EIDA

4 mei 1937.

Geliefden –

Anneke’s verjaardag nadert al. Helaas ben ik te laat om jullie daarmee geluk te wensen. Wij hadden Thijs zaterdag te eten nadat de logees weer naar Klaten waren vertrokken. Tot zijn vreugde aten we erwtensoep! Eerst had ik hem enige dagen tevoren 20 minuten gezelschap gehouden in de trein toen hij op het perron Bandoeng zolang de tijd had. En zo zijn we weer wat bijgepraat. Anneke schreef me juist gister ook. Ze heeft een zeebaboe voor me, een tandeloze weliswaar maar die het meest aanbevolen werd. Het lijkt me bij nader inzien fijn zo’n mens te hebben. Annie Schüller had er juist ook één voor me, van een reisgenoot van Jan. Ze heeft de knoop doorgehakt en is op hun trouwdag 16 april (!) weer bij Jan teruggekomen, gelukkig dat ze er af kon van de school in Semarang! Jan’s moeder zal het nu toch zeker al weten? – Riek had het plan om de 6e al in Bandoeng terug te komen uit de bergen en gauw naar huis te gaan, maar nu komt Henk opeens oók hier, de 17e. Ik heb haar onze logeerkamer maar weer aangeboden, hoewel ze in een hotel wil gaan, maar ze komen op zulke grote kosten en Riek is een erg [2] gemakkelijke logee zonder emoties. Dat was anders bij de Thungs! Hiang kwam op zijn verjaardag uit Batavia terug. Ze kregen zelfs allerlei bezoek die dag, terwijl ik de kinderen naar bed moest brengen. Het was een toestand: Hok hielp gelukkig ontvangen buiten op de voorgalerij – in de voorkamer speelden Paul en Mady met 2 vriendjes en in de eetkamer aten Axel en Lisa met mij. Verder kwam de kokki extra weer terug om de hors d’oeuvres te maken, waarvoor Nanda allerlei ingrediënten had ingeslagen. Lisa kon natuurlijk niet slapen en beweerde steeds “plasje doen” en “nat”. Jullie zult je verbazen over haar woordenschat! en begrip. Gister wilden zij beiden een stuk djeroek hebben, waarop Lisa Axel toevoegde “nee; mij!” Komisch is het gewoon. Open maken heet “máke”, en “los” weet ze ook al. Als m’n kimono of jas openhangt, moet die met alle geweld dicht en de hele dag wil ze “wàsse, Mamma”, haar handjes nl., ze plast dan heerlijk met water. Als ik haar uitkleed voor een schone trui of zo, heet het “bàje” en dan slaat ze van pret zich op de buik. Een grappig gevalletje. Een “oto” en “tlein” weet ze ook al op plaatjes te herkennen en dat ze op een hansop “eendjes” heeft. Zij spreekt alle woorden zo goed uit, terwijl Axel er vroeger een eigen taaltje op nahield! “Lekker” en [3] “niet-lekker”, daarover heeft zij haar vaste mening waaraan niet valt te tornen. Ze heeft sinds gister een kleine darmstoornis. Voor de zekerheid de ontlasting maar naar de dokter gestuurd, die haar poeders gaf en een weinig streng dieet. Haar poeders vindt ze niet lekker door de thee, maar daarnet gemengd met 2 scheppen suiker beviel het haar uitstekend. – Half Bandoeng is bezig op te breken. Geweldig hoeveel mensen er weggaan. Ons huis steeds maar niet verhuurd. Ik ga deze week beslist adverteren. – Gister en vandaag zocht ik al m’n bewaarde lapjes en lappen uit en gooide hoeveelheden weg, wat nog gebruikt kan, stop ik in een grote koffer, waarvan de werkelozen morgen de inhoud komen halen. Ik moet me er echt toe zetten om allerlei weg te doen wat nog goed was, maar niet meer gebruikt, zoals te nauwe jurken en schoenen. Ik vind het een gezellig werk dat opruimen. Pas las ik alle gedichten van ons trouwen nog eens en bekeek ik veel kieken. Ik wil dolgraag de kiekjes uit Indië nog opplakken vóór we weggaan. Of het zal lukken is een andere kwestie! – Ik ben uitgenodigd in een jury voor een babyshow van Chinese baby’s. Ik voel er niets voor en Hok vindt het niet noodzakelijk. Alleen geneer ik me dat we ons altijd terugtrekken als ze ons in de Chinese wereld willen halen. Houw zou het nooit goedkeuren maar ik [4] ben allang blij een uitvlucht te kunnen zoeken! – Gister naar een concert: zang door Betty van der Bosch – Ze zong 4 liederen van Henk Badings, een componist, paleontoloog [HOK mijningenieur], die van Hok [HOK en collega’s] een veeg uit de pan kreeg onlangs, maar die dankbaar aanvaardde. Hij is na zijn proefschrift directeur van een muziek conservatorium geworden. Bijzonder fijn vond ik zijn liederen. Van Mengelberg zong ze ook maar Duitse. Alleen van Badings waren Hollands, heel typisch doet dat aan. De mensen horen liever Russisch. Dan alles in hun gezicht geslingerd worden, zonder dat ze er hinder van hebben, want wie verstaat het?! – Ik schreef jullie toch dat we Axel van school namen. Deze éne maand kan hij zich wel zélf amuseren. Hij helpt me op zijn manier maar vindt dat er schot in moet zitten want hij kan niet meer zolang wachten vóór hij naar Open en Oma kan gaan! Daarnet vond hij ’t nodig dat ik jullie ging schrijven en hij deed er dan een kusje bij; bij dezen dan • •! – Hok dankte de hemel toen de Thungen verdwenen waren. Het was hem veel te druk. Paul sliep hier ook nog een nacht op Nanda’s verzoek, at en ontbeet bij ons, doordat hij vrij had op 30 april. Van hen allen mogen we Nanda altijd het liefst. De laatste avond hebben we trouwens met ons vieren gezellig gepraat – Hiang wil graag meer van de Vrijmetselarij weten. Het zou wel fijn zijn wanneer hij zich daarvoor ging interesseren, want hij is op ’t ogenblik volkomen Chinees georiënteerd. Hij wil Paul zelfs lid maken van een Chinese vereniging, wat Hok hem ook afried. – Wil je Juffr. Harting vragen allerlei papier en fröbelwerk voor Axel mee te willen brengen naar

[Randje pag. 4]

Mieders – Zet de uitgaven maar op onze rekening. Werkjes met wol vindt hij ook fijn, omwoelen en zo en kralen rijgen en naaien! Thijs vertelde juist dat Juffr. Harting daar plezier in heeft.

Dag hoor.

Omhelsd Eida. [5]

HOK

G. Nog 6 weken, wat de tijd vliegt! Gelukgewenst met Anneke’s verjaardag. Mijn werk schiet, gezien de omstandigheden, goed op. Er ligt weer een publicatie drukgereed: “Weitere Untersuchungen über Miogypsiniden II”. Ik zal het drukken daarvan nog verzorgen. Hierna hoop ik er nog één, een korte, te voltooien, dan is het vakantie (zolang als het duurt natuurlijk!). Het C.O.B. (= Certificaat Ophouden Betaling {van mijn salaris}) heb ik al ter invulling ontvangen. Dan merk je dat je al dicht bij het verlof bent. – Van de Opel dealer “v.d. Valk” heb ik nog geen antwoord op m’n definitieve bestelling gekregen. Moeder zoudt u hem voor me willen opbellen (tel. 773 666) en hem op het hart drukken mij zo spoedig mogelijk het gewicht van de wagen op te geven. Dit heb ik absoluut nodig voor het Carnet de douanes! De andere gegevens kunnen later volgen! Hartelijk dank. –

Verschillende verenigingen heb ik reeds afgezegd. – Uw aanbod om in Vaders kantoortje te werken aanvaard ik gaarne, maar of er veel van werken komen zal, weet ik niet. Ik heb altijd een laboratorium nodig en dan het materiaal. Het laatste kan ik niet overal meeslepen. – Thalmann heeft in het bijzijn van een der Bandoengse collega’s met Zwierzychi over mijn werk gesproken. Het resultaat is dat Zw. nu zeer manis (= poeslief) doet. – De mensen in Utrecht schijnen mijn werk au serieux te nemen. De anderen zwijgen het dood. Een van de mensen uit Leiden, die me kwam bezoeken heb ik tot zijn grote verbazing gezegd, dat het voldoende is wanneer ik zelf mijn werk ernstig neem, de rest hoeft er geen rekening mee te houden. Wat hij van me gedacht zal hebben, weet ik niet. Hij deed nl. zeer uit de hoogte.

Dag Hok.

EIDA

27-4-’37.

Lieverdjes –

Riek en Henkje zijn vertrokken – Henkje was zo dolgelukkig dat zijn moeder terug was uit Batavia dat hij gilbuien kreeg als ze maar even de kamer uitging en hij kletste maar door en bleef vlak bij haar stoel. Ik zwom nog een dag met het drietal samen met de Mevrouw die hem zou “testen”. Ze wilde hem graag in het water zien. Inderdaad was hij doodsbenauwd en met veel moeite kregen we hem met de voeten erin. Ik hoop maar dat Riek hem nog goed krijgt. Behalve schuw is hij ook verwend, echt enig kind, wat extra sneu is omdat ze zo dolgraag meer kinderen zou hebben. Ze blijven nu 3 weken in de bergen, net op de dag van Em’s aankomst, komt ze weer in Bandoeng en nu stelde ze ons voor dat zìj op de kinderen zou passen en wij Em halen. Ik weet niet of Hok kan, maar ik heb er wel neiging toe. Alweer een goede geest op tijd dus! Intussen is de familie Thung gearriveerd. Het logeerbed kon ik laten staan want ze kwamen 2 dagen na Rieks vertrek. Hiang bleef 1 nacht en sliep op het veldbed in Hoks kamer. Nanda met Mady bij Lisa. Lisa ziet steeds een ander gezicht als ze wakker wordt! Maar ze vindt alles best. Alleen een middag dat ze al slaap had en ik nog niet thuis was [2] om haar eten te geven, is ze onder het logeerbed gekropen en gaan zitten brullen, zodat Nanda met al haar kilo’s haar na is moeten kruipen maar toch kon ze haar niet meer tot bedaren krijgen – Gelukkig kwamen Hok en ik gauw thuis en was meteen het leed geleden. Op ’t ogenblik hoorde ze te slapen, maar deed daarentegen een plasje in bed en riep “plasje doen” zoals vele malen daags, meestal te laat! Ze vindt het een reuze uitvlucht om uit box en bed genomen te worden! Onze nieuwe buren hebben een kindje van 2½ jaar en die kletst lang vóór ze inslaapt en ook dát heeft invloed op Lisa – Axel is weer een paar dagen in bed geweest met koorts en keelpijn, 3 dagen, dus niet erg. Vandaag was hij weer kiplekker vooral omdat hij naar verjaarsvisite moest bij de kleine Müllemeister. Met zo’n kinderpartij kun je hem omkopen! Hij ging gister al veel eten omdat hij dan vandaag weer beter zou zijn en had meteen 36°! Hij loopt al die kleine infectietjes op school op – We willen hem er nu maar afnemen omdat daar een stuk of 20 kinderen op elkaar zitten in een zandbak die veel te klein is. Eigenlijk voel ik wel voor de echte Fröbelschool met matjes vlechten en vouwen. ’t Is alleen vervelend voor die ene maand nog te veranderen – We hebben ’t huis opgezegd voor 10 juni. Ik wil de 9e naar Buitenzorg gaan tot de 12e en dan naar Em als ’t kan. Als we ons huis niet gemeubileerd verhuren [3] slaan we de boel op. Met 1 mei begin ik aan het huis. De boeken liggen elke morgen bij gedeelten in de zon, dat is dan ook juist klaar. De werkelozen azen al op onze oude kleren; dat nog aardig wat zal zijn, vooral oude pakken van Hok, die we al 8 jaar bewaarden! Hij zal ze nú misschien wel kwijt willen! Van Nanda kreeg ik een beeldige kimono voor aan boord, mijn 2 getrouwen keurde ze af voor de 1e klas!! Ik heb enorme voordelen van logees maar Hok krijgt nooit wat! Van Riek kreeg ik een beeldig hangertje passend bij de armband die Hok me op onze trouwdag gaf. – Axel werd weer tot kleuren geanimeerd door een mooi boek van Nanda en Lisa kreeg een dierenboek om om zich heen te zetten. – Hok werd zondag op de tennisclub uitgefoven met saté samen met Walter Smits, die gister al afscheid kwamen nemen en de volgende week aan boord gaan. Merkwaardig gevoel moet het zijn om werkelijk aan boord te stappen, maar altijd nog fijner om er weer áf te gaan! – Ik had weer 2 dagen de naaister. Ze maakte een schattig flanellen jurkje voor Lisa, ik maak er maar niet meer, als je zo gezellig allerlei kledingstukken kunt kopen. Vanavond spreekt Mevrouw van Overveldt over “de Vrouw in de Gemeenteraad”. Maar ik ga maar niet, daar ik deze brief niet af heb en bovendien slaap heb. Met Nanda praat ik altijd zoveel af [4] dat het steeds laat wordt en ik moet Em noodzakelijk naar Colombo schrijven. Morgenochtend heeft Thijs me aan ’t station besteld, daar hij langs Bandoeng gaat en 20 min. moet wachten – Ik had Riek gevraagd Anneke op te bellen, maar ze heeft haar niet te pakken gekregen. –

Op de IEVA altijd moeilijkheden, hoewel ik zou aftreden in maart en voor de vorm aanbleef, komt alles nog weer bij mij. Morgen moet ik er weer heen, de kooklerares doet nl. 140 gram boter in de aspergesoep voor 4 personen, en vindt dat enorm zuinig – ik veranderde het direct in 20 gram en nu beweert ze dat ze ’t uit het Haagse kookboek heeft, dat ik helaas niet bezit. – Ik wil vast Juffr. v. Anrooy opzoeken in Den Haag, misschien geeft ze me nog suggesties! – Hiang wordt hier donderdag 40 jaar. Hij komt dan ’s middags weer terug uit Buitenzorg – we zullen een hors d’oeuvre voor hem aanrichten. – Geweldig dat jullie je allemaal zo goed hield toen Em wegvoer en dat alles tot het laatst zo goed verliep – Wat een bof dat Em geen afscheidsbezoeken kon maken! Dus Hils was er ook, hebben ze de vriendschap weer aangeknoopt? Een echte voldoening voor jullie dat Anneke c.s. en Em c.s. beiden zo’n fijn verlof hadden – alle hulde aan jullie, want het moet heel veel voorkomen dat mensen teleurgesteld terugkomen, maar die zijn natuurlijk ook uit een ander soort gezinnen! – Is dat een cursus van Polak over de Faust, die Vader volgt? Of is hij nog niet beter – ik hoop het maar – Hok verzond weer een stuk of 25 overdrukjes vandaag, enige bussen vol. –

Dag hoor Eida. [5]

HOK

27/4. Nog iets meer dan 7 weken en we dobberen op zee, om het eenzame Papaverhof weer wat voller te maken. We hebben er goede nota van genomen, dat Moeder in Basel overnacht. Als alles goed loopt, zal ik Eid + spruitjes aan Moeder afleveren, in de hoop dat spoedig daarna een trein naar Antwerpen gaat. Kunt u ook dat voor me nakijken. Vader ontvangt nog “Weitere Untersuchungen über die Miogypsiniden” I en II, de laatste pas met juli. Ik had nog iets meer kunnen doen indien mijn geëerde chef een andere man was geweest. Hij heeft zelfs geprobeerd het oordeel van de buitenwacht te beïnvloeden, hetgeen hem echter niet gelukt is. Kotôi is “van Kotô”. Kotô een Japanse baron. – Hartelijk dank voor de betaling van Mart. Nijhof. – De Opel is al gedeeltelijk betaald, we hopen dat het een wagen zal zijn, die ons even trouw dienen zal als de binnenkort te pensioneren Whippet. Deze heeft zijn tijd gehad! – Axel is vol belangstelling voor de auto. Hij kan er al aardig over meepraten. Meestal draait het gesprek hier op uit, dat ik in de kofferruimte moet en hij met Mammie en Lisa en Tommy op de bank, terwijl ik hem juist de koffer heb toegedacht. Voor zijn Mammie is hij altijd voor zorg, meestal trekt hij haar partij. Hij laat zich niet omkopen in dit opzicht. – Ik ben sinds een paar dagen al bezig mijn kantoor-kamer op te ruimen. Het was zeer nodig. Ik zal er voorlopig nog wel niet mee klaarkomen. Er is inderdaad een hoop te beredderen voordat je goed en wel aan boord zit. De passen + passage zijn al in orde gemaakt. De papieren voor de auto nog niet. Dit zal nog wel enige tijd in beslag nemen. – Tommy heeft gelukkig al een nieuwe bazin voor de tijd van ons verlof.

Dag Hok.

EIDA

20-4-’37.

