EIDA

1 oktober ’37.

Lieverdjes –

Nu zijn we niet zo ver meer van jullie af. We hebben haast alles en iedereen al “gedaan” en komen gauw weer terug via Wageningen en Driebergen. We hebben geweldig met het weer geboft en reden gister en vandaag met open kap in de zon zodat we er weer heerlijk bruin uitzien. Bij Annetje en Mund waren we erg leuk de hele dag, na een avond bij de Hartelusten. We hebben heel wat heen en weer gereden tussen Groningen-Winsum en Assen. Bij A.C. de Jongh ook erg gezellig. Hij liet ons het Sterkamp zien, heel bijzonder. Het ligt daar schitterend in de dennenbossen. Vanmorgen liet Annie Bakker Schut ons een heel stuk zien van de Achterhoek. We wandelden in de hei. Vanmiddag reden we terug naar Hellendoorn, speciaal voor Herman Vos en Van der Pijl, die ons de baby lieten zien, op wiens gezondheid we in Bandoeng voor 6 maanden beschuit en muisjes aten, daar onze vriend oom was geworden. Herman zei ons een mooie weg naar Arnhem en nu zitten we dan in de mooie tuinkamer van Marietje[1]. Helaas heeft kleine Dick mond- en klauwzeer, maar hij voelt zich weer beter. – Bij Annie kwam gisteravond Trude Smit-Raws ons opzoeken, erg leuk. Zij waren onze eerste buren in Indië. Jammer genoeg was Pierre Smit juist ook ziek, zodat we er niet heengingen. De hele Groningse familie heeft ons uitdrukkelijk nog eens met ons allen gevraagd. Het zou eigenlijk best kunnen. Dan geven we Juffr. Harting vrij en gaan [2] gezessen in de Opel – niet gek.

We waren met Annetje bij Opa’s graf[2] en legden er een beeldig paars vioolachtig plantje “Sint. Paulus”[3] genaamd en Annetje vertelde me van wat ze nog van Opa en Oma wist.

Bij Betty en Leo waren we 2 nachten – Leo was fel op Hok. De laatste avond gingen ze samen een biertje drinken en Betty en ik zaten heerlijk samen bij de kachel.

Nu engeltjes, de rest vertellen we wel zelf. We zullen nader een plan opmaken, maar reken alvast dat we zondagavond vóór 6 uur thuis zijn. