EIDA

20 januari 1931

Geliefden –

Hok is naar de tandarts, bij wie ik vanmorgen was. Je ziet, we kunnen het maar niet zonder doktoren stellen! Hok is er nu voor het eerst, maar ik heb al enige vullingen beet! – Verleden week waren Tjimahi bij Dien’s a.s. schoonouders. Het was echt enig om ze te kunnen inlichten. Ze wisten niet veel meer dan haar (Dien’s) naam en waren echt verrukt dat wij zo enthousiast over haar spraken. Meneer is Majoor en Mevrouw is groot en knap, hetgeen je van Meneer niet kunt zeggen. Hun jongste zoon (ze hebben er 2) lijkt een alleraardigste jongen, vijfde klas H.B.S.  – Nico studeert voor Indoloog, Binnenlands Bestuursambtenaar, dat weet je misschien al. Die Immy was blijkbaar zozeer vervuld van Dien’s verloving dat ze het zo gauw al aan Betteke verteld heeft. Hij heet Beudeker, niet Beusekom of Bennekom. Tjimahi is een echte militairenstad, de wijken zijn genummerd met letters van A tot en met ± N. En nu wonen de hogere officieren in de A tot C huizen en dan de mindere telkens een paar letters lager, vind je niet mooi! Mevrouw is een echte officiersvrouw, ontvangt enorm goed, converseert keurig, kleedt zich goed en is ook nog knap! Bovendien is ze 3 jaar op de Huishoudschool geweest en wil Dien dolgraag naar de Koloniale School hebben. Ik heb haar een grote foto van Dien te leen gegeven, om vast aan haar gezicht te wennen! Ze vonden het erg jammer [2] dat we na 1½ uur weer naar huis moesten. – Gister gingen we met A. en Th. en Chris naar een echte (!) sprekende film. “The Paramount on parade”. Ik hoop dat jullie hem niet gezien hebt, want hij is daverend slecht. Alle filmsterren van de Paramount laten ze hier van hun beroemdheid genieten. Ze dansen bij jazzmuziek op alle manieren om te laten zien hoe beminnelijk ze wel niet zijn. Het geheel hing ook nog als droog zand aan elkaar. Hok wil nu voorlopig niet meer naar een sprekende film. Het leuke hierin waren alleen Theo Frenkel en Louis Davids, die in ’t Hollands spraken en zongen, vooral de laatste had veel succes, was enorm geestig, Theo Fr. helaas wat laag bij de grond, maar een eigenaardig gezicht. – Lientje Hupkes was hier met haar nieuwe Chevroletje. Ze wil dolgraag een baan vinden om de auto te kunnen aanhouden. Het is ook fijn zo’n instrument, hoewel ik m’n maag alweer voelde, toen ze me alleen even de stad doorgereden had, maar ’t is wel enorm gemakkelijk. Ze heeft me ook even hun huis laten zien, erg gezellig en Jan was ook thuis. Het is een merkwaardig stel, Jan is niets veranderd, nog steeds die sombere rimpels. Lientje is juist vrolijk en enorm bij-de-hand. Trude kwam juist met Freddy (zoontje) aanwandelen, toen Lientje hier was. Trude is steeds vol belangstelling voor de Volksraad. Gister de verkiezingen, maar Hok niet erbij. Hij vindt het niet erg, gelukkig.  Zaterdag kwam Fiet van Houten even hier afscheid nemen. Ze gaat in Batavia lesgeven aan enige meisjes H.B.S.-en en vindt meisjes geen lolletje. Ze is [3] echt zielig, vind ik. Toen ze dit baantje al aangenomen had, is haar man opeens naar Borneo overgeplaatst, waarschijnlijk wel voor 3 jaar. En nu blijft zij toch in Batavia en hij gaat alleen. Ze kan echt haar draai niet vinden, nergens vindt ze bevrediging. Ik hoop maar dat ze een goede vriendin krijgt, want ze kent haast niemand in Batavia. – Ik vind het erg verstandig van Emma om dat baantje bij die beroemde Dr. Terwen te weigeren, nu ze haar examen nog moet doen. Ik kan me voorstellen dat Oom Willem ervan stond te kijken!, enig! Ik bewonder m’n grote zuster. – Wat lief dat Vader nog kersenbonbons kocht, Maatje wordt maar verwend. – Wat een merkwaardige ziener was dat, die in m’n oude horloge zoveel waarheden ontdekte. We hebben uitgemaakt dat die “brand” de Merapi moet geweest zijn, hoewel die al begin december is begonnen. Wie de persoon met malaria is, weet ik niet. Die letter F is misschien Felix, zoals we onze baby hadden willen noemen. Anders weten we ook niks. Hok’s Hollandse naam lijkt me wel erg vergezocht! – Er bestaat toch werkelijk nog een zesde zintuig. Leuk dat Meneer Dommering ook onder de indruk was. – Fraai dat Douglas Fairbanks “hallo” tegen Lotty riep, ik heb het Anneke voorgelezen met veel succes! – Vader, veel gelukgewenst met de benoeming tot erelid van de Bond!! Reusachtig leuk. Geen wonder dat ze Vader daarvoor vroegen [4] die op elk feest verschijnt. – Wat word ik toch al oud! Dat de zoon van Polak al in de 5e zit, ik heb hem nooit op het Gym gekend! – Charles Harloff zit nu al een hele tijd in het Merapi gebied. Hij heeft zelfs de vulkaan beklommen, volgens Hok niet gevaarlijk, maar het is maar goed dat Anneke H. het niet wist. Ze heeft werkelijk niet veel plezier aan haar man, hij is steeds maar uit en stelt zijn vak, dunkt me, wel erg hoog. [HOK zo moeten we allemaal zijn!]. – Heb jullie Henry Rudolf jr. al gezien? – Ons “papiertje” heeft evenveel opgebracht als waarvoor we het zelf kochten. Wat kun je meer wensen! – Fijn dat jullie zo vasthoudt aan de reis van 1932. De voile jurk van jullie is in wording, ik moet nu eerst goed kopen voor het ombiezen.

HOK

Vandaag de uitslag der verkiezing bekend, zoals verwacht werd, met voor mij negatief resultaat. Vandaag zal ik slechts kort zijn omdat ik voor morgen nog een stukje van de Gemeente doorgelezen moet hebben. De a.s. schoonouders van Dientje hebben we verleden week bezocht, ze wisten nog niet veel over hun nieuwe aanwinst. Eid heeft haar de kiekjes van Dien laten zien en de beste daar, in bruikleen achtergelaten. Aardige mensen, zij een dame van de wereld. Eida verheugt zich al zeer op Dientjes komst. – Op G.B. nog altijd druk bezig met de publicatie, waarmee ik twee maanden waarschijnlijk nog bezig zal zijn. Ik denk er een voordrachtje over te houden op het a.s. Natuurwetenschappelijk Geneeskundig Congres dat in september a.s. hier ter stede zal worden gehouden. Dag Hok.

Moeder zoudt u misschien voor mij aan Martinus Nijhoff gironummer 4165 Haag

ƒ 51.62 willen betalen. We sturen onze couponnetjes met de volgende mail. Bij voorbaat dank.

EIDA

12 januari ‘31

Gefeliciteerd met A. de Ranitz.

Lieve Schatten –

Een reuze mop van Moeders Griekse rand, precies goed! Verstandig van Spittel om die opmerking in de krant te zetten, het lijkt me ook enorm moeilijk om telkens weer nieuwe dingen voor een nieuw artikel te bedenken! – Jullie weet nu al dat je “zoete Nieuwjaarswens” inderdaad goed is terechtgekomen en terecht goed genoemd kon worden! [HOK een bollandiaanse[1] woordspeling!] Nog wel bedankt voor de saucijzenbroodjes – in gedachten – op 22 december!

Maar nu iets anders. De laatste brief, die ik voor deze schreef was aan… Dien’s a.s. schoonouders!!!! Ik weet niet in hoeverre hiervan iets bekend is, maar wanneer je nog niets weet, zwijg dan a.u.b.! Maar ik kan niet nalaten hierover te juichen. En het is niet alleen het feit dat ze verloofd is, maar ook dat ze met een a.s. Binnenlands Bestuursambtenaar zal trouwen en binnen het jaar in Indië zal komen. Zalig hè! We kregen net een brief per luchtpost. Haar schoonouders wonen in Tjimahi, dat vlakbij Bandoeng ligt. Ik ben benieuwd hoe de vriendschapsaanknoping tussen Tjimahi en ons zal uitvallen. Ik weet alleen maar dat ze Beudeker heten, maar ik heb geschreven dat ik alle gewenste inlichtingen over Dien wil verschaffen! Is het niet enig!? Ik wist van de opwinding eerst niet wat te doen! [2] En nu, Maatje, wou ik graag een handwerk voor haar maken. Het vervelende is dat je hier niets modern kunt krijgen. Zou je voor mij bij Sophia Gemmeken eens willen gaan kijken naar tafelkleed, kussen, theemuts of iets dergelijks. Met wol in moderne kleuren, lijkt me leuk. Er mag wel veel werk aan zijn, ik heb toch nog de tijd. Dien zal met Kerstmis wel niet bij jullie zijn geweest. Ze schrijft tenminste dat ze een poos op bed moest blijven van overspanning e.d. Ze heeft bij die V.V.S.L. bestuursaangelegenheden zelf ongeveer alle zaakjes opgeknapt, veel te druk! – Enig dat jullie zo’n pret hadden met de Leenmansen, krijgt Moeder nog steeds een kleur van hem!? – Nog steeds niets bekend van de Volksraad, want de stemmen van de Buitenbezittingen moeten eerst nog binnenkomen, en ze zijn pas op 3 januari uitgebracht. [HOK Eidje schijnt erop te rekenen]– Noemt Juffr. Buisman jou nu ook bij de naam, Maatje, wat intiem! – Wat ellendig voor Max van tante Mary, lastig hem erover te schrijven, als je helemaal niet weet, hoe hij er tegenover staat. Maar in elk geval was hij toch altijd erg lief voor haar, dunkt me. Ik zal hem geen ontroerende condoleancebrief schrijven. Ik weet bij ondervinding dat je daar nog ellendiger van wordt, ’t is echt de wonde openrijten.