Geliefden – Onze trouwdag verliep zeer geslaagd. We waren de hele dag in de waan dat we 9 jaar getrouwd waren en toen Hok net was ingeslapen bedacht ik dat het er 8 waren en voelde me genoodzaakt deze vergissing alsnog mee te delen! Het gebromde antwoord kunnen jullie je levendig indenken, zeker! Ik werd enorm verwend door mijn heer-gemaal zodat ik er beduusd van was! Een beeldige armband van Djokja’s zilver en later een grote bos beeldige anjers! Riek stuurde ook nog orchideeën zodat ik gauw een dinertje aanrichtte! ’s Avonds werd als de klap op de vuurpijl nog, de bestelbrief voor de Opel gepost na een bioscoopje (Beethoven!) – een grootse dag dus! – Hoe verliep 14 april voor jullie, de dag van het vertrek van het drietal – gelukkig dat jullie en de Remptjes elkaar kunt troosten. Wij kunnen ze in Colombo bereiken, eerder niet meer. – We begrijpen nog steeds niet hoe ze 10 bootdagen konden verkiezen boven 1 treinreisdag en -nacht. Of was dat voor de auto? – Hok verheugt er zich geweldig op om tochten te maken in de Opel en ook op het inrijden. Afstanden zijn hem niets! Hij rijdt voor zijn plezier even naar Groningen en terug naar Den Haag en dán pas naar Innsbruck. Natuurlijk gaat Vader met de trein, enige dagen in een auto zou voor hém [2] geen pretje zijn! – Anneke heeft me op ’t hart gedrukt om zo weinig mogelijk kleren te maken, ik ben er dus schielijk mee uitgescheden en verheug me op inkopen bij Vroom en Dreesmann en de Bijenkorf en C&A! – Anders had ik nog Russische bloesjes voor beide kinderen gemaakt met broekje en plooirokje, maar dat kun je zeker ook leuk krijgen? Ik heb diverse truien voor Lisa en 2 voor Axel mocht het koud worden onderweg. Waarin slaap je eigenlijk in Mieders ’s zomers? In katoenen pyjama’s? Onder hoeveel dekens?!! Ik maak nog een schattig gebloemd flanellen jurkje voor Lisa en houdt er dan mee op. Dan koop ik alleen nog schoenen en wat Tweka bloesjes en nog een nette pyjama voor mezelf. – We hadden net een bof: iemand die mee had gedaan aan het trouwcadeau voor Henk en Riek (in 1932!!), maar nooit betaald scheen te hebben (ik wist het niet eens meer!) komt plotseling een tientje brengen! We zullen er morgen met Riek van fuiven!! Riek is 2 dagen naar Batavia voor gynaecologisch onderzoek – Henkje bleef hier en is nu onder ernstiger discipline dan hij gewend was! Hij is nu 3½ maar loopt minder goed dan Lisa, omdat hij het zo laat pas leerde. Hierdoor heeft hij blijkbaar helemaal een minderwaardigheidsgevoel gekregen en kan nog niks zelf. De eenvoudigste dingen als klimmen op en van een stoel durft hij niet alleen. Ik dwing hem nu dat en allerlei te doen om hem zelfvertrouwen te geven. Dom is hij overigens helemaal niet. Vanmorgen deed ik op verzoek enige intelli- [3] gentie proeven met hem en ze lukten uitstekend. Ook zag hij kans een vol glas water door de kamer te dragen met weinig morsen en dát terwijl hij met stijve benen loopt als ik, toen ik na 2 maanden in bed liggen weer op de been was! Een stoepje, kan hij niet op en af, maar als Riek het doorzet, leert hij het ook wel gauw. Hij vindt Lisa zoiets griezeligs dat aan één stuk beweegt, om hem heen draait, aán hem komt en heen en weer rent, dat hij zich gauw ergens aan vastgrijpt als ze er aankomt! – Axel is enorm teder voor hem, spreekt hem zo zachtzinnig toe als hij het Lisa nooit doet. Hij slaapt nu op Rieks plaats in ’t grote logeerbed. Henkje noemt mij ook MammaMamma, en hij kan nu zelf uit z’n broek stappen en die in de wasmand doen! Onze Vivos weekend was minder geslaagd dan we gehoopt hadden, maar het was toch wel aardig. De Batavianen waren geen van allen in kostuum en de Bandoengers allemaal! Mijn kostuum was schattig geworden – m’n schouders bedekt met boeketjes van korenbloemen, klaprozen, boterbloemen enz., en ook in m’n haar een band bloemen – evenwel heeft niemand kunnen raden wat ik voorstelde, terwijl m’n partner een echte! granaatappel droeg in de onderwereld en met een fakkel en treurend rondstapte. Mijn dans op “der fröhliche Landmann” sloeg ook niet in bij die stijve Batavianen. [4] We hadden nog diverse mensen met geestige uitbeeldingen zoals de vrouw van Macbeth die in nachtjapon met bloedvlekken op de handen rondliep en Maria van Reigersberch  met een mannetjespop in de armen, die ze op Vondels verzen in een kistje stopte! – Ik had 2 beeldige schotels hors d’oeuvres gemaakt, die vrijwel óp gingen. Maar de consumptie was zo slecht verdeeld dat we eerst ongeveer honger leden en daarna bedolven werden onder een overvloed! Om 11 uur gaapte ik daverend!, maar gelukkig hadden de Batavianen een geestig toneelstukje van Charivarius , de appel van Eris – heel geestig werkelijk – later droeg ook de champagne-bowl ertoe bij om de stemming weer te verhogen. – Op de IEVA hadden we reuze gezanik met de directrice voornamelijk. Mevr. Boomstra heeft me nu overgehaald om in ’t bestuur te blijven tot juni! Dan heeft ze tenminste iemand waar ze op aan kan! Ik heb net de prospectus drukproef nagekeken en ga op m’n lauweren rusten, een bestuurslid in ruste! – Degene, die Tommy wil bewaren in ons verlof wil hem houden! Misschien nemen wij dan een jonkje. – Ons huis nog steeds niet verhuurd, helaas. We dachten al beet te hebben, evenwel de meneer kwam niet weer! Dat rijmt. – Hok laat vragen of je reeds voor hem gireerde na februari: ƒ 1.10 aan E.J. Brill giro 13921? Hij weet niet meer of hij ’t je vroeg, vermoedelijk wèl! 

Dag jongetjes omhelsd 

Eida. [5]

HOK

17/4 ‘37

G. 

Wat zal het nu stil zijn in het Emotiehof, maar de Remptjes zullen er van tijd tot tijd wel leven in de brouwerij brengen. Wat een schrik met het oortje van Marijke. Maar ook dat is gelukkig afgelopen. – In principe gaan we akkoord met het overnachten in Zürich, terwijl Moeder tot Basel reist, maar gaarne de 

1. tijden van aankomst en vertrek in Zürich, 

2. of er doorgaande wagens zijn: Marseille-Zürich. 

    ad. 1. Mochten we diep in de nacht in Zürich aankomen, dan prefereren we natuurlijk een andere plaats voor het overnachten. Hotel in Zürich pas bespreken, wanneer we de reis definitief hebben vastgesteld.

De Opel werd 16 april besteld. Ik zal hem in Antwerpen afhalen. Voorlopig is het plan zo, dat wanneer Eida + kinderen bij Moeder zijn afgeleverd, ik verder reis naar Antwerpen. Mochten we elkaar mislopen, dan breng ik Eida naar Mieders. De auto zal ik gedurende de reis naar Innsbruck nog inrijden. Ik vind het niet erg, dat Vader liever met de trein gaat. Dat is sneller en waarschijnlijk ook minder vermoeiend. –

Garage: gaarne verzoek ik u om u hierover met het hotel in verbinding te stellen. Een afsluitbare schuur is voldoende. Wellicht weet Hösz een geschikte, in de buurt van het hotel. Ik zou denken dat de boeren van het dorp gaarne een schuur zullen willen verhuren. Laat u dat maar door Hösz opknappen. Bij Butler is misschien nog een plaatsje. – Mocht er inderdaad in Mieders geen garage zijn, nu dan haal ik de auto wat later, of stal hem in Innsbruck. 

Dag Hok.

EIDA

13-4-’37.

