huis gaat scheuren aan allerlei muren. Terwijl wij weg zijn, zullen ze de fundering recht maken, die is naar één kant verzakt. – Hok wordt steeds knapper in het behandelen van de auto – hij piept nu ook al niet meer en vanmorgen hebben Amat (de nieuwe!) en ik het duco[1] opgepoetst met enorm resultaat, zodat de auto in zijn geheel nu haast beter is, als toen we hem kochten vóór 4 jaar! We hebben ook een elektrische ruitenwisser, zo keurig – alleen wou het juist de eerste dagen niet regenen – gelukkig goot het vanmiddag! –

Zaterdag –Vanmorgen deed ik m’n IEVA zaken af en allerlei inkopen, vanmiddag gaan we er met ons drieën [3] op uit. Axel zit op ’t ogenblik op de po en ik ben al aangekleed (5 uur n.m.). Ik kan nu niet opschieten en daar elk ogenblikje benut moet worden, ben ik weer aan jullie begonnen. Vanmorgen kocht Annah 5 soorten groente om mee te nemen, zij zelf gaat misschien toch niet mee daar ze haar 2 kinderen niet alleen thuis wil laten – ze wil ze wel meenemen + kinderbaboetje maar dat wordt ons teveel! – Axel heeft het nu zo gezellig met Connie Ortt ’s morgens zowel voor háár moeder als voor mij erg plezierig dat die 2 samen spelen – Vanmorgen gingen ze samen wandelen met Tommy. Axel wil anders nooit met een ander mee zonder mij, maar zij lijmde hem heel handig door hem Tommy’s lijn in de hand te stoppen, en zelf zijn andere hand vast te houden, zo ging hij vanzelf! – Ik maakte in een run nog een speelpakje voor Mennootje, helaas kwamen de knopen er nog niet aan en de knoopsgaten, maar goddank is het verder af. Voor Wytje kocht ik een speelschort op de IEVA. We hebben daar tussen 2 haakjes nu 46 leerlingen! Gelukkig is wéér iemand onderweg om bij ons les te komen geven – We kunnen het nu eigenlijk niet af. – Adri Buriks [4] is alles eerst wel erg tegengevallen, geen wonder als je van zo’n modelschool komt met Deense keukens en alles even keurig ingericht met van alles overvloedig en dan bij ons alles nog primitief hoewel we vergeleken bij vorig jaar al zoveel beter te voorschijn komen. – We hebben voor onderweg weer een kip, 6 uur zullen we toch wel moeten rijden, een heel eind nog hè. En ik ben natuurlijk juist weer p.f., precies als in december en juist ook toen Em kwam en door klimaatverandering in Batavia zelfs wéér! Wel vervelend met die drukke voorbereidingen. – De jongeling Hok heeft teveel te doen en geen tijd om te schrijven – Waar zouden jullie dit lezen? In Zwitserland misschien. De inhoud is overigens niet veel zaaks. Gelukgewenst met Oom Izak en Oom Johan.

Dag Eida.

EIDA

31-7-‘34

Geliefden –

’t Is nu kwart na 5 – Hok kleedt zich aan, nadat hij de auto van onder gesmeerd heeft en Axel kluift op een Droste flik, die Irene hem als afscheidsgroet toedacht. We gaan dadelijk even de stad in, met ons drieën, kijken of de babytafel, -bad, box e.d. van de Ter Haar’s veilig is aangeland op de vendutie van Irene. Zo kun je je ene vriendin een andere een dienst laten bewijzen, hoewel ze elkaar niet kennen! Ik verkocht hun kinderstoel aan Lettie! En we moeten inkopen doen met het oog op onze reis naar Batoeraden!, o.a. een tennisbroek voor Hok laten maken. Ja, we gaan, fijn hè, 10 dagen – Hok heeft al een boek in huis van de Boroboedoer en morgen komt een Vivos lid bij ons eten, die er net geweest is – Anneke en Thijs schreven ook erg enthousiast – We nemen Annah ook mee dat we Axel veilig thuis kunnen laten, al wil zij niet mee zonder haar jongste kind. – Verbeeld je, ik heb juist de kousen-ladder-haakpen teruggevonden, dus hoef je geen meer te sturen. Maar ik vermoed toch al dat mijn laatste brief te laat [2] was voor het pak. – Egbert Kreiken logeert enorm gezellig bij ons, hij bleef eerst 1 dag en kwam de weekend terug speciaal om te tennissen met Hok. Toevallig kwam deze week juist een brief van Baukje, de eerste die ze me uit Holland schrijft, toevallig hè. Ze is erg verrukt van haar verlof maar was de laatste tijd niet erg lekker, Egbert was er erg naar van maar ik hoop maar dat het niks zal blijken. Diezelfde Van der Pijl, die jullie door de radio over “Bandoeng vooruit” hoorde spreken, dronk zondag hier thee. We kennen hem allang, leraar Christelijk Lyceum biologie. Hij had de schitterendste verhalen over Amerika en China. – De Ter Haar’s aten hier ook erg genoeglijk en vandaag brachten we ze naar de trein voor hun verlof – hun boeltje staat keurig op Irene’s vendutie. Als ’t nu maar wat opbrengt! – We hadden de laatste IEVA vergadering onder Irene’s leiding. Het is werkelijk merkbaar hoeveel beter de IEVA nu weer op gang is gekomen als dat hij in dat jaar van haar afwezigheid ging. Ze is in dát opzicht zeker niet te vervangen. – Ik notuleer tegenwoordig de vergadering en zal de correspondentie hoofdzakelijk voeren omdat de secretaris al zoveel werk voor kantoor heeft – Tine Sparmann is ook bestuurslid geworden. Adri Burks is een ongijn maar ik bewonder haar dat ze de hele opleiding al overziet en geen werk haar teveel is. Ze was hier op de thee, en bracht de boeken (veel dank!) en het lesrooster dat ze al omgewerkt had, omdat we 35 nieuwe leerlingen hadden gekregen, meer dan we [3] gedacht hadden – je kunt merken dat ze haar kennis beheerst – ze heeft bijna alle vakken op zich genomen – Alex en Irene waren hier op de thee tot afscheid, bijzonder gezellig, ze komen ook bij jullie. – We hadden ook nog een schitterende Russische zangeres Anna El Tour hier, die bijzonder geslaagd was, hoewel ik anders niet zo houd van zang een hele avond. – Gister hebben we buren gekregen, de Ortten – De kinderen, 2 meisjes, zitten steeds in onze tuin om met Axel te spelen, leuk is dat. Ik verheug me ook erg op de combinatie Wytje-Axel-Menno! Het is wel jammer dat Chris ook net weer wil komen – daar vind ik nu niks aan. – Weet je die Suus Hortsing in Davos?, ze heeft een zware operatie bestaan en kan aan ’t eind van ’t jaar er nu misschien al uit – Geweldig moet dat zijn, uit zo’n sanatorium te komen, net als Houw indertijd. – Houw schrijft juist dat hij het erg goed maakt – Ik stuurde voor Dien’s oudste een jurkje en voor de a.s. jongste maakte ik dat blauwgebloemde pakje na, dat Em meebracht voor Wyt en Axel gelijke. Ik maakte het effen oranjerood met wit omboord en witte knoopjes, erg grappig, dunkt me – Ik heb er erg op gezwoegd, steeds doorgenaaid onder diverse visites en ’t kwam net op tijd klaar, de laatste knoop zette ik er in de [4] auto nog aan op weg naar G.B. waar Hok hem zou laten versturen. Het jurkje is op de IEVA gemaakt. – Ik eet nu weer alles maar steeds nog extra yoghurt, pap, lever en rauw vlees. Ik kan me voorstellen dat dokter van Leggelo juist al die dingen verkeerd vindt omdat je in Holland deze soort ziekte niet kent. Juist zuur geneest, dat doet vreemd aan maar ’t is gebleken. Deze week kwam ik weer een pond aan – ik voel me ook enorm veel beter. Dat kun je ook zien aan de escapades in deze brief vermeld. – Wat heb jullie toch fijn 11 juli gevierd, de hele dag uit, enig. Leuk dat zoveel mensen er notitie van namen, maar de Kunsten zie ik er niet bij. Hebben zeker geen tijd door Jaap en Katy. – Van Em weer niks gehoord – ze heeft allerlei achtergebleven goed van me gevonden maar stuurt het maar niet. Ik heb idee dat ze nu toch ook wel in die Madioenweg zullen zitten. – Elk boek, elke plaat is bij Axel tegenwoordig “A is een aapje”; hij wordt met de dag leuker. - Overigens begint hij het duimzuigen al wat af te leren, maar zijn zindelijkheid gaat weer achteruit. – De nieuwe jongen bevalt wel goed, maar ik heb een vast idee dat hij niet veel uitvoert als ik niet thuis ben –

Dag jongetjes volgende maal dus uit Batoeraden.

Eida. [5]

HOK

31 juli ‘34

G. We gaan aanstaande zondag naar Batoeraden om een tien dagen bij Anneke en Thijs vakantie te nemen. Wij gaan met Axel en Annah. We zijn erg benieuwd hoe de neven met elkander opschieten zullen. Van de gelegenheid zullen we gebruik maken om een bezoek te brengen aan de Boroboedoer, wellicht ook aan de Prambanan. Het zijn zulke reuze afstanden, dat wij op die tochten Axel wel alleen zullen moeten laten. Met Annah als oppaster zal het wel veilig zijn. – Verleden zaterdag is Egbert Kreiken hier geweest. Erg gezellig. We hebben prettig met elkaar getennist. Hij kwam van Soekaboemi terug. Op de heenreis naar Soekaboemi keerde hij ook bij ons aan, maar bleef slechts één nacht. We hebben het erg plezierig samen gehad. We gingen ook naar een bioscoop, waar we een zeer leuke soldatenfilm zagen. – De Ortten zijn sinds gisteren onze linker buren geworden. Ik heb ze nog niet in hun nieuwe huis opgezocht. Axeltje heeft nu fijn speelgezelschap. Tommy is ook geregeld bij hen. De volgende keer schrijven we met Anneke samen. Van Houw gelukkig goede berichten. Hij is nu te Buitenzorg.

 Dag Hok.

EIDA

Geliefden – Over Em en Dirk heb ik jullie verleden week dus al uitgebreid geschreven, terwijl ik datzelfde relaas als antwoord op deze brief zou kunnen geven. ‘t Was wel sneu dat net op de trouwdag jullie hoorden dat de verloving niet doorging, maar ik denk dat jullie nu wel even tevreden weer zult zijn als Em zelf en wij. – Ik wist wél waarom Em toen langer bij Anneke bleef, maar ik wist niet in hoeverre alles Em duidelijk was, om aan jullie te schrijven. Ik wilde er jullie niet mee verschrikken omdat Anneke schreef, “spreek en schrijf er niet over”. ’t Is ook beter de uitleg aan de betrokkene over te laten. Toen alles bij ons weer aardig in orde was gekomen, heb ik ook niet aan Anneke geschreven, omdat ik het aan Em wou overlaten, door Em´s drukte heeft zij pas, terwijl ik er was, aan Anneke geschreven, terwijl Anneke al die tijd van niks wist. – Ik heb juist aan Anneke om nadere inlichtingen over het huisje in Batoeraden[1] gevraagd want het lijkt Hok en mij hoe langer hoe meer daarheen te gaan. Onze vakantie bij Em door te brengen in Batavia, zou toch niets voor Hok zijn, daar er daar niets te wandelen of tochten te maken valt. ’t Is ook leuk om Anneke c.s. weer eens te zien en te aanschouwen hoe Mennootje loopt – Anneke’s vriendin, Ten Doesschate was gister en vandaag even hier en vertelde hoe koddig dat was dat zo’n echte baby al loopt. Ze wist niet wat ze zag, zei ze, nog nooit van gehoord dat een kind op die leeftijd[2] al los loopt! Zij was hier te logeren in de buurt, zijn overgeplaatst naar Garoet, kwam mij het adres van een tandarts vragen. Wij zijn haar enige kennissen in Bandoeng, ze zei vaak hier te willen komen, heel aardig vind ik haar. Ze zei ook dat Anneke zo goed toneelgespeeld had, zij en de meneer-hoofdpersoon het beste! – Gister is onze nieuwe djongos [2] gekomen – je weet onze Kartò, de man van Annah is naar zijn oude njonjah teruggegaan (een Vivos lid!, dat zich erg geneert voor mij, dat ze m’n jongen afnam, maar eigenlijk ben ik er blij om want hij was me te oud en te doof!) – deze heeft een snor en is vrij groot, rustig en pienter, lijkt erg plezierig. – Inderdaad ben ik begonnen Axel het duimzuigen af te leren, ik zal jullie van eventuele vorderingen op de hoogte brengen! Op ’t ogenblik sjouwt hij mee met de waker van het lege buurhuis, die zijn erg op elkaar gesteld! Hij wordt steeds wijzer en we zijn steeds verbaasd wat hij al niet snapt. Gister zei Hok: “achter Mamma langs” en hij deed het ook en iets zoeken, oprapen en terugbrengen doet hij ook al goed, leuk hè? – Wat zielig voor Malie dat haar huwelijk moest worden uitgesteld – haar moeder zal wel weer lamenteren, maar nu komt mijn kleed misschien nog op tijd! Trouwens meer dan een week zal het toch wel niet uitgesteld zijn. – Leuk dat jullie 11 juli zo vierden met filmen en uitgaan – jullie hebt dus de pakjes vóór de feestdag uitgepakt, o wat stout! – Wat enig dat Betteke en Leo met bloemen binnenkwamen, je dacht zeker even dat je 30 jaar terug leefde hè Mam, met jezelf als spiegelbeeld, of lijkt Betteke niet zo op jou van toen? – Ik ben overigens een pond aangekomen en zal nu wel vlug weer dik worden, ik heb m’n laatste berichten juist aan Sparmann meegedeeld op ’t Ziekenhuis, toen ik hem uit zag stappen! – Gistermorgen spraken we op ’t IEVA huis Adri Buriks, ze lijkt me heel geschikt, ze bracht veel groeten van jullie en de mededeling van de boeken. Ze leek heel flink en ging direct op alles in. Ik had al een nieuw rooster gemaakt, een soort puzzel omdat we zo weinig leerkrachten hebben en er toch in [3] ploegen (letters scheef: Axel stoot tegen mijn schoot) gewerkt moet worden omdat de keuken zo klein is. We hebben Adri met de meeste vakken opgeknapt, sparen daardoor een halfbevoegde uit en zij vond het uitstekend. Ik hoop maar dat ze ’t met allemaal zal kunnen vinden. Irene sprak haar toe en stelde Mevrouw Chavannes als nieuwe presidente aan haar voor – daar gaat het regenen, ik moet naar binnen – over een week hebben we buren – ik denk dat Axel wel vaak daar binnen zal lopen zoals hij nu in ’t lege huis doet!, gelukkig dat ik weet wie het zijn. – Gisteravond at Jantje bij ons, hij voerde Axel zijn boterham en had alleen aandacht voor hém! Merkwaardig voor een vrijgezel, hij neemt Axel op schoot en leest hem voor uit het ABC-boek – het enige wat hij op ’t ogenblik weet is: “aapje” en op elk prentje wijst hij en vraagt “aapje?” We mogen Jantje graag (niet alleen dáárom!!) – hij heeft Hok in mijn afwezigheid ook veel gezelschap gehouden – Morgen eten de Ter Haar’s bij ons, over een week gaat hun boot, jammer weer een paar prettige mensen minder, ze is zo vrolijk dat iedereen het wordt, als ze binnenkomt; een eigenschap om naar te streven! – We hadden ook nog andere collega’s een avond, vrouw van mijn leeftijd, knap om te zien, woont in deze buurt. Toch niks voor mij, geloof ik, ze is naar m’n gevoel niet “echt”. Ze doet zo geëxalteerd over Axel en andere kinderen, dat ik me steeds nuchterder voel worden! – Ik heb eindelijk een paar boeken van moderne Hollandse schrijvers, Den Doolaard en Karel Wasch te pakken gekregen, merkwaardig schrijven ze, heel boeiend, met korte zinnen, schakels overspringend, zoals een mens denkt, af en toe moeilijk te begrijpen – Vanavond haal ik weer nieuwe [4] uit de Kunstkring bibliotheek – Hertha at ook een avond bij ons, ze is ook stukken beter, 9 pond in 4 weken aangekomen!, en nóg is ze 10 pond onder haar gewicht, dus of ze ’t nodig had – Ze begint er heus wel aardig uit te zien ook. – Axel moet nu dadelijk gebaad, ’t is ruim 12 uur – hij maakt zich tegenwoordig zó zwart dat ik op hem moet boenen. Bij voorkeur zat hij in de garage in de olie, maar ik laat de deuren nu steeds sluiten want al z’n kleren gaan eraan. Hij gaat nu steeds meer eten, om 1 uur vooral, soep + aardappels, groente + djeroek en ’s avonds 3 boterhammen! + soep soms. – Hij is nu in bed – hij kreeg prei als groente maar houdt er niet van, wel van preisoep. – De Harloff’s zijn terug van verlof d.w.z. – hij alleen – zij was nog niet beter van roodvonk en is nog in Den Haag. Hij is een zeer onderhoudend mens, dus ook weer een aanwinst. – Van Houw en Fanny hoorden we nog niks, misschien zijn ze nog in Batavia, daar Mamma haar briefkaart zelf adresseerde en niets over hen schreef. (Net een brief, ze zijn nog in Batavia, Houw neemt 3 mnd verlof, hij bedankt voor onze rode rozen). Zondag was Houw jarig en ik heb Mamma ook met hem gefeliciteerd, terwijl zij mijzelf ook die dag schreef zonder een woord over hem. – Terwijl ik in Batavia was, zijn Jeanne en Tek Bh. ook hier geweest, Hok nam ze mee naar de Jaarbeurs maar daar ze naar een film gingen die Hok al gezien had, hebben hun wegen zich gescheiden – Ook een briefkaart van Egbert Kreiken dat hij één nacht komt, enig, vanavond meteen, dus gelukkig dat ik m’n brief nu af heb! – Wanneer gaan jullie nu naar Zwitserland. Fijn dat Vader’s vakantie zulk mooi weer heeft – Adri vond dat jullie erg best was, ik ben er erg blij om –