Ik heb m’n bedienden blijkbaar goed opgevoed. We weten toch dat opvoeding is: het overbodig maken van zichzelve. [HOK ik voel me bijv. al erg overbodig.] – Nu, nog steeds, ben ik enigermate teveel [3] hier in huis. D.w.z. voor de kokki niet, want nauwelijks was ik 5 minuten thuis, of ze kwam me vragen of we soep moesten eten of niet! En ik wist niet eens wat er in huis was!! – Maar Kasan vindt dat hij niet eens naar mijn op- en aanmerkingen hoeft te luisteren. Ik moet alles enige malen zeggen en soms boos worden! De kokki wordt wel enigszins vrijgevochten en gister zette ze nog een grote mond op, omdat ik dorst te veronderstellen dat ze met het zeven van de yoghurt niet zuinig genoeg was. Ik ben toen de hele dag zeer koel tegen haar geweest en dat vindt ze toch niet leuk. Als de bloemvazen en -potten leeg zijn, plukt Kasan weer nieuwe bloemen uit de tuin, ook op dat terrein hoef ik me niet meer te begeven! Het is ook een lastig terrein! Daar de zwarte pot niet te tillen is en ik daarom toch altijd Kasan moet roepen. Als de gordijnen afgehaald moeten worden, hoef ik niets te zeggen, dat doet Kasan alles op zijn eigen houtje. Er blijft toch nog genoeg voor me over hoor! De kasten b.v. hebben een beurt hard nodig en op het gebied van schoon wassen is hij nog erg groen. – Gistermorgen, zondag, zijn we gewone tijd opgestaan en om kwart na 8 waren we op weg naar het grafje. Hok heeft daar een witte dahliastruik geplant, d.w.z. pas alleen de wortel. We zullen er ook wat vaste plantjes en bloemen in zetten. Er stond een vaas met wat bloemetjes erop, ik denk van de buren [4] wier kindje, 1 jaar werd, zoals erop staat. Die mensen vonden het zeker zielig dat hun buur zo kaal was. We hebben toch geen zin er een soort praalgraf van te maken, zoals enige Inlanders ons trachten op te dringen. Ik vind dat ze dat niet moesten doen, die toekangs, die hun werkcapaciteiten steeds aanprijzen, daar rond te laten lopen. Er is niet de rust van een kerkhof. Maar wij waren er ook op zondag, misschien dat het daardoor kwam. Ik denk dat wij alleen een bordje met haar naam erop zullen laten zetten, met bloemetjes eromheen. – Ik geloof zeker dat ze datgene van een mens waarom je hem liefhebt, z’n ziel, z’n geest, z’n zijn, niet onder de grond kunnen stoppen, maar alleen het lichaam waarin het gehuisd heeft. Ik kan me niet goed voorstellen, waar die ziel dan blijft, maar het is niet iets tastbaars, iets vasts, misschien blijft het alleen voortbestaan in de gedachten van degenen die ons liefhadden. Om die reden, dat een mens voort bestaat, in de gedachten van hun geliefden en dus alleen hun omhulsel aflegden, lijkt het mij onjuist dat omhulsel met de persoon zelf te blijven vereenzelvigen, maar juister: om zijn zijn in onze herinnering te bewaren en te blijven liefhebben. En niet zijn graf als de persoon te vereren, maar het meer te beschouwen als een herdenking van de dode. Als je het zo beschouwt, is het niet zo vreselijk erg dat het stoffelijk overschot van ons kindje onder de grond ligt, er is hier nu eenmaal ook niets aan te doen. Ze zijn wel [5] bezig een vereniging van lijkverbranding te stichten, maar de voltooiing zal nog wel enige tijd duren. –

De Vivos heeft volgende week woensdag zijn jaarvergadering. Het feest is bij Trude, dus heel dichtbij huis. Er moet ook een soupertje zijn, al staat daarvan niets vermeld op de aankondiging. Ik denk wel te gaan. Gezien het late feest bij Koolhoven kan ik er best tegen. De praeses kandidate voor het Bestuur bevalt me niet erg. Ze hebben die Mevrouw genomen, die de oorzaak is van de tweedracht in ’t Bestuur van verleden jaar. Ze is nl. van Batavia naar hier verhuisd en is nu lid van onze afdeling geworden, nadat ze praeses van ’t Hoofdbestuur was. Het lijkt me dat er zo nooit eens een nieuwe gedachte zal komen, als zo iemand, die alle zaken van alle afdelingen kent, opeens weer hier aan ’t hoofd komt. Misschien stellen Roos Driessen en ik een tegenkandidaat, als er iemand is! Er zijn maar zo weinig actieve leden. Wij zelf kunnen ons er al niet meer onder rekenen. – Gister hadden we een jongen Liem bij ons, met wie we naar hier aan boord reisden. Hij is een jaar in Sjanghai geweest, maar ondervond daar bij de Chinezen niet veel gastvrijheid, hoewel hij alleen maar vriendschap vroeg en niet een baantje of geld! We kregen net bericht (van geld gesproken!) dat ze ons “papiertje” voor ƒ 972.- hebben verkocht, althans dat wij er die som voor krijgen [HOK d.w.z. de kosten van de makelaar daarvan reeds afgetrokken]. We zullen nu [6] al ons geld van de Bank halen en wat we over hebben op de Postspaarbank zetten. We zullen ± ƒ 150.- ervan overhouden en de Bank geeft dan geen rente meer, maar rekent administratiekosten, dus zo gaat er nog af, in plaats van dat erbij komt! – Het heeft nogal lang geduurd, 10 dagen voordat ze het verkocht hadden en we hadden beloofd op 10 januari Sparmann te zullen betalen. Hok heeft daarom eerst ƒ 400.- opgenomen met het “papiertje” als onderpand. We betalen nu fijn alles af. De nachtverpleegster valt ƒ 20.- oftewel 2 nachten mee, hoera. – Ik schreef nog niet over het feest dat Emy en Jo hier aanrichtten. Wat zijn ze enorm hartelijk en gastvrij. We aten meer dan zalig rijsttafel in Preanger. Ze wilden Hok een uur eerder van kantoor laten komen om om 1 uur samen in Preanger te eten. Maar die nauwgezette man van mij was daar niet voor te vinden. Eerst wilden ze dat ik dan alleen meeging, maar daar voelde ik niets voor en gelukkig was Jo pas klaar met zijn “correcte” visites, en kwam pas om 1 uur getooid met 4 grote ridderordes bij Anneke aan. Em ging toen met mij mee ons huisje bekijken om jullie alles te kunnen vertellen. Ik ben benieuwd of ze in Den Haag alles nog zal weten. In elk geval heeft ze een enorm goed geheugen voor allerlei kleinigheden. Ze noemt zich ons pleegzusje en leeft erg met ons mee. Wat praat ze precies als Tante Jenne! – In Miesje zit karakter, Eefje is dunkt me onbetrouwbaar. –

[Randje pag. 6]

Nu Hok klaar is met schrijven, wil ik jullie nog even vertellen, dat je hem op zijn verjaardag een erg plezier zult doen met een asbak van Delft oud-blauw. Maar misschien kun je een erge mooie met moderne kleuren krijgen, die zou misschien bij onze meubels passen. – En kun je misschien stokvis sturen? Als je wat stuurt, heb ik net gehoord, dat je voor de douane de inkoopsprijs van de winkel moet opgeven, anders betaal je dubbel. Dus iets voor ƒ 10.- geef je op als ƒ 7.-. Lientje Hupkes komt morgenochtend! [7]

HOK

Zo net een telefoon van Lien Hupkes…onze “vrienden”, dat ze de weg naar ons niet meer weten! Vrijdag een rijsttafel gehad met de Oliviers, ik wist niet dat het een afscheidslunch was, anders was ik wel van kantoor weggegaan. Ze zijn me te druk. – Stratigrafie betekent inderdaad lagenkunde; doel van die wetenschap is te weten hoe de aardlagen precies op elkaar volgen; de aardlagen liggen in normale gevallen, d.w.z. wanneer ze ongestoord zijn, als de bladen van een boek op elkaar. Nu is het de kunst om de juiste volgorde van die verschillende aardlagen vast te stellen: ze werden nl. door allerlei krachten door elkaar gegooid, of door de eroderende werking van water, etc. vindt men ze als onsamenhangende complexen terug, alsook slechts een heel dun korstje van de aardschors is voor onderzoek toegankelijk. Deze volgorde wordt door middel van de fossielen vastgesteld, waarbij we gebruik maken van het feit, dat het Leven in de verschillende tijden anders is geweest. Het Leven van een jongere periode is uit de daaraan voorafgaande ontstaan. De fossielen zijn de zg. gedenkpenningen van de verschillende tijdperken uit de geschiedenis der aarde. Stratigrafie is voor het belangrijkste gedeelte gebaseerd op paleontologie. De geoloog heeft haar nodig om te weten wat er na de afzetting der lagen is gebeurd, of ook om op weinig kostbare manier zonder boringen te weten te komen waar bijv., bepaalde lagen (olielagen) verwacht kunnen worden. Dat zijn zo in het kort de problemen waarmee ik me bezig moet houden, daarbij komt natuurlijk het interessante probleem, hoe de ontwikkeling van het Leven zich heeft afgespeeld.

B. Gutenberg is een geofysicus, seismoloog; het stuk zal in Jahrbuch Wissenschaft und Jugendbildung wel populair gehouden zijn, er zal wel niets nieuws in staan. – De Griekse rand geeft een zeer plastisch beeld van de vliegpost. – De kroketjes zijn met dank aanvaard, in onze gedachten hebben we [8] er reeds van genoten. – De definitieve publicatie van de Cycloclypeus (Vader zal wel rillen van deze schone naam, ik heb er geen schuld aan), vordert slechts langzaam. Ik ben van plan om er tussen door over een andere groep Miogypsina (wat betekent dat?) te schrijven, eigenlijk alleen maar om de heren in Holland wat dwars te zitten. Het is nl. gebleken, dat ze uit onze dienstverzamelingen wat meegegapt hebben. Het nare is, dat het niet gemakkelijk is om van die gesteenten nieuwe collecties te verzamelen, omdat de gebieden waar ze vandaan zijn, werkelijk niet altijd gemakkelijk te bereiken zijn. Ik vermoed, dat ze die collecties meegenomen hebben om ze te beschrijven. Van mijn kant kan ik ze nu als een stier de rode lap voorhouden, door hun voor te zijn met de publicatie. – Emma heeft geschreven, dat ze Chopin probeert te spelen, zoals ik. Hoe moet ik het begrijpen? Als compliment, omdat ze mij als voorbeeld neemt, of… In het eerste geval mijn dank, in het tweede geval mijn hoop dat ze mij al de baas is. Om je een indruk te geven hoe ik speel, Emma, kan ik je zeggen, dat ik Chopin’s allegro’s, al als adagio, soms als molto adagio, ma non troppo lento kan spelen. Voor mezelf zeg ik, dat een langzaam spel het stuk beter doet genieten, als een snel, precies als bij het genieten van wijn, immers ook daarbij moet men bij kleine teugjes drinken? Ik ben absoluut principieel tegenstander van virtuositeit en ik bedoel mijn vingers. – Zondag zijn we naar het grafje van ons kindje geweest. Een witte dahlia hebben we er geplant. We waren eerst van plan dezelfde dahlia te planten, waarvan ik haar een bloem heb meegegeven. Deze dahlia staat in onze tuin, ze is er de trots van. Jammer dat de knollen nog niet groot genoeg zijn. Het is zo’n prettig gevoel erheen te gaan.

Dag Hok

EIDA

5 januari 1931

Over één jaar komen jullie!!!