Geliefden –

Gelijk met jullie brief, een brief van Mevr. van Gilse, verrukt van jullie bezoek aan haar. Jullie hebt dus Em’s boot gezien en volgt nu zeker weer de hele reis met vlaggetjes tot ze in Indië zijn – dan een maand rust en dan kunnen jullie de teruggaande route weer volgen! Jullie schreef nooit of Em en Dirk in R’dam aan boord gingen of naar Marseille gingen – wij en Anneke veronderstellen het eerste. Zij zijn dus al weg als je dit krijgt en dan is het weer een grote troost te bedenken dat jullie hen na 5 jaar zeker terugziet en dat Em het toch maar fijn heeft bij Dirk, Marijke en de rest en dat jullie zo heerlijk lang van je kleinkind, het jongste hebt kunnen genieten. Het is beslist waar dat je meer van elkaar geniet in zo’n verlof, als wanneer je elkaar geregeld zou zien! Overigens moet ik het nog ondervinden! – Maar jullie ieder een extra kus hierbij • •. Wat zalig zo’n semi-luxe hut, fijn dat ze die kregen – Enig dat Loutje in het 7-tal is gekozen, dol gewoon naar de Olympische spelen! Feliciteer hem van me! Het stel zal nog wel veel bij jullie aankomen, voor beide zijden blijft er dus toch familiegezelligheid! – Dank voor jullie goede wensen met onze herinneringsdagen, die ik ook Anneke zond – Op onze [2] trouwdag krijg ik van Hok de bestelling van de Opel! Hok wil nog extra leerbekleding nemen omdat dat altijd goed blijft – Jammer dat de eerste kiekjes met Tineke mislukten zoals Thijs vertelde – de laatste tijd correspondeerde ik druk met Anneke over Persephone[1]! Ik schreef jullie al dat ik haar ging voorstellen zaterdag op de Vivos, maar ik moet ook iets zeggen of doen om het publiek aan het verstand te brengen te brengen wie ik voorstel. Anneke gaf me de raad om een lentedans te doen “de vrolijke landman”. Ik ben benieuwd wat mijn partner ervan vindt, die Persephone in de onderwereld zal uitbeelden met fakkel en granaatappel! Een leuk idee, vind je niet, Paatje, maar de uitvoering zal niet zo eenvoudig zijn. Het kwam zo goed uit omdat ik een zwarte en witte peplos[2] had. Mijn witte kleed zet ik af met blauw van korenbloemen, ’t is trouwens al klaar – vanmorgen door de naaister gedaan en door mijn haar ook een blauwe band; wat ik blauw heb, neemt zij van zwart git – ik krijg allerlei bloemen te leen, namaak voor ’t hoofd en in de hand neem ik echte! In Mieders zal ik me zo voor jullie opmaken!! – Van opmaken gesproken: zondagmiddag was ik op een thee in Hotel Homann, ten bate van de blinden. – Hok bleef thuis werken [3] en was het oppertoezicht van de kinderen. De djongos gaf het stel te eten en bracht ze naar bed! Hij is reuze handig en voor één keertje dorst ik het wel te doen. Het lukte dan ook uitstekend. We waren met ons drieën op de thee, die eigenlijk als “dansant” bedoeld was. Maar wij waren 2 vrouwen met 1 man, die niet graag danste dus keken we toe tot er sneeuwbaldans kwam, die een ieder dwong bij elke keer dat er gefloten werd, een nieuwe partner uit het publiek te zoeken. Het geheel was heel amusant, op een gegeven moment dansten de meesten met een hun volkomen onbekende. – Van Jeanne gister een zeer plezierige brief tot ons genoegen – tijdens haar verblijf bij ons, heb ik nogal veel met haar gepraat en diverse raadgevingen aan de hand gedaan. Ze heeft een erg prettige tijd bij ons gehad, schrijft ze. – Op ’t ogenblik zijn Riek en Henkje hier – Ze blijven tot de 22e – Henkje vindt het hier erg vreemd en is doodsbenauwd wanneer Riek een minuut de kamer uitgaat. Gelukkig doet hij alleen overdag zo, want naar bed gaat hij graag en slaapt direct net als onze kinderen. Lisa vindt het nodig om ’s avonds even een deuntje te huilen als Henkje naast haar naar bed gaat en [4] niet haar teerbeminde “Aatje”! – Axel is weer naar school gegaan gister tot zijn genoegen. Hij neemt net als Hok afscheid – geeft ons allemaal een kusje, ook Riek en Henkje nu, welke laatste het doodgriezelig vindt, evenals de nachtkus van Lisa! Axel bracht gister 4 schilderijen mee naar huis voorstellende “een bootje”, “bloemen met een boom”, “sterren boven bergen” en nog “gras met bloemen” welke laatste zeer duidelijk zijn eigen werk was!! Op vochtig papier schilderen ze met verf zodat het wat doorvloeit[3] – de juffrouw heeft nogal geholpen en mijns inziens konden ze de kinderen beter dingen laten doen, die ze alleen kunnen. Maar enfin, nog maar één maand. – Met de naaierij ben ik enorm opgeschoten, 6 dagen de naaister, die veel deed. Anneke schreef me dat ik voor mezelf geen warme pyjama’s moest maken, dat er in Den Haag veel keus is in jullie kleerkast! Dat valt mee, want het knippen door mij neemt nogal tijd omdat ik geen patronen heb meestal en hard moet piekeren; het went trouwens wel, vanmorgen knipte ik even een flanellen jurkje voor Lisa, in een kwartiertje, terwijl 4 kinderen om me heen draafden! – De “schilderijen” heeft Axel zorgvuldig opgerold en ingepakt om aan Opa en Oma

[Randje pag. 4]

te laten zien. Hij wordt echt levendig tegenwoordig, zeer conversabel en vol verhalen. En kan Hok ook plagen, zoals die het hém doet!

Dag Eida. [5]

HOK

G. Over ..[4] weken gaan we al. Wat snel al! En helaas wat een werk moet er niet nog verzet worden. Maar luilekkerland is de rijstepap wel waard. Ik besef eigenlijk nog niet wat er nog alles gedaan moet worden. – Wat een leuke berichten over de Remptjes. Aardige kinderen. – De Opel wordt gauw besteld. Het besluit is moeilijk te nemen. – Axeltje leeft met zijn gedachten al bij Opa en Oma. Alles moet hij meenemen om het u te tonen. Axel kan al zo leuk bomen en fantaseren. Lisa is nog steeds een dotje.

Dag Hok.

EIDA

6 april 1937

Geliefden –

Hok bestelt vandaag de Opel – het is dus voor elkaar – meteen hoorde hij dat hij de auto niet van de fabriek, maar uit Antwerpen moet halen. Hij wil dan doór gaan naar Den Haag, maar het is toch beter dat hij dan eerder dan Vader teruggaat en Vader in Basel ophaalt, maar we hebben nog tijd genoeg dat nader vast te stellen. – We willen nog graag weten waár we Moeder kunnen ontmoeten ’s morgens om een uur of  9, 10. Als we beiden in Zürich moeten overnachten, wil ik Moeder toch liever bij aankomst al zien, verbeeld je dat we ieder in een ander hotel in Zürich zitten, dat is onmogelijk! Schrijf dat dus nog even precies: Moeder’s aankomst in Z. en de onze! Dat lijkt me ook ideaal dat we dan samen in Innsbruck eten en een mooie autotocht hebben naar Mieders. Echt zonde dat Vader er nog niet zal zijn, maar dan doen we het nog eens over als Vader, Hok en de Opel aangekomen zijn, dol jongens! – Nu weten we niet eens of Em met Lloyd Expres gaat of al in R’dam aan boord. Als dat laatste zo is, moeten ze al haast weg. Een fijn idee dat ze over 5 jaar alweer terugkomen, dus als wij weg zijn nog maar 4 – wie weet komen jullie tussentijds weer eens hièr kijken bij al je dochters met logeerkamers! – Wij krijgen, van logeerkamers gesproken, de volgende week Riek Heyrmans en Henkje, die nodig [2] weer eens naar boven moet. Ik zorgde voor een pension voor haar bij Pengalengan – ik moet nog vaak denken aan dat vers dat we op jullie Zilveren bruiloft maakten op Moeder’s  “Kantoor” – Vanmorgen heb ik weer een kindermeisje aangenomen voor de jongste Schüller. Annie is nog verbonden tot juli aan de school en wil Robert Jan voor gezelschap bij Jan laten. Voor kinderjuffrouwen schijn ik “het” adres te zijn! Er solliciteerde ook een Mina Scheepers! Toen Jan het hoorde, wilde hij die hebben! Maar ik vond haar te bedeesd – zeker geen familie! Als Riek en Henkje weg zijn, hebben we hetde weekend na onze trouwdag Vivos algemene vergadering en eind april vraagt Nanda belet met dochter – hoe vind je zo op ’t laatst – ik ben blij dat ik vandaag al een naaistertje gekregen heb – 3 flanellen hansoppen voor Axel zijn nu af, de knopen kan ik doen tussen de visites door! En morgenavond eindelijk algemene vergadering van de IEVA waar m’n jaarverslag te pas komt. Mevr. Boonstra heeft het verslag al gelezen en in orde bevonden. Als ik Jeanne niet had voor de pakjes van Axel, wist ik me geen raad! Overigens vind ik het ook erg leuk om zelf de boel uit te piekeren. Van een oude badjas van Hok, krijgen Axel en Lisa er ieder één. Ik heb net een schattig badpak klaar voor Lisa van een oud van mij. – De beide kinderen zijn daverend verkouden op ’t ogenblik. Axel heeft op Hok’s verjaardag kou gevat in de open auto achterin en is echt ziek [3] geworden met koorts een paar dagen. Lisa was al die tijd kiplekker, maar begon eergister opeens met een lekkende neus en gister met koorts. Voor haar de dokter gehaald, die een beeldig drankje voorschreef dat ik door haar thee moet mengen, daar Mejuffrouw het niet wenst in te nemen; zelfs niet wanneer haar Pa en Ma haar samen vast trachten te houden en haar neus dichtknijpen! Dit is ook niet leuk als je neus al verstopt is – aldus is het mengen een betere oplossing! – Hok maakte voor Axel een kartonnen stationnetje en een treintje, ter meerder vermaak. Het stationnetje heeft een W.C. voor mannen en vrouwen en volgens hem, is dát gedeelte voor Lisa! Lisa wordt al zo groot, ze zegt opeens “plas doen” en verder alles wat ze maar hoort. Ze zegt de woorden zo goed na, dat ze duidelijk te herkennen zijn, terwijl dat met Axel heel anders was. – We zijn ook zo benieuwd naar Marijke. Haar kiekjes heb ik al diverse malen met succes vertoond, zo schattig! Grappig die ontmoeting van haár met Annetje Meyler.! – Enig dat Julie met Beatrijs is gekomen – Omdat jullie alleen over de film schreef, was ik al bang dat ze ziek zou zijn. Ik kan me echt voorstellen hoe ze bij jullie op visite was. Zei ze geen dwaze dingen? Dat doet ze [4] vaak in groot gezelschap ter animering van de stemming, geloof ik! Ze is niet opgemaakt denk ik – in Holland heb je dat in de winter niet meer nodig, hoop ik! Fijn dat de film jullie goed is bevallen, wij vonden deze zelf ook weer aardig. Dat slot met Lisa en de beker net een plaatje! Inderdaad jammer dat Hok er niet op staat. Maar ik had de helft ’s morgens vroeg genomen als Hok naar kantoor was en nu was het veiliger dat hij de rest nam! Als troost voor Lisa’s haren de mededeling dat ze al aardig groeien nu, ik moet de nek en beide oren eens gaan bijwerken! Blij dat Dirk het knippen goedkeurde – vind je haar niet enig zo kaal, zo guitig! Julie vond haar kaal veel leuker!! Lisa mag nu op Axel’s bed eten voor de gezelligheid. Daar zitten we dan met ons drietjes. Daarnet een reuze gebrul omdat ze weer in haar eigen bed moest, Axel wou haar zo graag houden en huilde dikke tranen, Lisa natuurlijk dito! – Misselijk van die van der Lanen om zo te zeuren over “Henriëtte” – overigens mogen ze blij zijn dat die tante Rita, die nu toevallig ook zo heet, hun zoon al haar geld nalaat, zoals Thijs ons vertelde. Het zou toch ook geen ramp zijn als die Henriëtte nu naar haàr was; het treft erg mooi zo, dunkt me. Marijke moest eigenlijk nog Sara heten – Marijke Sara zullen we haar noemen, dan is Moeder helemaal vertegenwoordigd in haar nageslacht! – Paul Thung is net teruggekomen van vakantie – Axel heeft een week langer, wat een uitvinding! Zaterdag is tentoonstelling van alles wat de kinderen en ook Axel op school gemaakt hebben – ik ben benieuwd! 