Dag lieve Schatten. Eida.

[Randje pag. 1]

Kun je mij nog sturen: 1 haakpen voor ladders in kousen en een doosje poedercrème zoals Em heeft, voor donker teint, het is tegelijk poeder en crème: glazen potje met zwarte deksel, Frans fabricaat.

[Randje pag. 5]

Grotere schoenen en kousjes voor Axel, zou ik ook goed kunnen gebruiken, voor

’t geval het pak nog niet vol is. Dag!

[5]

HOK

G. De kwaaltjes zijn nu vrijwel alle weer het huis uit. Alleen Eida moet zich nog wat ontzien; Axel is volkomen normaal weer. Hij heeft nu al veel praats; wat heeft hij te Batavia veel bijgeleerd! Hij is ook altijd even vrolijk. Ik geloof dat het weer eens tijd wordt, dat we hem op de gevoelige plaat vastleggen. Hij kan nu al flink wandelen, en loopt veel weg. Zijn geliefde speelplaats is het nieuwe huis, Berlageweg no. 5, waar over een week de Ortten intrekken. Het zijn heel aardige mensen. Zij heeft indertijd Axeltje nog gebakerd, toen Eidje net thuis was. Het zijn vrienden van Anneke en Thijs. Het huis rechts van ons is nog altijd onbewoond. Zij zullen er niet gemakkelijk nieuwe huurders voor krijgen. Er zijn momenteel zoveel huizen leeg. Iedereen trekt in de nieuwgebouwde moderne huizen. – Erg fijn dat u Axel’s nieuwste film weer mooi hebt gevonden. Ik vond het gedeelte dat hij achter zijn wagentje aan sjouwt, met zijn dikke beentjes erg geslaagd. We zullen nu alvast maar nieuwe tafereeltjes bedenken. Van Houw krijgen we gelukkig goede berichten. Hij was eergisteren jarig. Van Henk en Riek kregen we verleden week een brief met kiekjes. Mevr. v. Gilse voelt zich natuurlijk een overgelukkige grootmoeder. Zij zullen wel bij u verschijnen. A.C. de Jongh gaat inderdaad trouwen met een dame, die indertijd Hoofd van personele zaken was bij ons. Zij zelf is ook gepensioneerd. Zij moest acuut van haar man scheiden. Gekke toestand!