Lieverdjes –

Emy’s en Jan’s trouwcadeau staat me aan te staren in de hoop gauw naar zijn plaats van bestemming te kunnen gaan. Het is een koperen sigarettendoos met hout van binnen, Chinees werk. Hok’s naam staat er ook op, eigenlijk mocht ik hem dus niet wegschenken (m’n hand lijkt te bibberen, maar het komt doordat ik van de warmte aan het papier vastkleef!). Ik heb je toch al eens geschreven dat ik al 2 maal wat van Emy hoorde en dat ze het daar erg prettig heeft. – Ik schreef ook al aan Mevrouw Kaiser en Mevrouw Drost, welke laatste ik nog steeds nooit bedankte voor het manteltje in jullie pak ingesloten. – Ik heb vanmorgen opeens de geest gekregen en heb een gedeelte van de linnenkast opgeruimd. Terwijl ik weg was had ik enige stapels doeken uit de kast gelegd, zodat de kokki de sleutels van m’n linnenkast niet hoefde te hebben. Anders was ik altijd gewoon elke dag de schone droogdoeken en zo zelf te geven en vandaag heb ik pas die goede gewoonte weer opgenomen. Het is gek dat ik al die tijd niet de nodige energie had om alles behoorlijk in de kast te bergen, maar ik kon ook nog niet lang staan, maar nu is ’t beter. En nu zal alles een beurt krijgen want ik schaam me elke keer voor mezelf als ik in m’n kleerkast kijk! Al die tijd dat ik niet thuis was, zijn er ook maar 2 tafellakens [2] gebruikt, ik hoop maar niet dat ze gauw opgesleten zullen zijn! Vanmorgen was ik net even in Borromeus, in 4 weken niet geweest en weer ben ik aangekomen en wel 4 pond en 7 ons, angstwekkend. Ik heb nu m’n oorspronkelijke gewicht, 120 pond, aldus: stop! Hok en ik eten nu yoghurt, Hok heeft ontdekt dat hij deze melksoort kan waarderen! Van Katy kregen we de gistcellen, die elke morgen nieuwe melkzuur maken. Het is enorm gemakkelijk om het zelf te maken en goedkoop! Bij de apotheker kun je die gist ook krijgen. Zuster Valencia bemint me nog steeds, terwijl sommige Zusters m’n naam al vergeten waren! Een goed teken hè!, bewijs dat ik al lang weer weg ben. Het is gek dat ik nooit nachtmerries heb van die nare tijd, alleen droom ik wel eens van een baby’tje, erg leuk. Ik zal ook al die kleertjes eens behoorlijk op gaan bergen. Hok heeft toen alles bij elkaar in de babytafel gelegd, ook het wieggordijn en de wieg staat weer in de garage. – Zaterdagavond hebben we “het” bowlfeest gehad bij de Koolhovens. Om kwart voor 4 lagen we in bed! Als we uitgaan, doen we het goed zoals je ziet. Het was werkelijk geslaagd en ik maakte veel opgang in Anneke’s jurk! Daar de mode opeens zo lang is, heb ik getracht een extra strook onder m’n witte kanten jurk aan te brengen, maar Anneke keurde de jurk af om vele redenen. Het nieuwe stuk kant is spierwit, de rest crème door het wassen, [3] ik denk dat ik het zaakje zal verven. Bovendien had ik er een onderjurk onder van vele stukken aan elkaar gezet; en zag je elke naad door de jurk heen. Anneke heeft haar witte jurk met bloemen zo mooi modern gemaakt. Ze had hem zelf nog nooit aangehad en hij paste mij precies, makkelijk toch! Ik had me werkelijk als Anneke vermomd, zelfs droeg ik haar bustehouder! Het is werkelijk een wanhoop dat ik haast niets behoorlijks heb. Vandaag verkoopt Hok een papiertje van mij, en dan kan ik weer gaan winkelen! Gelukkig dat Hok niks nodig heeft! – Sparmann’s rekening kwam op 2 januari om 7 uur ’s morgens. Toppunt! We hadden ons salaris nog niet eens. Maar deze maand gaan we alles maar betalen, iedereen blij maken! De rekening van Dr. Kuyer groeit steeds aan, leuk voor zijn vrouw! Wij verheugen ons op het cadeautje van ’t gouvernement, vind je ’t niet schattig van ze om ons wat terug te geven!! – Dien schreef dat Vader er zo goed uitzag op 5 december, echt fijn! – Verbeeld je, ze hebben de Diës van P.S. het eerste lustrum (!) haast niet gevierd. Dien moest juist de volgende dag een lezinkje houden voor Colenbrander, haar hoofdvak, dus bleef ze ’s avonds niet lang. Als Dien en ik er niet zijn, loopt de zaak niet, zoals je ziet (hm. hm!). – M’n nieuwste nieuws is dat ik me haast om kaal te worden! Aldus masseer ik mijn hoofd ’s avonds. Anders moet ik maar een mutsje dragen! Ik krul het zaakje [4] aan alle kanten om het meer te doen lijken! – Ik danste zaterdagavond ook bijna elke dans, maar midden in hielden we maar op meestal omdat de dansen zo lang duurden, 2 grammofoonplaten. Ze waren allemaal zo aardig, echt “zuinig” op me zoals Zuster Valencia zou zeggen. En Hokje was de mooiste man! De enige in smoking en dat staat toch zo enig! Vind je het niet onbeleefd om in een wit pakje te gaan als je vrouw in avondtoilet is, net of je niet bij elkaar hoort. Hok trof het niet erg met z’n ene buurvrouw, die niet kon converseren noch een ander ertoe kon brengen! Ik was beter uit tussen Charles Harloff en Koolhoven. Later kwam Hok naast me zitten en Charles ging ook naast z’n vrouw, maar van ’t publiek moesten ze toen ruilen, waarop ik Charles zei dat ik hem daarom haatte, waarop hij geen antwoord wist. Hij is iemand die goed kan plagen, maar verbaasd staat als hij eens geplaagd wordt! – Mevrouw Ludwig (Liesl) heeft nog niet veel plezier van Indië gehad. Ze is bijna steeds ziek. Nu heeft ze voor de tweede maal “wondroos”. Ik zal haar maar weer eens schrijven. Het schijnt erg besmettelijk te zijn, geen ziekenhuis wil haar opnemen, tenzij voor ƒ 25.- per dag omdat ze 2 eigen zusters nodig zou hebben. Niemand gaat naar haar toe, echt zielig. – De Pimmen hebben dus ook al een zoon, Pimmetje hoopte er al op. Alleen heet het kind Willem en Anneke [5] zegt: straks noemen ze ’t ook Pim!

Dinsdagmorgen. Gistermiddag deden Hok en ik onze dagelijkse wandeling, ditmaal niet al te lang, omdat we onze voeten nog voelden van zaterdagavond. Thuisgekomen zouden we ons net op de krant werpen, Hok op z’n bureaustoel naast de divan waarop ik, toen een neefje van Hok kwam opdagen. Het is een heel klein jongetje, heet Kian Kiem, is al 17 jaar. Hij noemt mij ensò, en Hok enkò, hetgeen me allermerkwaardigst in de oren klinkt. Omdat hij zo klein is wordt hij in de bioscoop alleen op kindervoorstellingen toegelaten! Gelukkig converseert hij best – hetgeen wel iets bijzonders is voor een Indische Chinees, die nog niet in Holland is geweest. Hij heeft overigens meer neiging tot China, dan tot Holland. Toen hij weg was, wilden we net weer gaan lezen, toen Anneke opbelde dat we bij Groeneveld Meyer werden verwacht. Thijs had niet begrepen dat wij ook gevraagd waren, ook wat! Maar 3 kwartier later waren we er, om 8 uur! Wij dachten dat we daar zouden eten, gezien de tijd waarop we gevraagd waren, maar om half 10, waren we weer netjes met hongerige magen thuis! Een vreselijk aardig, gezellig mens, die Mevrouw Meyer. Ik noemde haar Groeneveld en Anneke mompelde onduidelijk iets. We hadden veel pret. Anneke had een nieuwe zwarte hoed op, ik kan nog niet zeggen of ik hem mooi vindt, maar ze is er zelf erg verrukt van. Herinner je je nog dat ze geen zwarte jurk van ons mocht hebben! – Ik had me met een weinig [6] rouge opgemaakt en oogstte er veel succes mee, het is net echt! Overigens had ik het niet eens zo erg nodig, want bepaald bleek ben ik niet meer, maar rouge flatteert erg!

Vrijdagavond houdt Prof. Huizinga een lezing voor onze Kunstkring over de 17e eeuwse beschaving.

Dat arsenicumdrankje van de dokter is erg lekker, en heeft een vrolijke invloed op me. Weet je wel, Maatje, dat je altijd brooddronken thuiskwam na die arsenicuminjecties? – Daar bedenk ik dat de laatste keer dat ik jullie schreef op 30 december was. Lieve kindertjes, wat een zalig idee om een 1 januari-taart te sturen. Wij hebben hem, denkend aan de lieve gever en geefsters, verorberd, erg bedankt liefjes! We hadden een erg gezellige avond. We lieten A. en Th. maar samen naar de bioscoop gaan, daar het zaakje mij anders te druk zou worden, hetgeen Hok op tijd bedacht! Daarna speelden we wat op torentjes en gauw hielp ik Kasan de tafel dekken. Hij was nl. nog slaperig, allicht, echt zielig, maar de kokki kwam uit eigen beweging ook helpen. Om 12 uur hadden we nog een verrassing. De champagnefles werd nl. door Hok met gratie gehanteerd. De meubelmaker, die door Hok aan veel werk is geholpen in deze malaisetijd, stuurde dat uit dankbaarheid + Chinese sinaasappels en appels. Aardig hè! Een fraai feest werd het dus! Op Nieuwjaarsdag gingen we naar Oppenoorth, omdat we toevallig langs hun huis kwamen. Aardige mensen! Dag hoor Eida

[Randje pag. 4]

Ik dacht wel dat Vader het mopje van de zure augurkies direct zou snappen, van die boer op z’n hek is ook geestig!

[Randjes pag. 6]

– Waar werkt die Meneer Melchior? – Mooi vers van Em op St. Nicolaas over jullie a.s. reis naar hier! Wat is een kuipblad van Oom Izak, ik ken wel een kuipbad of badkuip!

– Moeder’s paarse lakje achterop de brief was beeldschoon maar kwam helaas stuk aan!

– We hebben er echt pret om dat je Rein feliciteerde met z’n trouwen, terwijl hij ons er zo mooi buiten hield! We hebben zin om hem eens op straat te vangen en uit te vragen, het mes op de keel!  Dag!

[7]

HOK

6/1 ‘31

G. Uit de kieken, die verre van schoon zijn, zult u wel zien, dat Eida bijna weer normaal is. Haar uitzicht zelf is volkomen gezond, ze weegt 120 pond; een goed gewicht, dat ze ook had in haar gezondste tijd. Ik schreef bijna normaal; dat bijna ziet u alleen wanneer ze zich snel bewegen moet, dan blijken de knietjes niet helemaal goed gesmeerd te zijn (merkt u wel hoe ik aan Vaders klacht(en) tegemoet kom om groot te schrijven, ik vergeet het altijd en houd groot schrijven niet lang vol, maar frappez toujours, dan lukt het wel). Zaterdag heeft ze gedanst om 4 uur v.m. lagen we in bed; prestatie niet? Ze heeft er verder geen last van gehad. Het was haar eerste fuif na de ziekte. Natuurlijk had ze geen modieuze kleren, waarom ze bij Anneke aan heeft moeten kloppen voor een avondjapon, wat de eigenares zelf nog niet heeft aan gehad. Met de mode is het precies als met een wip: omhoog, omlaag!! –

Gisteren bij Mevrouw Groeneveld op visite geweest, een Haegse daeme, die van Baetaeviae sprak! – Zaterdag in de vooravond heb ik gekozen voor de Volksraad. Natuurlijk op mijzelf gestemd. De anderen kozen ook mij. Volgens mijzelf heb ik desondanks geen kans.

Met deze mail ontvangt u ook separaat mijn artikeltje waarover zoveel deining is geweest. U zult in de synopsis op pag. 3 de naam Cycloclypeus eidae[1] zien; een soort genoemd naar iemand die mij niet vreemd is. Op pag. 9 zult u in de literatuurlijst vinden, dat ik in de loop van dit jaar nog 2 andere artikeltjes gepleegd heb (nrs 17 en 20). Van deze [8] artikeltjes bezit ik niet voldoende overdrukjes. Ik moest ze toen zelf betalen, momenteel heb ik ze gratis omdat ik redacteur ben (nieuwe regeling).

Het artikel dat u nu ontvangt is hopeloos verouderd, zodat ik bij het doorlezen daarvan de indruk kreeg, dat ik “ins Blaue hinein” zwamde. Maar de nieuwe nadere gegevens zijn nog niet gepubliceerd. Ze hebben me ten dele andere inzichten gegeven, de hoofdzaak is gebleven. Met deze definitieve publicatie kom ik misschien pas over enige maanden klaar. – Het artikeltje voor Martin’s jubileumboek heb ik vandaag net verzonden. Wat was dat een vervelend werk. Niets anders dan compileren. Harloff hielp me met het Engels; dat artikel moest nl. in één der grote moderne talen geschreven worden. Ik ben blij dat het eindelijk gereed is. Het is een grafrede geworden voor de groep die ik beschreef. – De voorzitter van de V.C. heeft hier in Bandoeng gezegd, dat als hij rechter was geweest, 50 jaar geleden, de bomen niet hoog genoeg zouden zijn om de ambtenaren die staatsgevaarlijke mensen als Soekarno c.s. de hand drukten: zoals Kiewiet de Jonge[2], Gobée, e.a. aan op te knopen. Het A.I.D. heeft hem nog de hand boven het hoofd gehouden, door te zeggen, dat dat natuurlijk niet zo gemeend kan zijn en dat die opinie voor rekening van de spreker persoonlijk komt. Hoe dan ook: de man verdient voor spreekdelict vervolgd te worden, zelfs een waarschuwing van de ter vergadering aanwezige politie heeft hij niet gekregen.

Dag Hok

Erg bedankt voor de kalendertaart, smaakte heerlijk met de champagne die een kaboutertje ons op Oudejaar bracht.

EIDA

Maandagavond

Geliefden –

Dadelijk komen Jan en Tine bij ons boterham eten. Ze moeten toch ook eens bij ons gegeten hebben. Het is zo gezellig je familieleden in de buurt te hebben, boven familie gaat (vaak) niets! Vanmorgen vierden we de aantekendag[1] van Annie Thijsse + man en maakten kennis met de grote Jac.P., een aardige joviale man zoals je ook verwacht van een natuurliefhebber. – Dinsdagavond. Jantje Westerveld is hier op de thee, maar ik ben maar even weggelopen naar jullie. We moeten vanavond eigenlijk ook nog naar Jan en Tine, die morgen alweer weggaan. Hun eetpartij bij ons was zeer geslaagd, al zeg ik het zelf! Geweldig aardige mensen. Het spijt Anneke en mij dat ze zover weg wonen. Tine vroeg waarom wij toch nooit in Batavia komen, en ik vertelde haar dat wij een heel klein kansje hebben. Toch gelooft Hok niet meer in zijn kansen voor de Volksraad, gelukkig maar, dan kan het alleen nog meevallen. De Dokter was hier op tweede Kerstdag en bewonderde m’n uitzicht. Ik heb nu een arseen-staal receptje van hem op mijn verzoek, want nu mocht ik [2] een halve liter melk afschaffen, blijft over 1 liter. – Ik speel nu bijna elke dag piano, d.w.z. hoofdzakelijk toonladders. Het gekke is dat m’n vingers er absoluut stijf van worden, hetgeen niet overgaat, m’n voeten zijn ook zo’n beetje dode stompjes! Maar die stompjes gedragen zich uitstekend. We wandelen nu al heel einden. – Vanmorgen was ik voor het eerst weer in de winkelstad. Anneke vergezelde me, want ik mocht van Hok niet alleen. We kochten meer-dan-beeldig goed, zachte Liberty kleuren in crêpe- georgette engelrein! Ik heb nu in ¾ jaar geen nieuwe jurk gehad! De naaister van de buurvrouw kan me pas 25 januari helpen, misschien wacht ik zo lang, ze rekent nl. maar ƒ 6.- voor een avondjurk en dan die ingewikkelde modellen! We kochten ook witte kant om een verdieping onder m’n kanten jurk te zetten, ik ben al begonnen eraan te naaien. – Aldus kon ik niet eerder mailen dan nu. En nu is het al bijna de laatste dag van het jaar – Anneke en Thijs komen bij ons. Anneke wil eerst naar de bioscoop, net als verleden jaar, maar Hok wil liever zuinig zijn en thuis bridgen. We zullen zien. We eten ’s nachts weer kreeft en slagroom met aardbeien en ananas – maar ik ben bang dat dat niet genoeg is! – Ik was deze week weer bij Marietje J.B. ze ziet er erg slecht uit en ligt weer in bed, maar Sparmann heeft haar beloofd dat ze met september beter zal zijn, dan gaan ze met verlof.

Lieverdjes – we zullen nog eens het afgelopen jaar doorlopen, alsof we dat al niet genoeg gedaan hebben. Het is beter als je alleen bent terug-te-zien en in gezelschap jolig te zijn. Sept.-okt. lijkt al zo ver achter ons, net een boze droom – vooral voor Hokje. Ik hoop het volgende jaar 12 maanden bij hem te zijn! Dag Eida. [3]

HOK

30 dec.’30

G. Vandaag van ons beiden een korte brief, de kieken zullen wel veel vergoeden. Ze zijn weliswaar niet goed zowel wat opname als afdruk betreft, maar toch nog duidelijk genoeg. Ze zijn een week geleden genomen.

1. Eida voor de studeerkamer in de schaduw van het huis, op onze schone divan, met Houw’s divankleed. Op het tafeltje – zelfde stijl als onze overige meubels – Christuslegenden, waaruit we met Kerstmis gelezen hebben.

2. Voor het huis bij de bloemperken.

3. Op zijmuur tussen ons huis en het vroegere huis van Trude. De bloemen aan onze voeten zijn lichtpaars, waartussen gele Cosmea’s. Alles tijdens Eida’s ziekte geplant. Op de achtergrond de Technische Hogeschool, gebouwd in de stijl van W. Sumatra.

Overigens alles in orde. Dokter erg tevreden. Eida heeft weer belangstelling voor kleren, uitgaan. Elke dag wandelen we een half uurtje.

Dag Hok

Eida heeft me verboden de kieken hierbij in te sluiten, ze zijn niet mooi genoeg.

HOK

2e kerstdag ‘30

G. Gisteren kwam uw kerstbrief en vandaag vliegt ons vliegtuig terug. Bedankt voor de heilwensen en felicitaties met Eida’s herstel. Ze is nu al zover beter, dat we gisteren met elkaar bij A. en Th. tezamen met Jan Schepers en Tine uit Batavia, de eerste Kerstdag hebben kunnen vieren. Zowel heen als terug hebben we gewandeld. Ieder vindt dat Eida prachtig is bijgekomen. Er is weer een volle maan in huis. Voor het kerstdiner – waarvoor A. reuze heeft uitgehaald – heeft Eida nog een taart gebakken met toepasselijk opschrift. We hebben ook een eigen kerstboom, die we uit onze eigen tuin hebben gehaald. Weliswaar geen pronkstuk wat zijn rechte lijn betreft, maar toch met goede wil als mooi te beschouwen. Vandaag na al het eten en de drank van gisterenavond tamelijk melig. Maar deze rustdagen hebben mij toch heel goed gedaan. Jan Albert en Tine zijn hier met vakantie; zij verwonderen zich erover dat wij nog altijd geen lust tonen om naar Batavia te weekenden. We voelen niets voor de warmte, bovendien is het duur.

Ik heb volgens berekening geen kans om in de Volksraad gekozen te worden, daarvoor is de sterkte van de “wilde partij” niet groot genoeg. Naast de verkozen leden zijn er nu in de Volksraad ook benoemde leden. De regering heeft nl. ook het recht van benoeming teneinde een correctief te kunnen uitoefenen op de uitslag der verkiezingen. Dit is hoog nodig gebleken, omdat de verkiezingen niet rechtstreeks zijn, maar getrapt. Alleen leden van openbare colleges zoals gemeenteraad, provinciale raad, hebben kiesrecht. Nu willen ze moeite doen om mij benoemd te krijgen. Van deze tijd heb ik tenminste geleerd, dat het politieke leven onder de Chinezen nog zeer in het beginstadium is. Men kan niet spreken van georganiseerde politieke partijen; iedere vertegenwoordiger voert een eigen politiek. Men heeft nog zo weinig begrip voor de staatshuishouding en –inrichting, dat, ook al betreft het hier leden van gemeenteraad, provinciale raad etc., men van hen politiek inzicht noch belangstelling in grotere problemen mag verwachten. Wel zijn hun politieke zintuigen bijzonder scherp, wanneer het nationale kwesties betreft. Of ik kans heb benoemd te worden weet ik niet; ze zeggen van wel, maar ik reken er maar niet op. Dag Hok

EIDA

Lievelingen – Enig is de vliegpost! En nu krijgen jullie antwoord per ommegaande. Anneke en Thijs willen een vliegbriefje alleen voor bijzondere gevallen gebruiken, aldus houden ze zich maar aan de mail en stuur ik hun groeten. Het is echt gezellig dat Jan en Tine hier zijn. Woensdag verwelkoomden we ze ’s middags, en hielden ze op de boterham. We troffen eerst Dirkje alleen thuis, een echte Schepers weer. Hij was erg vriendelijk en zoet hoewel hij + zijn Pa hun ingewanden van streek hebben. Bij hen hielp wonderolie ook niet! Een Schepers trek? – Wat fijn dat Emma nog een sjaal kreeg. Zijn jullie er al achter van wie? Een enorm cadeau! – Ons kerstboompje is zo gezellig. Gistermorgen kwam Hok uit de stad thuis met een tas vol versierselen; beeldig, ook rijp en sneeuw hebben we hoewel die hier enigermate misstaan. Maar gister sloten we de gordijnen en staken de kerstboom aan. Hok speelde liedjes en ik zong. Maar we hadden maar kort de tijd want om half 8 togen we naar Anneke. Een zeer verfijnd diner genoten we – asperges, pasteitjes, gans-taart. Enorm geslaagd was het geheel. Je hebt toch altijd de meeste pret op familiefeestjes, dat heb ik al vele malen gemerkt. Op 9 januari geven de Koolhoven’s hun feest. Ik ben benieuwd of ik al zal kunnen dansen, huppelen gaat me nog niet goed af, maar dit hoort ook niet bij de moderne dansen! – Op Moeder’s verjaardag aten we ook bij Anneke en Thijs, dat was voor het eerst sinds 4 maanden [2] dat ik daar weer kwam. Gister kregen Anneke en ik wat bij de kerstboom van Mevrouw van Vianen een koekjes schaaltje met meerdere afdelingen van batist, hoogst merkwaardig. Ik zal haar dadelijk even opbellen. – Jaap en Katy nodigden ons vanavond op de boterham, maar we blijven liever samen thuis bij de kerstboom. We zullen maar zeggen dat we zelf een gast hebben en Henk Heyrmans daarvoor gebruiken. Henk is nl. in Bandoeng en wij vroegen hem vanavond te komen, maar hij had al 4 “aanvragen” zoals hij dat noemde! Waarop ik hem verzocht zich beleefder over uitnodigingen uit te laten. –

Ik word angstvallig dik, ik vlas op de komst van de dokter om de melk + eieren te kunnen afschaffen. Alleen versterkende middelen heb ik misschien nog nodig, maar dan zal staal beter zijn. De dokter is nu al 17 dagen weggebleven, zeker door de kerstdagen heeft hij ons in de steek gelaten en er was ook geen haast bij.

Vanmorgen begonnen we weer met elektriseren. M’n kringspier, werkt al bijna weer normaal. Een week kreeg hij vakantie vanwege m’n p.f.! De eerste maal weer, precies na een jaar.

Ik studeer elke dag piano en lig niet veel meer op de divan. ’s Morgens is het wel heerlijk buiten en af en toe laat ik nog de divan naar buiten slepen. Henk heeft m’n fiets. Maar als hij hem terugbrengt wil ik weer eens proberen met behulp van Hok. Alleen durf ik niet omdat ik de krachten van m’n knieën niet meer weet. Wat loop ik al ver hè, al voelen m’n voeten nog niet normaal aan.

Enig dat jullie zo gezellig Sinterklaas vierden, Kerstmis zal dus ook wel geslaagd zijn, evenals bij ons. Tine klonk gister met me, hiermee haar bewondering over de taart uitsprekend, ze vond het zeer merkwaardig dat je zoiets zelf kan maken! Stuur je me bij gelegenheid eens het recept van gâteau Jacqueline?

Jan en Tine hadden A. en Th. voor Oudejaar gevraagd. Maar nu houdt Jan’s baas receptie en moeten ze op Oudejaarsdag reizen, erg jammer. Hansje is een leuk jong, maar enorm moeilijke leeftijd. Vooral voor de woorden van zijn Pa heeft hij gelukkig respect. Dag liefjes – gelukkig Nieuwjaar – amen!

Eida

EIDA

23/dec’30

Lieverdjes –

Gister Moeder’s verjaardag, hiep hoera! Wij vierden het weer eens samen. Sinds september had ik Anneke’s huis niet betreden, aldus groot feest. We dronken je toe met Tokayer, de mannen met Bols, heb je het gevoeld Maatje, jullie moeten toen juist aan de koffie gegaan zijn ± half één. ’s Morgens kwam Anneke hier per fiets en aten we lekkere katjangkoekjes ter jouwer ere. Ter opluistering (?) verscheen plotseling Chris ’s avonds toen we aan tafel zaten en bleef tot het einde. Om 10 uur verscheen onze auto. Ja, we doen nog maar een beetje “van de hoge boom”, maar heen gingen we in een deleman, ondanks de regen. Dit is m’n verste uitgang nog geweest tot nu toe, maar eerstdaags moet ik eens verder, want sinds half september is m’n haar niet geknipt! Het gekke is dat ik niet eens een abnormale pruik heb op ’t ogenblik. Terwijl ik ziek was, is het haar haast niet gegroeid en nu is het bezig uit te vallen. Vandaag of morgen zal de dokter weer komen en dan moet hij er maar wat op verzinnen. M’n opstaan-oefeningen uit de lage stoel worden al bepaald fraai, m’n beentjes beven nog maar weinig. Ik tracht nu af en toe te hinken, maar wat is een lichaam toch zwaar! M’n vingers blijken ook elke beweging ontwend, na ’t piano spelen zijn ze zo stijf als een latje! – [2] Ziehier mijn persoon naar waarheid getekend! Ik begin ook al te werken: 2 morgens waste ik al een jurk, waarvan ik bang was dat de kokki ze zou stukmaken. Ik heb nl. die zwarte voile jurk met grote bloemen, die ik op reis naar de Haute Savoie onder anderen droeg, weer opgepikt en verlengd met een lint van een bloemenmand van ons trouwen! Het treurige is dat het lint al verlegen blijkt en reeds enige scheurtjes vertoont, maar ik vind het geheel toch bepaald fraai! – Ik leende van Katy een modern Hollands boek: “Alex’ vrouwen” door Johan van Vorden[1]. Natuurlijk komt het huwelijk er weer beroerd af, dat is modern! Volgens de hoofdpersoon past de huwelijksinstelling niet meer bij de moderne mens! Hij bewijst de gekste dingen, nl. dat de tegenwoordige tijd, de tijd van “stilte” is!, kijk maar naar de jazzmuziek! “De rusteloos en mechanisch-voorwaarts schrijdende syncope loopt recht op de stilte aan. Ook het abrupte slot werd met opzet zo vastgesteld om de stilte haar kans te geven. De grote moderne kunstenaar is de man, die het uitgedacht heeft op 11 november het hele verkeer te laten stilstaan gedurende een paar simpele minuten.” – Dit laatste is juist, maar dat over die jazz lijkt me fantastisch. – Hokje is af en toe wat moe. En nu heb ik hem ertoe gekregen om deze zaterdagmiddag en zondag niet te werken. Het kostte wel moeite, want ik moest steeds opletten en me met [3] hem bezighouden. We hebben o.a. geraced met kaarten. Hok won het natuurlijk steeds! Het deed me steeds aan Emma denken, die dat altijd zo goed kon, en als een ander net begon al “stok op” riep! – Ik hoop erg dat dat boek van Sinclair mooi is. Ik had je graag nog een boek van Anker Larsen[2] gestuurd, maar “Heiliging” heb je ook al gelezen en ik geloof niet dat er nog een na is gekomen. In “Heiliging” lees ik ook af en toe nog, ik vind het zo buitengewoon mooi. – Net belde Anneke op dat Anneke Rempt een telegram had gekregen over de geboorte van Henri Rudolf. Wat naar om net als je Pa te heten, hadden ze de namen tenminste nog omgekeerd! Ik hoop maar dat alles goed is ook met Jetty. Ik zal hun en Tante Leidie ook even feliciteren. Ik hoop maar dat dit kind voor zijn grootmoeder een vreugd zal wezen, want vreugde is er nooit genoeg op deze aarde! Dat merken wij ook. We zijn in tijden niet steeds zo opgewekt en lollig geweest als tegenwoordig! Zaterdagavond was het echtpaar “van Dewald” bij ons. Zij is een hoofdambtenares van de Mijnbouw, erg aardig, en haar man renteniert en is daar buitengewoon vrolijk onder. Een gezellig stel die ook graag mogen lachen net als wij. Aldus was het zeer geslaagd. – Verder kwam er zondagavond ineens een telefoontje van Henk, die bij ons wou komen eten. Erg leuk, een prettige jongen. In maart moet hij hier dienen, een maand lang. Hij krijgt dan maar zijn halve salaris en wil dus zuinig zijn, hetgeen ik [4] zeer van hem apprecieer. eIk had hem pas geschreven dat ik weer beter was, en nu kwam hij persoonlijk antwoord brengen! Hij moet hier nl. zijn voor de hoogste chef voor toelichting van allerlei en blijft maar kort. Op ’t ogenblik is hij er met mijn fiets vandoor. Ik ben benieuwd wanneer ik die terug zie. – Vrijdagmorgen bracht ik door op Katy’s lang stoel in hun tuin. Katy naaide wat en ik ook een deken voor Egbert’s beer. Overigens met weinig succes want nadat die klaar was, lag hij de hele morgen op de grond in plaats van op de beer. Katy was erg genoeglijk en Jaap was ook erg verrukt dat ik aan was gekomen. We zijn opeens erg verknocht sinds m’n ziekte. Hok is nogal eens bij hen gekomen toen hij alleen was en Katy is erg dol op Hok. Als we over hem praten, kreeg ze tranen in haar ogen. Ze heeft ook een melkbeker voor me gekocht, een erge nette, wit met een paar blauwe figuurtjes, past mooi bij Hok’s melkkan van Sinterklaas. Anneke vertelde dat ik op Sinterklaas die zijden kousen en de zeep van Emma kreeg, zeer bedankt! – De zeep ligt tussen m’n onderjurken en als ik de kast opendoe, geurt het lekker. – Morgenvroeg komen Jan en Tine. Ik zal onze kerstboom eens uit de tuin laten halen. Het is een vrij zielig boompje, zelfs met één dorre tak, maar we willen toch zuinig blijven. Ze kosten hier op z’n goedkoopst ƒ 5.-. Deze boom stond al in de tuin toen wij in het huis kwamen, dus een bof. Het is me alleen nog niet [5] helemaal duidelijk hoe we aan kerstboomversiering zullen komen. Hok kan alleen maar ’s middags uitgaan en dan regent het nu haast altijd. – Verleden week wandelden we ’s middags wat in de buurt, toen we opeens die oude dame ontdekten die mijn kamergenote is geweest. Wij waren op weg om m’n nachtzuster eens op te zoeken, maar zij dacht dat we voor haar kwamen en we moesten dus binnenkomen tot Hok’s grote ergernis, daar deze dame en dochter hopeloos ordinair zijn. – Het is nu kwart voor 2. Ik heb m’n boterhammen al een poos op, dat doe ik om 12, terwijl ik wat lees. Daarna piano gestudeerd. Ik begin weer met de toonladders en een boekje voor beginnelingen van Frey dat ik van Meneer Hoog kreeg, herinner je je die man nog. Ik speel al die wijsjes precies zo stijf als hij het me leerde, erg amusant, elke toon niet te lang of te kort aanhouden maar “precies”! – Ik heb jullie nog nooit verteld dat ik een kiekje van jullie, als zilver bruidspaar vóór de trappen van één of ander gebouw in Londen, in m’n tas heb geplakt. Van de opslag nl. is de voering versleten (van de tas)! alleen op één plekje waar de patentsluiting telkens tegenaan komt. Om nu geen nieuwe voering erin te hoeven fabriceren, heb ik jullie als “cache-misère” gebruikt en aanschouw nu dagelijks steeds jullie beminnelijke gezichten en ik dank Emma die hem zo goed nam! [6]

HOK

G. Met Eida gaat het heel goed vooruit; ze begint weer op een volle maan te lijken. Ieder die haar ziet, zegt dat je het haar niet aan kunt zien dat ze zoveel achter de rug heeft en Henk Heyrmans vond dat ze niet slecht at, zeer eufemistisch gezegd want hij bedoelde: 4 glazen melk, 4 eieren, 1 ons lever + 1 bord pap! eet ze behalve wat ze vroeger in haar gewone doen at.

De laatste dagen staan de kranten vol met ontstellende berichten over de Merapi uitbarsting. De Merapi is een beruchte vulkaan in midden Java, hier honderden kilometers vandaan (Merapi = Berapi = met vuur). Vier van mijn collega’s zijn erheen, om zo nodig deskundige voorlichting te geven. – De verkiezingen voor de Volksraad hebben op de 5e van de volgende maand plaats. Kans om gekozen te worden heb ik niet, de andere partij is ook roerig en zij hebben het georganiseerd ç zijn ons voor. De eerste van onze lijst zal nu moeite doen om mij benoemd te krijgen. Het succes bij de verkiezing heb ik ook niet verwacht, daarvoor moet men de nodige tijd hebben om de boer op te gaan en veel vrienden hebben, die voor je propaganda maken. Mijn bedoeling was ook om met behulp van de eerste van onze lijst mee in de Volksraad te slippen. – Met het stukje voor het jubileumnummer van Martin ben ik helaas nog niet klaar; de laatste dagen werk ik op halve kracht, ’s avonds bijna niet, terwijl ik overdag bezig ben met een ander werk, waarover ik reeds schreef. Het gaat over de resultaten van een onderzoek op grond van foraminiferen, een diergroep, waarmee ik me alle dagen moet bezighouden. De resultaten die ik bereikt heb, zullen voor de Dienst van zeer groot belang zijn; – een voorlopige mededeling is reeds gepubliceerd – vandaar dat de Dienstchef erop heeft gestaan dat dat werk zo gauw mogelijk klaar komt. – Ik zal u hiervan een overdrukje sturen.

Dag Hok.

EIDA

[Randje pag. 6]

Ik vergat nog het zeer belangrijke feit dat ik precies met een jaar tussenruimte weer p.f.[3] ben geworden, waarvan ik minder last heb dan vroeger. Dag!

EIDA

Bandoeng, 14 dec,’30. Zondagavond 7  uur 30 min.

Lieve 3 Schatten –

Wat is die speculaas toch lekker. Ik eet er behoorlijk veel van en toch is er goddank nog de helft van ’t blik over! Dat is beter dan een banketletter, die je hierbij vergeleken in je holle kies stopt. Ik maak er heel Bandoeng en onszelf gelukkig mee. – Daarnet tracteerde ik er Meneer Tjen op, over wie Hok zijn intelligentie uitstort! Ze zijn nl. bezig samen te vergaderen, die meneer Gemeenteraad Chinees nummer 3 kon blijkbaar niet. Ze moeten hun houding bepalen tegenover de Inlandse meerderheid in de Gemeenteraad, en hoewel ze al lang bezig zijn, schijnen ze voorlopig nog niet uitgepraat. Ik ben naar de studeerkamer verbannen en kom nu zolang bij jullie op een praatje. Daarnet las ik de laatste brief, die tijdens m’n ziekte kwam, het is er een van Tante Lyda, die begin september al schreef, om de eerste te zijn, na het kritieke moment. Erg aardig idee. Ik had haar brief tot ’t laatst bewaard omdat ik haar hand zo slecht lees en er veel tijd voor moet hebben. Een bijzonder aardige brief, vol lof over de Haarlemmers, ook Oom Johan, gelukkig dat ze hem nu apprecieert. Emma is nu zeker al bij haar geweest in A’dam of is de [2] afstand erg groot? Is Jan Alingh nu ook rechten gaan studeren en heeft hij al een examen gedaan? Hoe zit het met die Gonne Schutter? Wij doen nog maar niks voor haar. Als ze het werkelijk meent naar hier te willen komen, moet ze even precies schrijven wat voor diploma’s ze heeft en wat voor betrekking ze wenst. Chris is veel te oud! 44 jaar. En bij Houw is het erg on-netjes, dat kun je niet doen!! We kregen een enthousiaste brief van Houw dat hij geen mooier Sinterklaascadeautje had kunnen krijgen dan mijn brief! Is dat geen beminnelijke zwager!? Mama schijnt het erg prettig bij hem te vinden. Ze schijnt er ook naar aan toe te zijn geweest door te hoge bloeddruk, maar betert langzamerhand. Houw zal jullie schrijven als dank voor Vader’s Maleise brief. – Ik heb het hier voor het eerst, ’s morgens om 10 uur koud gehad! Het waait erg tegenwoordig en ondanks Katy’s kamerscherm, zijn we bibberend naar binnen gewaaid! Katy zorgt ook al goed voor me. Gistermorgen kwam ze langs met “Ebbie” en voelde dat ik in de wind lag. Toen bood ze het scherm aan; ook zal ze een melkbeker voor me in de stad kopen. Toen ze bezig was weer te vertrekken, kwam Mevrouw ’t Hoen eraan in een deleman. Ze bracht me bloemen en was verontwaardigd dat ze niet de dag van mijn thuiskomst had geweten, dan had ze ze dán gestuurd. Dit is de vrouw van de hoofdredacteur van de Mijn-[3]ingenieur, je weet wel die zich door de democratische Hok gepasseerd voelde met het toch plaatsen van Hok’s stuk wat hij had afgekeurd. Je ziet, zijn vrouw is blijkbaar niet kleingeestig. Het is een kostelijk amusant mens.  Ze doet enorm aan gedikte verhalen, net als Tante Lyda, zodat alles zeer waar lijkt, maar waarvan je toch weet dat je er minstens de helft niet van moet geloven! Ze deed alsof ze elke dag naar Borromeus ging om over mij te horen! En ze vertelde kostelijk van een oude dame die zich mij had laten beschrijven en geen plezier meer had uit het ziekenhuis weg te gaan, omdat ik, de haar onbekende!, er moest blijven! En van een bevend leerling-verpleegstertje dat met sidderende handen haar theeblad ronddroeg en water moest drinken omdat ze zo van mijn uitzicht was geschrokken! – Ik voelde me alsof ik in de komedie was en ik ga haar vast eens opzoeken als ik beter ben, zo iemand doet je bepaald goed. Ondertussen kwam Annie Thijsse die zo enorm vermagerd is, tijdens dat ik haar niet zag, dat ik zelfs schrok. Haar man moet al even vermagerd zijn. Haar schoonouders zijn hier, wel druk voor haar, met haar 4 kinderen, maar daarvan moet je toch eerder dik worden van plezier! – Vrijdagmorgen deed ik m’n verste wandeling alleen. Naar Trude, die ik met Heleentje thuis trof. Heleentje heeft tijdens mijn ziekte veel aan jullie gedacht omdat ze de afstand voor jullie zo naar vond, lief hè zo’n oud-leerlinge. Trude vroeg direct naar [4] de Volksraad verkiezingen. Ze is echt attent en onthoudt wat je haar vertelt. In september hield ze voor de Vivos een lezing over Vergilius, die waarschijnlijk in de driemaandelijkse mededelingen zal worden opgenomen. Ook had ik deze week bezoek van Lize Reyzer-Eibrink Jansen. Vader kent haar geloof ik, ze is zeker 8 jaar ouder dan ik. Ze maakte me warm voor het laten komen van jurken uit Parijs en hoeden. Een jurk komt zowat op ƒ 3.- ,ƒ 4.-. Daarvoor maak je het niet eens zelf. Ik geloof dat ik het eens probeer (nu hoor ik dat er in april pas dunne jurken nieuw komen!), alleen een bezwaar dat het zolang duurt voor het pak komt. Ze zegt je voelt je echt jarig of in een Sinterklaas stemming als het pak komt. Zij bestelt 10 jurken tegelijk! Wel een beetje veel, vooral omdat de mode zo gauw verandert.Deze mode is overigens makkelijk, althans voor de gewone jurken, je doet er gewoon een hoog ceintuur om! Echt een mode voor Emma, dunkt me. Draagt ze al blouse en rok, waar Vader zo dol! op is? – Ik heb net enige onbenullige boeken van Marietje J.B. verslonden. Ik heb nog weinig behoefte aan iets goeds, maar over een poosje zal ik m’n hersens weer eens oefenen, want het is wel erg nodig. – Hok is bezig me voorbij te streven op de piano. Hij heeft veel gespeeld toen ik er niet was en hij speelt bepaald veel beter dan ik [HOK mooi compliment!], ik moet nodig ook weer studeren. Maandagmorgen: vanmorgen kwam de mail pas. Het dringt nu steeds meer tot me door wat jullie toch in angst hebt gezeten. Ik vind het afschuwelijk dat ik jullie zoveel [5] ellende bezorgd heb. Hoe kan ik het weer goed maken? Ja, ik weet het! Ik zal zorgen zo gauw mogelijk weer de oude te zijn, zodat jullie alles kunnen vergeten! Afgesproken. – Net belde een goede kennis van Houw op om kennis te komen maken, maar Hok heeft vandaag en morgen begrotingsvergadering te beginnen om 6 uur! Een gek uur hè. Morgenavond wordt het vast erg laat, ik begrijp niet wanneer hij dan moet eten [HOK ik kreeg sandwiches en kroketjes van de Gemeente]. – Liggende schrijven gaat niet bepaald fraai hè! Maar ik wou, lui op de divan toch nuttig zijn, maar schrijven is dan niet het geslaagdste! Meneer en Mevrouw Dommering krijgen ook een brief en Mevrouw Drost. – Maandagavond. Hok is ter vergadering, sleutel mee [HOK ik ben half 12 thuisgekomen]. Ik heb dus vrij en verkletste net een kwartiertje met Anneke Harloff aan de telefoon. Ze heeft bediendemisère. Ik ben dus niet de enige! Hoewel, de kokki heeft me net verteld dat ze hier al zo lang is, al 7 maanden! Maar toen ik haar ernaar vroeg, zei ze dat het niet haar bedoeling was, weg te gaan. Ik heb het idee dat ze misschien opslag wil hebben, maar ze krijgen beiden al ƒ 20.-. De meeste mensen hier geven minder. Maar ze krijgt een fooi op Nieuwjaar, dat hoort er zo bij. Ze hebben heel goed voor ons huis gezorgd terwijl ik er niet was, alles was “als nieuw” toen ik thuiskwam! Maar daarvoor hebben we ze ook een Slametan gegeven en hebben we ons laten bewieroken, in letterlijke zin. Hok heeft met Houw’s “kennis” afgesproken toch morgenmiddag hier te komen, al om 5 uur. [6] We zullen dan de wekker moeten gebruiken, vandaag sliep ik tot half 6, een poosje geleden haalden we bijna half 7! Dat kwam zeker door de opwinding dat ik weer thuis was. Hok slaapt tegenwoordig ’s middags ook weer goed en ’s morgens tot een uur of 6 en niet meer tot half 5 of 5 uur gelukkig! – Zuster Valencia vindt het noodzakelijk dat we samen eens op reis gaan, alleen voor plezier! “Dat is zo goed voor m’nheer”, zegt ze. Hok heeft grote opgang gemaakt bij de zusters [HOK 2e compliment]. Zuster Heideman zei laatst eens tegen me: dat God me heeft laten leven omdat er zo weinig gelukkige mensenparen op aarde zijn en Hij ze juist zo graag ziet! [HOK 3e compliment]. – Aardig hè. – Dinsdagmorgen ik heb nu 5 brieven klaar, ook één voor de Kunsten en Mevr. Kaiser en voor Dien natuurlijk. Dan komen de familieleden aan de beurt, zoals Oom Johan, die 1½ jaar geleden het laatst van me hoorde, geloof ik. – Dinsdagavond 7 uur, toch geen visite. Daarnet wilden we uitgaan toen we in de verte Zuster Valencia + een andere zagen aankomen. Vanuit de tuin bezichtigden ze ons huis en vonden het echt voor zo’n klein huishouden geschikt. Die andere Zuster is bang dat ik Valencia tot verboden dingen zal verleiden en daarom kwam ze maar mee, zei ze. Maar ik zou niet graag haar zielenheil verstoren! Ze wou bloemetjes uit onze tuin hebben om bij haar bed te zetten en braaf zou ze de helft aan de Moeder geven! Ze vindt me ook dik! Dus dan is het wel waar! 

Dag liefjes ik kan maar niet ophouden aan jullie te schrijven! Dag Eida. [7]

HOK

G. Direct komt een vriend van Houw met zijn vrouw. Een chemicus en a.s. prof. Gisteren tot half 12 aan de begroting gewerkt en op één avond klaar gekomen. De Inlandse fractie heeft ons niet veel last gegeven, zodat ik niet hoefde te praten, wat gelukkig was, omdat ik zo zoetjes aan gaar was. Ze hebben me met zeer veel instemming van iedereen gekozen tot lid der Technische Commissie, één der belangrijke commissies. Dus veel opgang gemaakt (hoeveelste compliment?).

Om tactische redenen hebben ze me weer naar de 3e plaats op de kandidatenlijst voor de Volksraad laten verhuizen. Reden: de eerste van onze lijst moet zoveel mogelijk stemmen trachten te krijgen voor onze lijst en ik ben nog zo weinig bekend. Hij geeft me desondanks alle kans, doet er niets toe, een andere keer beter.

Ik heb mijn collega Oosting, een oudere man van 45 jaar, eens op zijn plaats gezet. Hij is een echte kruidenier, die zich door mij gepasseerd voelde, omdat men meer aan mij vraagt e.d. Hij voelt zich ook mijn chef, en meerdere. Mijn chef is de Jongh, en meerdere is hij me alleen in jaren. Hij is soms op het onbeschofte af, en [8] op den duur moet het tot uitbarsting komen. Het is jammer voor de samenwerking, maar dit was niet te ontzeilen. U ziet, ik ben wat kattig (compliment?).

Gedurende mijn vrijgezellentijd heb ik alleen zondag en zaterdag, in het begin vaker, bij Anneke en Thijs gegeten; ik was liever alleen, en het schikte ook beter met de kantoortijden. Thijs is geloof ik om half 1 thuis, ik pas om 2 uur. 

Dag, zalig uiteinde, beter jaar dan dat voorbij is, is makkelijk te krijgen. Hok.

HOK

10 december ‘30

G. Gisteren toen we met de gewone mail bezig waren, ontvingen we uw luchtpost-brief waarin uw blijdschap werd geuit over Eida’s beterschap. Alle dag gaat Eida nu vooruit, de twee weken dat ze thuis is, is ze 2,1 kg aangekomen. Ze maakt zich nu al benauwd over haar figuur, Kuyer, die zo-even hier was, antwoordde daarop, dat een man recht heeft op een mollige vrouw. Alles is nu in orde. De sluitspier van de einddarm werkt weliswaar nog niet goed – geen wonder wanneer die helemaal doorgeknipt is – als remedie heeft Kuyer nu een batterijtje bij ons achtergelaten, om Eida 3x daags in die buurt een elektrische stroom door het lichaam te geven. De spieren trekken dan samen volgens Kuyer, een goede oefening, waardoor ze zich ontwikkelen. – Van harte gelukgewenst met uw verjaardag, Moeder; fijn, hè, dat het onder een onbewolkte lucht – ik hoop ook letterlijk – gevierd kan worden. Vandaag ontving ik van één van de leden van de Chinese politieke partij een brief waarin hij zijn verwondering uitsprak dat ik tegen die partij streed; die politieke partij heet Chung Hwa Hui, een partij waarbij zeer vele afgestudeerde Chinezen aangesloten zijn en die de enige georganiseerde partij is. Nu moet u weten, dat de kandidaat- stelling reeds de 15e oktober plaats had; dat die brief dus wel heel laat is gekomen. Ze beroemen er zich op, dat zij de enige partij zijn, en misschien hierdoor zijn ze zo laks; want, hun kandidatenlijst die ze ook tegen 15 oktober bekend hadden moeten maken, is pas een week geleden uitgekomen. Die partij is al 3 jaar oud, een politiek program is er nog niet verschenen. In die brief wordt mij gevraagd, waarom ik hen niet steun en wel de mensen wier bedoelingen slechts bestuurd worden door duistere, in het  onderbewustzijn sluimerende, primitieve begeerten en gevoelens. Ik heb me niet bij die politieke partij willen aansluiten, juist omdat ik niets van hun program afweet. Ik nam mijn kandidatuur ook aan, onder beding van handelingsvrijheid. Natuurlijk willen zij liever hun kandidaten in de Volksraad zien en zien ze mij graag in hun gelederen, maar ik wil nu eenmaal niet tot het stemvee behoren; ook niet langs die vereniging in de Volksraad komen, wanneer een andere weg openstaat. – De Volksraad is de volksvertegenwoordiging, weliswaar is hij nog geen volwaardig parlement, maar eens zal het zover komen. Er zijn twee zittingen per jaar, elk van ongeveer 2 maanden. De verkiezingen hebben op de 3e januari plaats. – Mijn artikel voor het jubileumnummer van prof. Martin is nog niet klaar, het is een intens vervelend werk, dat ik steeds maar uitgesteld heb voor ander prettiger werk. Maar deze maand komt het nog klaar. Het artikel waarover ik u voor enkele weken geschreven heb, is reeds verschenen; ik zal u een overdrukje sturen. Dag Hok.

EIDA

Lief Drietal –

Hok is weer erg aan het kriebelen – ik ben bang dat als Vader en Emma ook een leesbril moeten hebben, dat het dan onze schuld is! – “O wat zijn wij heden blij, Moeder is jarig, wie is dan niet blij/verheugt zijt gij?!” Maatje, onze jubelende vliegende gelukwensen! Goddank, dat we je nu eens met brieven kunnen verwennen! Althans als alles op tijd is, zul je er niet over te klagen hebben dat we je geen woorden gunden en vellen papier aan je wijdden. Lieve Engeltjes, we kregen net jullie vliegbriefje en we zullen zeker voorlopig niet ophouden de K.L.M., jullie en onszelf te bevoordelen. Wat enig die correspondentie door de lucht. Vliegbrief vragen worden alleen per vliegbrief beantwoord! We [2] zijn enorm blij met jullie juichende woorden en Emma’s ditto gedachten! Wat is het heerlijk dat jullie zo meeleven, nu is m’n beterschap dubbel prettig! En wat een belangstelling van alle kanten en zelfs Mevr. Enthoven ook weer! Wat zijn de mensen hartelijk! Waar heb ik het aan verdiend! Nee, jullie verdienden het voor mij! Wel bedankt. Ik zou die mensen wel allemaal willen schrijven, maar ik ben nog te zeer in ziekenhuis sfeer!, en ik zou niets weten te schrijven. Ook converseren kost me op het ogenblik veel hoofdbrekens – ik wil dus voorlopig alleen spraakzame mensen hebben! Gelukkig valt het mee, daar men nog niets in dat opzicht van mij verwacht! – Ik lig nu steeds buiten op de divan. Bibber jullie ervan? Maar, Maatje, laat me in je droom niet in de zon liggen, want in een ommezien ben ik gesmolten! Ik lig hier netjes in een van m’n jurken (geen helblauwe pyjama met oranje), die ik nu fijn weer allemaal aan kan! Overigens moet ik nog nodig veel nieuwe kleren hebben! Gister was de dokter hier, hij komt af en toe gelijk een overwinnaar zijn succes bekijken! Ik weeg nu al 116 pond + 1 ons. Vier pond aangekomen in 14 dagen thuis! Als je maar weer thuis bent hè! Zuster Valencia genoot van mijn rode wangen! En zondag wandelden we al een half uur! Aan m’n uitzicht is fijn niet meer te zien dat ik ziek ben geweest. Dr. Kuyer heeft me verzekerd dat ik weer helemaal de oude word. – Hok is nu m’n huisdokter geworden. Hij prikt me driemaal daags allergemeenst in m’n bips. Maar gister begon het zaakje en nu is er al succes te boeken. De sluitspier begint zich weer op te richten, wat een wonder doet de Natuur dat hij zo’n spier weer helemaal normaal laat groeien en zo gauw al nadat hij helemaal was doorgeknipt! Wat een durf hè om zoiets maar door te snijden. Narcose is toch maar je ware!

Jullie Sinterklaaspak was heerlijk, de Christuslegenden schitterend geïllustreerd, marsepein en speculaas verrukkelijk. Evenals apppetit sild, als je nog eens een blikje stuurt! – We vierden het ook een beetje met ons tweeën. Daar Anneke en Thijs beter in de stemming waren en wij niet naar de stad konden gaan, althans ik niet, hebben we het maar gescheiden gevierd. Maar het was wel fijn zo met ons beidjes, hoewel Sinterklaas eigenlijk heel uitbundig gevierd moet worden. Maar daar heb je meer mensen voor nodig. Gelukkig dat jullie dan tenminste iets van ons kreeg tegen Sinterklaas, al was het alleen maar een brief! – Ik hoop erg, dat jullie het nu ook leuk vierden. – Daar komt net Fokker aangevlogen! Hij wil zeker eens zien wat voor brief hij van hier meekrijgt! – Annetje en Dirk nodigden A., Th. en ons voor Kerstmis uit. Ze hadden een enig plan al helemaal voor elkaar, maar de reis voor 2 personen heen- en terug is alleen al ƒ 100.-. We hebben een jaartje uitstel gevraagd! – Ook van Jan en Too net een brief. Too gaat al in april naar Holland!

Groet alle naar mij vragenden!

Wil je Dien misschien even m’n beterschap melden. Ze is erg blij met je berichten. Ik vergat P.S. (7 december Diës): lustrum I.

Dag, alle geluk voor: 22, 25, 26, 31 december en Nieuwjaar!

Eida

Wat een lekkere chocola die uiltjes. Zoiets proef je hier niet!

[Randje]

Deze brief is nog eens waar voor je geld hè!