Dag omhelsd, Eida. [5]

HOK

G. We hebben besloten om tijdens en na ons verlof te gaan “Opelen”. Helaas moet de wagen helemaal in Antwerpen worden afgehaald. Waar ik toch in de buurt van Den Haag ben, zal ik maar meteen van de gelegenheid gebruik maken om naar Den Haag over te komen, Vader een avondje gezelschap te houden, wat moderne muntsoorten als reis-Marken en reis-Schillingen en reis-Lires in te slaan, om dan weer te verdwijnen. Ik denk, dat dan de reisroute over Duitsland moet, dit in verband met de service gedurende de inrijperiode. Het plan om V. in Basel af te halen, zal wel niet door kunnen gaan. – Ik zal wel een week weg blijven van Mieders. Wellicht kan het zo geregeld worden, dat ik Eida + kinderen tot Zürich breng, hen aflever bij Moeder en de Juf; en dat ik van Zürich direct naar Antwerpen reis. Op deze wijze kan voor de week van 10 -16 juli in Mieders één kamer minder worden besteld, omdat de beide mannen er toch niet zijn! – Moeder, ik heb nog een rekening bij Martinus Nijhof te betalen ten bedrage van ƒ 28.45; rekening No. 1070 dd januari ’37; Giro No 4165. Kan dit nog bij u geleend worden of zal ik u het geld sturen? Schrijft u, wat het best is. 

Dag Hok.

EIDA

30 maart ‘37

Lieverdjes –

De vorige maal schreef ik jullie uit Anneke’s huis – en nu is Thijs bij óns – het lijkt me alweer lang geleden dat Anneke en ik een paar uur lang zo gezellig zaten te bomen, woensdagmorgen. Tineke was natuurlijk (!) zo zoet en braaf en sliep maar steeds door als een roos – ik bleef zolang mogelijk tot tegen half 1 en om half 2 ging m’n trein alweer. Ze ligt daar heerlijk of ze lag, want ze is nu weer thuis met uitzicht op een hertenpark, fijn buiten. Hoe vind je dat ze ’t zo vlug heeft gedaan, het record in elk geval van jullie kinderen – Moeder kon ’t ook goed hè? – Het was jammer dat ik niet langer kon blijven, maar Jeanne wilde donderdagmorgen weer weg. Tenslotte ging ze pas zaterdagmiddag! Eerst had ik ook nog het plan om donderdags Jan Schüller van boord te halen, maar verwierp dit weer omdat ik vermoedde dat Annie het wel zou doen. Overigens heeft Annie hem thuis afgewacht – Zaterdagavond vielen ze plotseling bij ons binnen, omdat ik een kindermeisje voor ze moet zoeken. Nu neemt ze Jackie mee naar Semarang en moet er iemand zijn voor Robert Jan. – Hok had juist gezegd, [2] dat we op zijn verjaardag wel naar Jan konden gaan en toen kwamen ze. Ze animeerden ons om toch te komen eten. Het was erg gezellig en onder geheimhouding kunnen we jullie vertellen dat het weer in orde komt tussen hen, wij waren zo blij dat Jan’s trouw niet vergeefs is! – Maar doe alsof je van niks weet ook als je Mevr. Schüller mocht zien. Maar we gingen 10 pond lichter weer naar huis! Niet gek zo je tweede wittebroodsweken! – Hok’s verjaardag was verder ook erg genoeglijk – ik had polyfoto’s laten maken van Lisa – Axel + Lisa  – ons drieën, heel aardig – Hok vond het ook. Verder had ik nog een paar dassen en een racketbesnaring en nòg een boek over het moderne China. Lies Andriessen kwam ’s morgens vroeg feliciteren – ze had het van Jan en Tine gehoord, die zelf niet eens kwamen! Hoewel ze ook in Bandoeng waren. Enfin, ik had Tine net uitgebreid in Batavia gesproken.

’s Morgens vroeg kwam ze me opzoeken en we ontbeten samen, echt gezellig. – Maar om op 28 maart terug te komen – De kokki had een beeldig Paasbrood gebakken, ik had het in een pan laten doen met in ’t midden een rond bakje om een gat open te houden, dat ik later met paaseitjes opvulde met een paashaas in ’t midden en eromheen nog grote puddingeieren gemaakt in uitgeblazen kippeneierdoppen, erg leuk ook in roze wit en chocola. Aan het ontbijt aten we nog geverfde eieren, groen, blauw en rood! ’s Middags [3] om 4 uur kwamen we pas terug uit Maswati en sliepen nog een uurtje. ’s Avonds had ik uitgerekend dat we met hoogstens 9 mensen zouden zijn, maar alleen aan de thee verscheen Knottenbelt, die we ook van Julie kennen. Na het eten kwam er steeds niets – Hok en ik hadden reuze pret omdat alles zo mooi in orde was – erg veel te eten en te drinken!! – en er kwam niemand. Net hadden we om 9 uur besloten maar iemand te gaan halen om alles op te eten! en daar verscheen Elly Linn, haar echtgenoot kwam een kwartier later. Het was nog heel gezellig en we dronken cherry brandy, die ik van Julie erfde! – Zeg, jullie hebt de film dus gekregen, maar hoe? Het plan was dat Julie hem zelf zou brengen, maar ze waren allemaal ziek zeker nog. Wil je haar niet eens opbellen of maakte je al kennis? Haar ouders “Engels” geheten wonen Cronesteinpark 23, Voorburg. Het is leuk om met ze kennis te maken. Fijn dat jullie de film ook aardig vonden – we horen zeker nog wel bijzonderheden. – Maar wat de reis betreft: we komen inderdaad het beste over Genève-Zürich; alleen dat late uur in Zürich trekt ons niet. Is er b.v.  uit Bern of Genève niet de volgende morgen ook een sneltrein naar Innsbruck? Maar dan zien we Moeder die nacht niet? – Hok is alleen bang dat de boot b.v. verlaat is [4] en we de trein niet halen. Laten we dus in ieder geval afspreken dat als we niet uit die trein komen, dat Moeder dan gaat slapen en de volgende morgen gewoon doorgaat naar Mieders – Wat betreft Vader’s reis, blijf ik erbij dat het geen lolletje is van Den Haag naar Innsbruck in een auto te zitten. Hok kan Vader dus het allerbeste in München halen, anders doen ze er misschien 4 dagen over en per trein 1½ dag. Waarom zou je langer reizen dan nodig is?! Dan zien we Vader nóg later, zo ongezellig ook en Vader weet niet wat het is, een hele dag in een auto te zitten en dan een paar dagen aaneen. Hok kan net zo goed in Frankfurt e.d. wat gaan omrijden, hij hoeft niet naar Den Haag  – Thijs wil naar de bioscoop, 2e voorstelling nog wel, hij verdient toch op zijn reis naar Bandoeng!