Dag Hok.

EIDA

Geliefden – Na ons uitstapje zijn we nu weer thuis, wat we alle drie erg plezierig vinden, al hadden Axel en ik het in Batavia geweldig prettig. Axel was al gauw gewend daar en liet zich met genoegen door alle kinderen verwennen en omhelzen, vooral de meisjes hadden veel plezier in hem, zijn roep Eitje – Eitje werd daar aan alle kanten beantwoord. De meisjes hielpen hem baden, eten geven, naar bed brengen – aan tafel trok hij ook ieders aandacht – Meneer Bijl zat aan zijn andere kant en speelde enig met hem, een erg aardige man. Hij is tegenover Em ook zo enig – we hadden daar toch de merkwaardigste mensencombinatie maar alles was steeds even prettig. Em schept een bijzonder aangename sfeer om zich heen en ieder voelt er zich behaaglijk in, ze zou niet verbeterd kunnen worden door een moeder en echtgenote. Telkens heeft ze aandacht voor ieder persoonlijk en Dirk is heel erg gelukkig en evenwichtig, en Em niet minder. ’t Is verwonderlijk hoe weinig last ze heeft van haar humeur, elke prikkelbaarheid is in minimum van tijd verdwenen en Dirk werkt ook met volle stoom mee. – Ik zei Em dat ze wel stapel zou wezen als ze daar wegging en ze beaamde dit! – Op een gegeven ogenblik kwam plotseling jullie taart binnen, zalig was die overigens (m’n dieet werd even vergeten!) – we verorberden hem op jullie gezondheid – Hok heeft hem ook nog kunnen proeven. Jullie zult het [2] misschien wel jammer vinden, dat de reden waarom je die taart zond niet meer bestond, maar heus al bestaat de verloving niet, inderdaad is er niets tussen hen veranderd. [HOK “Hebt geduld; alles sal reg kom”!] – Em en ik gingen samen naar “De Jantjes”, enig was dat, na afloop pleegde ik m’n eerste zonde door ice-cream-soda te drinken – daar dit me goed was bekomen, waagde ik steeds meer met uitstekend resultaat. In Batavia had ik niet één keer meer diarree en nu nog steeds niet 1.2.3.! – Een andere dag gingen Em en ik ’s morgens de stad in, Axel in de box werd door de meisjes bewaakt, al heel gauw had hij het best gevonden dat zijn Ma ervan door was, vooral na een zuurtje. Em en ik waren meer dan gezellig uit, kochten een jurk voor mij, tango met een wit kraagje en witte knopen, Hok vindt hem ook geslaagd, evenals alle huisgenoten dáár. – We aten aardbeien met slagroom, hadden het in één woord 100% naar onze zin! De voorlaatste avond dansten we in “Des Indes”, hemel wat een chique boel daar, enig was het; ook nog een oud-collega van Hok + vrouw was mee – fijn was het. En toen kwam Hok me halen – hij logeerde bij Houw die het naar zijn zeggen goed maakt, behalve dat hij erg verkouden was. Fanny zag er ook weer beter uit. We hopen maar dat de rest van 3 maanden Houw weer helemaal in orde zal maken. – We luisterden ook nog naar de uitzending van de begrafenis van de Prins – ik ben benieuwd waar jullie het hoorden – deze keer zeker thuis – net op 11 juli. – [3] Gelukkig dat Malie’s trouwdag de 13e was. Je zult er zeker wel een beschrijving van geven, waarnaar ik verlangend uitzie. – Ik heb bepaald warmte uit Batavia meegenomen want ik ben lang zo kouwelijk niet meer – We gingen terug langs Mamma waar we een uurtje bleven – ze gaf me een aftreksel van droge rijst met nootmuskaat wat volgens haar “het” middel is tegen mijn ex-kwaal! Het kan in ieder geval geen kwaad. De middeltjes van Sparmann verminder ik al en ik bedenk allemaal dingen om dik van te worden. Van al die zoetigheid die ik nu moet eten, heb ik overigens weer kiespijn, op die manier is er altijd wat maar dit is tenminste het minst erg. – We moeten nog 3 paar collega’s van Hok op bezoek hebben, we zijn achtergeraakt. – Alex en Irene zijn bezig hun huis af te breken – 1 augustus hebben ze vendutie. Overmorgen komt Baukje aan – ik zal haar ook schrijven en haar plannen vragen. – We kregen juist een lange brief van Anneke, die nog steeds in de waan was dat Em eerstdaags naar Holland zou komen. Typisch als je nagaat hoe wij allemaal op hetzelfde ogenblik er een ander idee over hadden: jullie van hun verloving, Anneke van haar vertrek en wij van haar gewoon verder leven naast Dirk – hoe snel kan een mens van plan veranderen! Onnaspeurlijk zijn de wegen der vrouw! – Anneke denkt ook dat Hok en ik [4] onze vakantie bij hen zullen doorbrengen maar ik ben nu net weggeweest en ik denk niet dat we ’t doen. – Hok en ik waren nog op de IEVA stand op de Jaarbeurs, kochten een jurkje voor Dieneke en een slab voor de baby op komst – Hok kocht ook nog een licht leren aktetas, elke dag een lust voor de ogen. Vóór het gebruik heeft hij hem ingevet, zodat er wel geen vlekken op zullen komen voorlopig. Die is door het gevangeniswezen gemaakt evenals enige dweilen die ik daar kocht, alles oersolide. – Ik moet nu gauw een lesrooster voor de IEVA in elkaar flansen, ik vind het toch zo beroerd dat Irene weggaat voor de IEVA. Ik zelf heb niet veel aan haar – sinds ze merkte dat ik liever bij Lettie kom dan bij haar, heeft ze haar handen van me afgetrokken. Maar de keren dat ik bij haar kom, hebben we toch altijd wel contact. Tot afscheid aan Indië maken ze alle tochten die er te maken zijn hier in de buurt – ik vrees werkelijk dat ze niet meer terugkomen. – Mam, als je een pyjama voor me stuurt, neem dan een dikker soort, niet van die dunne doorzichtige zijde. Als je nog eens een paar vrij lichte-donkervleeskleurige kousen voor me op de kop tikt, houd ik me ook aanbevolen. – Helaas hoorden wij de Koningin niet spreken, maar ik las het juist in de krant. Ik hoop werkelijk dat ze ook tijdens zijn leven al die goede zijden in de Prins heeft bewonderd!

Dag Eida. [5]

HOK

G. Alles weer bijeen, dankzij de onvolprezen Whippet die gedurende Eida’s afwezigheid een verjongingskuur heeft ondergaan in de kliniek van Dr Tan en nu weer als een jonge klimgeit over de wegen springt. Eida is gelukkig erg gezond, al ziet ze er nog wat bleek uit. Axeltje is natuurlijk verwend, en moet nodig een afwenningskuur hebben. Het zal wel gauw weer over zijn. – Over Em en Dirk hoeven we ons, geloof ik, niet al te ongerust maken. Het komt wel weer in orde, want Em kan er zich heus niet meer losmaken. De kinderen zijn zo gehecht aan haar, zij is het middelpunt van het gezin, en ontvangt daarvoor alle erkentelijkheid. Wat wil een vrouw meer verlangen in het leven, dan te weten, dat zij onmisbaar is, dat zij een steun is voor het gezin waar zij leeft. Ik denk dat de rest vanzelf komt, als is die rest in dit geval de hoofdzaak. We beginnen hier dus juist van de andere kant.

Axeltje heeft in Batavia veel leren praten. Nu converseert hij aan een stuk door en is al een zeer intelligent mannetje.

Dag Hok.