EIDA

9 XII ‘30

Lieve Schatten –

Net heb ik m’n eerste tegenbezoek aan Borromeus gebracht. Zuster Valencia was diep verrukt me weer te zien, ze besteedde al haar vrije tijd aan mij. Ze waren er allemaal over uit hoe goed ik eruit zag en Dr. Sparmann, die ik toevallig tegenkwam riep vol enthousiasme: “onherkenbaar!” – Je ziet wat een opgang ik maakte, ook Dr. Polak, je weet Anneke’s vroegere dokter en bewonderaar (!), was ook één en al verbazing. Hij vroeg natuurlijk weer naar Anneke, hij vindt het bepaald niet aardig van haar, dat ze nooit meer bij hem komt en daarom zei ik gauw dat ze zich zo goed voelt dat ze geen dokter nodig heeft! Overigens heeft ze me zelf pas verteld dat ze tegenwoordig zich zo buitengewoon goed voelt. – Vandaag was juist de naamdag van de “Moeder Overste” en ik moest natuurlijk gaan kijken hoe mooi de kapel wel niet was met vele vazen witte lelies. Die kapel is hun troetelkindje. Als ze bloemen krijgen, de Zusters, rennen ze ermee naar de kapel, waar ze per dag ook minstens 4 uur doorbrengen. Dat is dan om weer even op adem te komen na al die ziekenellende! – Ik ben daar gewogen en in deze 14 dagen thuis, ben ik 4 pond en 1 ons aangekomen = 116 pond en 1 ons! Je ziet hoe dik ik [2] alweer ben, als het zo doorgaat, zal ik niet meer zo verrukt van m’n figuur kunnen zijn. Het nare is dat Dr. Kuyer daar niets om geeft, hij is zelf nl. = 2 Hoks naast elkaar! En zijn vrouw is dik en fors! – De Zuster, die de nacht van de bevalling bij me zat, kijkt nog steeds of ze een spookverschijning ziet als ik eraan kom, een soort wereldwonder vindt ze me. – Vandaag is Rein getrouwd, hij schijnt zijn leven in Holland en het eerste jaar hier te willen of te moeten (! van schoonma?!) vergeten. In elk geval schijnt hij Anneke noch mij meer te kennen! Hok is toch vanmorgen maar naar de kerk gegaan en ik heb hem opgedragen goed naar de bruidsjapon te kijken! – Maar nu allereerst Sinterklaas. Je begrijpt dat we ’t op zeer kleine schaal vierden, vooral omdat ik nog geen boodschappen in de stad kon gaan doen. M’n eerste uitgang in de auto van Marietje J.B. naar haar toe, nog geen 5 minuten rijden, bezorgde me al schele hoofdpijn en dan boodschappen doen! Ik telefoneerde om enige vulpennen opzicht, en om een schrijfblok (klein papier), verder overtrok ik Tante Eefje’s theemuts, die daar toen we hem kregen eigenlijk al aan toe was! Ik herinnerde me opeens een lapje zij, en toevallig past het precies bij de lampenkap! – Hok had een spiegel, zeer buitenmodel nagelschaar, moderne melkkan (blauw!), [3] roestvrij aardappelmesje [HOK derde, sinds we hier zijn, zoveel aardappelen eten we!] voor me gekocht. Je begrijpt hoe grote vreugde jullie pak ons bracht als aanvulling van de voorgaande pakjes. Jullie zijn reuze engelen. De Christuslegenden is werkelijk een prachtuitgave, schitterende platen erin, echt prettig zo’n mooi boek! De cadeautjes voor Kerstmis zijn beeldschoon, schattig dat boompje. Anneke lichtte me in dat het een sigaretten dovertje was. Je ziet: zij verkeert hier meer in de wereld als ik. Ik dacht eerst dat het een stempeltje was, hetgeen Hok direct tegensprak! Wat een zalige zeep en die zijden kousen, waar komen die vandaan? De speculaas deed gisteren al goede diensten, veel visite: de Koolhovens, de Ter Haars en Westerveld, smulden ervan en laatstgenoemde at zeker een vierde deel van de marsepein borstplaat op! Aldus het geheel was zalig, evenals de uiltjes! Het lege kalenderblok staart Hok al aan, de Gemeenteraad zal er weer enige malen op vermeld worden. We kijken al uit naar 3 januari: Volksraad verkiezingen. Als hij 2 maanden achter elkaar in Batavia moet zijn, zullen we het huis hier maar alleen laten en daar de “grote meneer” uithangen. Wel leuk voor de variatie. –We zullen de banketletter naar Mamma sturen, Houw treft het dat ze nu bij hem in huis is! – We hebben natuurlijk ook gedichten en Hok begon ’s middags om half 6, maar binnen ’t uur had hij er 5 bij elkaar [HOK en wat voor gedichten!!]! Anneke en Thijs zullen het wel uitgebreider gedaan hebben. Ze waren meer [4] in de stemming, ook omdat ze winkels konden bekijken. – Op Sinterklaasmorgen kwam opeens Betsy als sinterklaascadeautje aangereden. Hier in Indië heeft haast niemand notie van Sinterklaas, zelfs een winkel die ik opbelde verborg moeilijk haar onwetendheid. Betsy die eerst in december naar Holland zou gaan, gaat nu waarschijnlijk in maart. Ze is nu van haar betrekking op de zuigelingenkliniek af en heeft nu opeens het plan een meisjestehuis in Batavia op te richten voor wat je hier in Indië “studerende” meisjes noemt, nl. MULO- en H.B.S. kinderen. Natuurlijk alleen voor Chinezen. Ze heeft nl. vaak gehoord van ouders, die hun kinderen thuishouden na de lagere school, omdat ze ze nergens in huis willen doen en dit lijkt me een goede oplossing. Ze is bezig geld te verzamelen en kinderen te werven; in januari wordt het al geopend, ik ben erg benieuwd of het zal lukken. En dan gaat ze in Rotterdam afstuderen, veel soorten gebieden van belangstelling heeft die hè! Ze was erg verrukt dat Emma zich ook niet bij het analistenvak zou houden, maar ook weer een nieuwe richting wil zoeken! – Ik vergat nog de sardientjes en de  appetit sild[1] en ik moet jullie even voor blikvergiftiging waarschuwen. Het papier waar ze in waren gepakt was al olieachtig en Hok wist dat, als een blikje sist als het opengaat of een spuitend geluid maakt, de inhoud dan niet meer goed is en dat deden de sardines maar de ansjovis gelukkig niet. Bovendien stond het blikje al wat bol, dus niet goed dichtgesoldeerd. [5] Letten jullie voortaan ook op bij het openmaken. – Ik kreeg een lange brief van Mia, vertellende dat ze af en toe lesgeeft op een Haagse H.B.S.. Dat weet jullie natuurlijk al, maar ik kan me haar zo niet voorstellen. Dien krijt wanhopig dat de P.S.-sters al zo oud worden. Gister was onze Diës, ik zou niet durven vergen dat je eraan gedacht hebt, Maatje! Het was nog wel het eerste lustrum, maar ik heb er pas eind november aan gedacht, toen ook het vliegtuig al weg was. Wel treurig!, maar ik was in ’t ziekenhuis werkelijk absoluut de tel kwijt, ik kon maar niet geloven, dat het november was, ik leefde nog in oktober! – Langzamerhand begint nu weer wat oude energie in me terug te komen. Ik heb al echte zin m’n kasten eens schoon te maken en opnieuw in te ruimen, want alles ligt in wanorde [HOK niet door mij] Toch zal ik nog wat moeten wachten daar m’n voeten en m’n rug nog gauw moe worden. Dus zal ik maar eerst wat gaan naaien. Op Sinterklaas genoot ik voor ’t eerst weer van mijn naaimachine. Ik zou beter een morgen kunnen naaien dan evenveel tijd visite hebben! Ik kan nog niet 2 dingen tegelijk: o.a. kousen stoppen en praten. Dat merkte ik zaterdag toen Anneke hier was. Maar ik heb niet te klagen, lieve Schatten, nog steeds ga ik onder de vlag van elke dag beter. Ik oefen nu m’n knieën door uit een lage stoel zonder handensteun op te staan. Merkwaardig hè dat dát zo moeilijk is, terwijl ik [6] al hele einden kan lopen, gister wandelden Hok en ik een ½ uur zonder te zitten! – Donderdag is er Vivos, misschien ga ik er heen, als ik mag! De hoofdoorzaak van de twist in ons vorig Bestuur, is nu uit Batavia naar hier verhuisd en is beminnelijk lid geworden en ze komt ook bij Juffr. Potjer, die er nu uitgewerkt is. – Hoe gaat het toch eigenlijk met de Alingh Prinsen, daarover schrijven jullie nooit meer. – Wat ellendig van Zusje Schüller’s verloving, ze moet nu het mannelijk geslacht wel verfoeien. We bewonderen in hoge mate Emma’s kunde in bloed-onderzoek. – Wat is de Huishoudschool mooi geworden. Ik moet ook v. Anrooy feliciteren, ik schreef haar nog nooit. Maar op ’t ogenblik ben ik nog steeds in de ziekenhuis atmosfeer. Daarom is het wel goed als er visite komt, om weer eens aan andere dingen dan aan mezelf te denken. Ik ben nog teveel vervuld van alles wat we achter de rug hebben, en mijn gedachten gaan daar steeds naar terug. – Wat moppig dat devies “Hurken en Bukken breken ruggen aan stukken”. Dat zou je hier in Indië niet kunnen gebruiken want de Inlanders rusten het prettigst op hun hurken en ze vinden de grond dweilen niets geen straf! Je snapt het niet dat ze op zo’n manier prettig zitten, maar bij de warongs zie je ze allemaal zo. –

Nog even: dat ze op ’t ziekenhuis m’n taarten zo geapprecieerd hebben. – Ik ben benieuwd waar Tek Bheng een plaats zal krijgen.

HOK

6 dec.’30.

G. Erg bedankt voor het Sint Niklaaspakje. We zijn er erg blij mee. De kalender is al gemonteerd. De speculaas is heerlijk. Wij hebben de dag van gisteren kalm gevierd met ons tweeën. Ik heb van Eida behalve deze blocnote, ook nog een vulpen gekregen. Deze laatste is nog in de winkel. Fijn, hè, dat alles nu weer terecht is gekomen, behalve mijn vulpen dan, die sinds Eida’s ziekte spoorloos verdwenen is. Ze is reuze aangekomen, en natuurlijk zeer opgewekt. Ze doet niet anders dan eten [EIDA veel!], haar menu bevat dagelijks 1 ons lever, en dat is goed om bloed te krijgen. Wat schandelijk dat u niet weet wat de Volksraad is. Dat is Indië’s parlement; in 1916 of 1918 ingesteld, een zeer belangrijke stap in de richting van autonomie van Indië. Heeft echter nog maar adviserende stem. Houdt twee zittingen per jaar: een voorjaars- en najaarszitting, elke zitting duurt ongeveer twee maanden. Gedurende die tijd zou ik dan (eventueel) naar Batavia moeten, en het werk hier laten liggen. De positie van ambtenaar-Volksraadslid is bij ordonnantie (= Indische Wet) geregeld. Een ambtenaar die als Volksraadlid gekozen of benoemd wordt, krijgt van rechtswege de nodige faciliteiten om zijn functie als afgevaardigde te kunnen bekleden. Zijn activiteitsbezoldiging gaat gedurende die tijd door, welke tijd ook meegerekend wordt voor het pensioen. Deze regeling is zeer billijk, omdat men als lid van de Volksraad immers het algemeen belang dient. Of ik gekozen wordt, is natuurlijk nog een vraag. Ik zou het heel prettig vinden, omdat het mij in het centrum van de maatschappij zal brengen. Wetenschap is zeker mooi, zij staat echter, althans wat mijn wetenschap betreft, in de periferie van de samenleving. Dat bevredigt mij niet. Je kunt zo merken aan de dienaars der natuurwetenschap, dat ze afzijdig staan van de grote problemen van hun tijd. Het zijn maar heel enkelen, die er belangstelling voor hebben. De belangstelling van hen omvat problemen buiten [2] het eigenlijke leven. De meesten kunnen alleen over hun vak spreken: “fachsimpeln”. Momenteel is aan de orde de Inlandse meerderheid; de rechtse partijen houden hun hart vast hoe dit experiment zal aflopen. Ook in de gemeenteraden wordt hierover druk gediscussieerd. Op de a.s. begrotingsvergadering in de raad van Bandoeng zal het ook ter sprake worden gebracht. Mijn standpunt hier tegenover heb ik nog niet bepaald. Theoretisch ben ik er voor, maar of het praktisch uit te voeren is, betwijfel ik, omdat de inheemse bevolking nog niet de nodige mensen bezit, die een goede kijk hebben op de behoeften van een moderne samenleving. Dat is zo duidelijk gebleken toen we de vorige maand in de raad het hadden over de Bandoengse waterleiding. De leider van de Inlandse fractie vond een waterleiding voor zijn groep een overbodige luxe. Geweldige enormiteit, juist de waterleiding is voor een stad van primair belang, alleen door goed drink- en waswater kan men ingewandsziekten, zoals dysenterie, cholera, voorkomen. Deze begrotingsvergadering zal in de loop van deze maand plaatshebben. De commissievergaderingen zijn al afgelopen. – De Vaderlandse Club van Bandoeng heeft tot nu geen blijk gegeven van politieke mondigheid. Zij zijn, o zo dom. Op één der laatste vergaderingen liet de voorzitter zich ontvallen, dat als hij rechter was van 50 jaar terug, geen boom te hoog was om een hoofdambtenaar, die zich “vergrepen” had aan het handjes drukken met de hoofdbeklaagde van het P.N.I. proces, er aan op te hangen. U merkt dat ze warm lopen over de vraag, of regeringsambtenaren de 1e beklaagde, die ze persoonlijk kennen, wel een handje mogen geven – belangrijk probleem! – En dan in welke bewoordingen is hun verontwaardiging geuit!! De Vaderlandse Club doet op die manier afbreuk aan hun zaak. Dat ze zo dom zijn is te begrijpen. Hier in Bandoeng zijn er vele planters lid van en planters behoren nu eenmaal niet tot het hoge intellect [EIDA vertel dit niet aan Dick]. Hun politieke kracht vinden ze in het “met de vuist op tafel slaan” en ze zijn vooral zeer moedig tijdens het bitteruurtje in de Soos!

Dag Hok.