Dag lieve engelen,

Eida. [5]

HOK

G. Erg veel dank voor de gelukwensen met Paasdag en het boek: we begonnen de dag met het uitpakken der cadeaus. Axeltje verklapte me de vorige dag reeds, wat hij me geven zou, ondanks dat hem geheimhouding was verzocht. Van Lisa kreeg ik ook een das. Van Eidje een paar boeken + een nieuw bespannen racket (voor de laatste 2 maanden). ’s Ochtends gingen we Jan Schüller opzoeken, hij was de vorige avond met Annie bij ons geweest. En we kregen het verblijdende nieuws te horen dat Annie terugkomt. Leuk voor Jan. We zullen hopen, dat het nu verder pais en vree zal zijn. – ’s Avonds had Eida voor een goede organisatie gezorgd, maar helaas kwamen er slechts de Linn’s opdagen, alles vanwege Paasdag. – Em en Dirk ook bedankt voor de gelukwensen en inlichtingen. Van de I.M.C.[1] krijgen we de mededeling dat een auto die met een Indisch nummer rijdt, in Europa slechts hoeft te voldoen aan de internationale bepalingen en niet valt onder de lokale voorschriften. – Ik ben blij dat Vader gaarne de autotocht naar Innsbruck maken wil. Op deze manier wordt ook de inrijperiode wat productief gemaakt. Ik zal zorgen, dat ik in Den Haag de auto al de eerste servicebeurt kan laten ondergaan, zodat de tocht naar Innsbruck niet helemaal per slakkengang hoeft te gaan. Als Vader bezwaar heeft door Duitsland te gaan, dan rijden we langs de Maas, via Luik –Luxemburg naar Basel – Zürich – Feldkirchen – Innsbruck. Deze tocht is ± 1000 km, d.w.z. een rit van zeker 30 uur, te verdelen over 3 dagen. Ik hoop niet dat u zo’n lange rit bezwaarlijk zal vinden. Vader moet maar zelf beslissen [EIDA niet doen!]; misschien vindt hij achteraf, dat het beter is dat ik hem in Basel of München afhaal! – Hebben ze eigenlijk een garage in Mieders. Zou Vader hierover willen corresponderen; wellicht is er wel voor een kleinigheid een schuur te krijgen, wanneer het hotel niet ingericht is voor autogasten. – Er zijn zoveel mooie paswegen in de buurt van Innsbruck: Brenner – Jaufen[2] – Stilfser Joch -pas[3] etc. Ook de beruchte Julier Pas (± 2200 m), dat het zonde zou zijn de gelegenheid deze te berijden voorbij te laten gaan! Maar wat een moed van Em en Dirk om in de winter over een pas van 2200 meter te gaan. Ik doe het hen niet na. Dag.

Hok.

EIDA

23 maart 1937

Geliefden – Zoals jullie ziet ben ik nu in Batavia om de nieuwste nicht te bewonderen. Het is werkelijk een schattige beeldige baby met een pracht roze kleurtje. Vanmorgen kiekte Thijs haar en ons. Ze is vreselijk braaf en drinkt zelfs volgens Anneke teveel, wat naar des dokters mening niet mogelijk is. In elk geval prettig dat Anneke zoveel te drinken heeft – Ze ziet er best uit en is vrolijk en opgewekt en natuurlijk blij met haar Zus!! Ik herinner me nog als de dag van gister dat Em bij mij in Borromeus binnenstapte en Dirk natuurlijk! En hoe heerlijk dat was. Ik nam de eerste gelegenheid te baat om hier te komen en die gelegenheid kwam in de vorm van Jeanne, die met genoegen de verzorging van Axel en Lisa en van Hok niet te vergeten!, op zich nam. Ik bof toch maar weer met die hulp van Jeanne, die aan kwam zetten met 6 pakjes voor Axel in elkaar geregen, pasklaar. Op ’t ogenblik vermaakt ze alle jurkjes van Lisa, die ik heb liggen, een stuk of 20!! Op die manier schiet ik nog eens op! Ik schreef op een advertentie voor een “cosy gemeubileerd huis met uitzicht op de bergen” en iedereen zegt dat het verhuren vast wel zal lukken. Ik heb nu ƒ 90.- gevraagd, de mensen willen altijd afdingen en dan krijgen we de prijs die we gedacht hadden! Een kennisje van ons, wil de auto hebben, ze wil er mee door Java reizen, maar of dat geschikt is, als vrouw alleen? Enfin, Hok moet haar maar raad geven. – Je ziet hoeveel al geschiedt in de richting van ’t verlof en nu nam ik het nog even waar om uit te knijpen. Morgenmiddag ga ik weer terug en ’s avonds met Jeanne uit en dan moet ik donderdag met de kinderen naar de fotograaf om zo’n serie te laten maken voor Hok’s verjaardag. Dat lijkt me echt enig en aan hem besteed. Hij heeft voor ’t eerst een wens geuit: een slot op de benzinetank van de Opel!! Hij verheugt zich zó op zijn nieuwe auto en Axel is ook volkomen op de hoogte van een beige-grijze (hij zegt vaak meisje brijs!) cabriolet Opel. – In Anneke’s ziekenhuis stapte plotseling Frans Kuipers binnen, je weet wel één van de tweeling uit mijn klas op ’t Gym. Hij herkende me helemaal niet en liep nog even schuw langs ons heen als vroeger – hoe is ’t mogelijk dat hij getrouwd is! Zou hij Homerus nog uit ’t hoofd kennen?! Hij logeert bij de buurvrouw van Tine. – Tine zorgde voor beeldige orchideeën namens jullie. Ze zijn nu nog helemaal mooi. Namens ons kocht zij paaseitjes, volgens m’n opdracht. Ik was nog niet van plan zo gauw hier naartoe te gaan. Het was wel heel wat rustiger om nu eens alléén in de trein te zitten. Ik reisde tweede, daar voel je je toch meer op je gemak dan in de derde, ik hield deze maand geld over! en waaraan kun je het beter besteden dan aan je Zuster! – Is Moeder weer beter?................................................................................[1]

een bezigheid die niet altijd even amusant is. Fijn dat ................................................

de manlui niet te vergeten! Heerlijk dat Em nog wat kleding......................................

ben. – Dag geliefden, hartelijk omhelsd met de derde kleindochter.............................

[Randje pag. 1]

Wat fijn dat het zo gemakkelijk is gegaan bij Anneke – ze schreef me ’s morgens de 17e dat er nog geen schot in zat en ik dacht al dat het niet was doorgegaan toen we donderdagavond een briefkaartje kregen.

Dag Eida.

HOK

23/3 ‘37

G. Van harte gelukgewenst met Tine Henriëtte! Eida is nu naar Batavia om Anneke wat aangename verpozing te geven. Zij zal u wel uitvoerig bericht geven. Jeanne zorgt voor de kinderen. Axeltje is zeer ontdaan dat hij Eida niet eens naar de trein heeft mogen brengen. Hij sliep namelijk nog. Lisa roept wel om Mammie, maar is er even opgeruimd bij. – Nog 2 maanden + 3 weken en dan draaien we de boel de rug toe. We besluiten maar op de “Opel” hetgeen meer in overeenstemming is met onze beurs. We zullen er genoeg plezier van hebben, lijkt me. We hebben echter nog geen definitieve bestelling gedaan. Dat gebeurt waarschijnlijk pas in april. – Em en Dirk zullen dus gauw weer weg moeten. Wat jammer, maar dan komen wij hun plaats bezetten. Ik hoop dat Moeder nu weer gezond en wel is, dankzij de goede zorgen van Em. Hoe is het met haar winterbenen[1] en Dirk met zijn nek? – We denken een beige-grijze kleur voor de Opel te bestellen. Het staat reuze.

Fijn die derde kleindochter, vindt u niet?

Dag Hok.

EIDA

16-3-’37.

Lieverdjes –

Nu is Vader al haast jarig en jullie hebt, als je dit leest, de verrassing van de draagster van onze film al gehad en jullie kunt ons al zeggen hoe jullie de film gevonden hebt. Is Lisaatje geen dot!!? Ze is werkelijk gegroeid de laatste maanden, haar jurkjes zijn nu al een stuk boven de knie, je kunt dus voor het winterjurkje wel iets meer nemen, anders kunnen we er misschien ook een zoompje in leggen. O ja, vóór ik het vergeet: je schreef nooit iets over Mevr. Burgersdijk en mijn verzoek aan haar. Intussen heb ik niets gekregen en is het niet meer nodig ook. Voorzitster van de feestcommissie van de Vivos, die me verzocht moeite te doen voor de “Ontdekking van Amerika”, is dat hele geval reeds volkomen vergeten en ze hebben alle plannen al gemaakt. Zulke prettige mensen, die je moeite laten doen en het kalm vergeten. Als voorbereiding tot Vaders verjaardag hebben we vandaag en morgen verjaardagen onder onze kennissen – Vanmorgen aten we taartjes bij Ada Sanders, die we nog uit het kamp[1] kennen en die met Bep van Douwe en Malie gestudeerd heeft. Ze is zo’n aardig type en net deze maand overgeplaatst naar Padang. Zo gaan er dit jaar veel mensen uit Bandoeng weg. Onze buurvrouw gaat opeens ook met onze boot en ook eerste klasse – ik geloof dat we half Bandoeng op de Dempo zullen ontmoeten en dat mijn voornemen om niemand meer te kennen, wanneer we aan boord zullen zijn, [2] niet tot uitvoering zal kunnen worden gebracht. – Zou het wel geschikt zijn als we elkaar ’s nachts om 11 uur in Zürich voor het eerst zien, de kinderen slapen diep en huilen misschien als we ze wakker maken en wij zijn allemaal suf en lamlendig en gaar! Je snapt dat wij het ook dol vinden om elkaar zo gauw mogelijk te zien, maar laten we een gunstig moment daarvoor uitkiezen, althans een zo gunstig mogelijk! Misschien kunnen we overdag van Marseille naar Milaan reizen of tot Genua en dan met de nachttrein verder, dan zijn we daar ’s morgens en vrij fris, althans frisser dan ’s nachts om 11 uur! – Wat Vader betreft hebben we weer een ander plan. Vader gaat ’s morgens om half 8 uit Den Haag en is om 8 uur ’s avonds in München, waar Hok hem van de trein haalt. Ze eten samen en logeren ergens na een lekker biertje!, en reizen de volgende dag maar 160 km naar Innsbruck langs een klein ommetje omdat Hok anders een te steile helling krijgt, te zwaar voor de Opel die nog moet worden ingereden. Is dat niet schitterend. Vader moet dan tóch maar door Duitsland reizen, in Tirol spreken ze tenslotte ook Duits en daar erger je je niet aan, of nu zo’n stelletje Duitsers anti-Joods is, wat kán het je schelen; hier zijn ook genoeg mensen anti-Chinees maar wat trek je je daar van aan, dan kun je toch nog wel door [3] hun land reizen! Als je naar Basel gaat is het voor Hok te lastig omdat hij door berglandschap moet. – Enig dat Moeder denkt dat de G.G. met ons gepraat heeft! Alleen met een paar vooraanstaande heren., hoor! Wij mochten blij zijn met een handje en een glimlach, maar die waren dan ook gul en zeer de moeite waard. Vraag dan eens aan Oom Izak of ze vegetariër zijn? Hij rookt en drinkt niet, hoe kan hij dan Praeses Collegii geweest zijn in Groningen?! We zullen ons maar bij de Opel houden denk ik. De rest is ons te duur, een te grote luxe! – We hadden deze week een prachtig toneelstuk voor de Kunstkring “Moederlegende”, een modern mysteriespel werd het genoemd. Het ging over een moeder die geen afstand kon doen van haar kind dat op sterven lag en uitging door de sneeuw en de bergen om de Dood om behoud te smeken. Zij kreeg 1 dag uitstel om iemand te zoeken die het liefste zou willen geven, dat hij bezat, maar vond natuurlijk niemand. In haar wanhoop stal ze het levenslicht van een ander en ruilde het om met dat van haar zoontje dat haast was uitgebrand. Tenslotte ziet zij in dat zijzelf degene moet zijn die het liefste moet geven en op dat ogenblik dat ze haar kind af- [4] staat, wordt het haar door God gegeven. Bijzonder aangrijpend was het geheel met schitterende decors en uitstekend gespeeld door dilettanten. Overigens waren er weinigen zo verrukt als ik, Hok althans ook niet, maar mannen ligt zoiets zeker niet. Maar de mensen zijn hier niet graag verrukt! ’t Is net of ze bang zijn dat van hun gedacht wordt, dat ze op lager peil gekomen zijn! – Axel is weer snipverkouden, hij praat precies zoals ik vroeger en noemt me Baba! Het komt allemaal van dat schooltje, dat is wel een bezwaar, maar enfin, als hij er niets ergers oploopt, is het ook geen ramp! – Gisteravond was er ouderavond! Maar ik ben zo vrij geweest niet te gaan. Daarentegen wél naar een huishoudtentoonstelling ’s avonds met Jo Waal, die vriendin van Julie. We volgden met belangstelling een gezichtsmassage! En zagen schattige kinderpakjes. Zondagavond gingen we met de Waals naar de bioscoop, “Dodsworth”[2], ik wilde het zo graag zien omdat we Vader indertijd dat boek gaven. Een heel goede film vonden wij. Na afloop haalden we onze erwtensoep om die bij hén op te eten met een rijsttafelrest na! Erg gezellige mensen. ’s Morgens hadden we Kees Zeylmans bij ons, die nu nare dingen van diezelfde chef ondervindt. Hij was erg onder de indruk, maar Hok

[Randje pag. 4]

vrolijkte hem weer wat op.

Dag engelen, Eida.

Voor Lisa heb ik al klaar 2 flanellen pyjamajasjes + 4 broeken, schattig! Voor Axel kocht ik ook al flanel. [5]

HOK

16/3 ’37.

G. Thalmann is een bekende foraminiferenspecialist, zodat zijn oordeel waarde heeft. Helaas niet voor mijn baas, maar dat heeft een andere reden. Deze doet net of Thalmann’s bespreking überhaupt niet bestaat. Hij heeft niet eens de moeite genomen om de ontvangst daarvan te bevestigen! – De Ford is ons helaas te duur; een mooie wagen anders; de Renault zal ons ruim ƒ 600.- méér kosten dan de Opel. De laatste is wat prijs betreft het aantrekkelijkst, is echter een kleine wagen d.w.z. nét groot genoeg voor ons gezin. Voor verre tochten zal hij voor 4 volwassenen te klein zijn; de medereizigers achterin zullen dan niet over teveel ruimte te klagen hebben. Axel wil nu een meisjebrijs auto hebben (beige-grijs) in plaats van groen. Zondag jl. heeft hij hiertoe besloten, maar niet dan nadat hij zich vergewist had dat die kleur aardig staat. We moesten hem een meisjebrijs auto tonen en toen zei hij plotseling, ja, dat is leuk, dat wil ik hebben! – Mochten we de Opel nemen, dan is het het best, dat we hem van de fabriek halen, en dat ik Vader dan in München opwacht. Wellicht voelt Vader er wat voor. – Moeder zoudt u misschien kunnen nakijken of ik niet wat Baedekers op het Papaverhof heb liggen. Zo ja, graag welke? – Nog drie maanden, dan hebben we ons eerste diner aan boord achter de rug. De tijd gaat in dat opzicht te langzaam, vindt u ook niet. Op kantoor heb ik het rustig; blijkbaar heeft mijn baas weer eens wat te doen!

Dag Hok.

EIDA

9 maart 1937.

Geliefden –

Hartelijk gelukgewenst met de Pipa, wel iets te vroeg, maar de volgende week zouden we te laat zijn. Moge jullie een echt genoeglijke dag hebben met het hele voltallige Rempten-stel om je heen. Em en Dirk zullen dan zeker weer thuis zijn van hun sneeuwverblijf – Hok bewondert Dirk dat hij zoveel geklommen is met sneeuw- kettingen! – Wij hopen dat jullie ingenomen zult zijn met de verrassing, die we onze dierbare Pipa bereiden zullen; nièt zó nieuwsgierig! – Hok heeft een reuze plan gemaakt naar aanleiding van Moeders schrijven dat Vader pas 15 juli vakantie krijgt, wel reuze jammer, maar niets aan te doen en daárom niet getreurd. Wij gaan per trein naar Innsbruck en ontmoet Moeder en Juffrouw Harting. Hok blijft een paar dagen en gaat dan naar de fabriek van de Opel, de auto halen [HOK wanneer we tenminste hiertoe besluiten]. Hij moet die inrijden liefst op vlak terrein dus niet in Innsbruck en omgeving. Die fabriek ligt in de buurt van Bonn [HOK Wiesbaden]. Hij gaat dan naar Den Haag en haalt Vader op en samen komen ze naar Tirol! Dit alles natuurlijk wanneer we besluiten een Opel te nemen en wanneer Vader ervoor voelt die verre tocht in een auto te maken [HOK Den Haag-Innsbruck is ± 1000 km = 2½ dag rijden]. Maar het zou allemaal het gezelligst zijn op deze manier. Hoeft niemand alleen! Jullie kunt in mei pas iets weten aangaande de sneltreinen. Maar ik heb al gehoord dat er een sneltrein is van Genua naar Innsbruck om 9.10 uur uit Genua. Die kunnen we dan niet halen, maar misschien is er dan nog een [2] latere. Naar onze mening zal dat per sneltrein toch de snelste route voor ons zijn. [HOK met kinderen in een hotel is geen ideaal]. Het lijkt me toch het prettigst elkaar in Innsbruck of Mieders te ontmoeten, dan hebben we direct veel meer aan elkaar zonder die reisbeslommeringen. Hok heeft zich met april opgegeven als lid van de Indische Motorclub die ons een prettig reizen door Europa zal verschaffen – Dus weér een mijlpaal! – Jeanne is nog niet verschenen – ik zou het toch prettig vinden als ze me kwam helpen knippen, maar ik zal in elk geval morgen dus beginnen. Daar is de woensdag zo geschikt voor, als de maildag achter de rug is. – Vanavond is er weer een lezing over de Vrouwenrechten – ik was de enige in de vergadering die bezwaar had tegen de dinsdag als vergaderavond en nu hebben ze er blijkbaar geen nota van genomen. Er zal gesproken worden over de kolonisatie van Nieuw Guinea, waar hier veel over gesproken wordt. –Eindelijk hoorden we ook eens een internationale voetbalwedstrijd, zondag Holland-Zwitserland, maar het was minder spannend dan gewoonlijk. Han Hollander[1] ergerde zich er ook af en toe aan. Maar Holland was wel sterk in de meerderheid, en dat was heel plezierig om mee te maken. De Waal’s, vrienden van Wil en Julie brachten hun radio bij ons en hij bleef luisteren maar zij moest thuisblijven daar hun dochtertje zo ziek was. Met hém gingen we eerst nog naar “Francisca Gaal”, een vrij aardige ontspanningsfilm. Maar na die bioscoop werd ik doodmoe onder het luisteren naar Han Hollander, hoewel het erg duidelijk doórkwam. – We hadden een heel genoeglijke Vivos deze week al was het onderwerp: “Vergiftigingen door de eeuwen”, [3] af en toe huiveringwekkend en volgens Hok: om iemand op een idee te brengen! Hij is bang voor de diverse echtgenoten, wier levens voortaan aan een draadje zullen hangen! Die avond trad ik uit de feestcommissie omdat de algemene vergadering pas in april is. Het was misschien niet nodig geweest, daar de presidente meestal alles op haar eigen houtje doet, maar ik vind het toch prettiger vrij te zijn. We krijgen toch al ieder een karweitje daar we als historische personen moeten komen – ik denk me tot de Mythologie te wenden! – Ik zal Anneke weer eens schrijven – in lang niet gedaan, alweer een maand geleden dat wij daar waren. – Lisa eet tegenwoordig rijst met groenten als een groot mens – gister op een verjaarsvisite at ze ook alles mee: taart, broodjes en koekjes, alles door elkaar. Ze zat naast me op de bank en zat maar te eten tot groot vermaak van diverse bezoekers. Ondertussen maakte ze grapjes, het is een echt een vief ding. – Daarnet paste ik de kinderen Anneke’s winterkleding. Een blauw en een grijs wollen broekje passen Axel heel behoorlijk, iets te groot, maar het gaat best. Twee wollen blauwe broekjes passen Lisa al prachtig. Die zijn fijn voor onder haar jurken. – Ik zal de postwissel aan Tine sturen. Bedankt voor de gedane moeite. – Mijn permanent is overgedaan omdat er links bovenop geen krul zat. Het geheel is nu zo keurig dat het iedereen opvalt. Ikzelf was nog nooit zo tevreden over een krullenbol, want dat heb ik nu en het staat zo jolig!, “ondernemend” zoals een vriendin van ons zei! – Ik heb Anneke’s oude brieven uit en over Tirol nog eens opgezocht – We hadden er toen niet zoveel aandacht voor als nu! – Dokter Rizzi wordt danig onderhanden genomen in Batavia door de Raad van Justitie. Hem wordt nalatigheid verweten in de geschiedenis van de vergiftigde ampullen. Thijs zal er wel veel van kunnen leren. De verpleegster die zo trouw bij mij zat tijdens de eerste bevalling en weér bij Lisa en die een schat is van een mens, krijgt van alles de schuld. Gelukkig zit ze in Holland. Bij Anneke’s beide bevallingen was ze vermoedelijk ook. Zonder haár hadden we ’t er vast niet zo goed vanaf gebracht. Gelukkig waren de doktoren allemaal even goed over haar te spreken. – Terwijl mijn permanent gemaakt werd, breide ik een halve broek voor Lisa, zodat ze die binnen een week nu al draagt tot m’n eigen verstomming! Waar die krullen al niet goed voor zijn. We hadden een heel genoeglijk bezoek van een studiegenoot van Hok die met een Vivos lid getrouwd is, die Hok ook uit Delft kent. Morgen zal het minder prettig worden, daar we naar mensen moeten die ons op de receptie van de G.G. opzettelijk negeerden daar we nog niet op bezoek terug zijn geweest. Ik ben benieuwd! Het kan grappig zijn! Schreef ik al dat Lisa een kies heeft rechtsonder, weer een reus. Ze heeft ook allemaal grote tanden, hopelijk hoeven die niet geplombeerd zoals die van Axel. Ik ben nu uitgescheden met de melkzure kalk en geef aan de kinderen biochemische kalken, 4 soorten, 3x daags voor het eten. Ik ben volkomen overtuigd dat de gewone kalktabletten het lichaam net zo weer verlaten als ze erin kwamen. Thijs eet ook kalk,

[Randje pag. 4]

zag ik, ik doe het niet meer! Dag engeltjes

Eida.

Pimmetje heeft zich aan boord zeker vreselijk uitgesloofd met de kinderen, ik zal het haar eens vragen. Dag.[5]

HOK

9/2 ’37 G. Van harte gelukgewenst met Vaders verjaardag. Bedankt voor de trouw- en geboorteacte die ik deze week kreeg. Ik zal excl. inkomstenbelasting ± ƒ 320.- p.m. in het handje krijgen. Nominaal verlofsalaris bedraagt ƒ 410.- We zullen ons petroleumfonds moeten aanspreken! – Bij Junk zal ik zeker niets meer bestellen; hebben ze ƒ 2.- van de rekening afgetrokken? Ik had er voor overdrukken ƒ 2.- krediet staan. – Hoe lijkt Vader het plan om per auto naar Innsbruck te gaan. Ik rijd de nieuwe wagen liever niet in zwaar bergterrein in. De kosten zullen niet zo hoog zijn, ± 100 L. benzine. Er komen nog 2 nachten hotel bij. – Nog 3 maanden en we nemen van Bandoeng afscheid. Ik ben al in een verlof-stemming. – Zou Dirk voor me willen informeren bij de KNAC of de auto’s in Holland en in andere rechts rijdende landen, het achternummerbord per se links moeten hebben; of het bezit van een achterlicht links event. 2 achterlichten (dus links en rechts) verplichtend is; verder of er een bepaald voorschrift bestaat t.a.v. de plaatsing van het nummerbord t.o.v. het nationaliteitsbord. Dit houdt nl. verband met de vraag of ik een extra achterlicht zal moeten bestellen! – Ik laat Dirk wel voor me sjouwen; bedank hem maar bij voorbaat voor ons. – Is Marijke steeds zoet gebleven. Een voorproefje als we onze kinderen bij u achterlaten. Axel heeft zijn wensen voor een auto te kennen gegeven: het moet per se een groene zijn, verder moet het voorzien zijn van een ingebouwde koffer. Hij weet ook al het onderscheid tussen een sedan en een touring. Evenals Eida wil hij in geen geval een sedan hebben. Dan moet er nog een motortje zijn die veel kabaal kan maken. En last not least een radio! Modern kind.

Dag Hok.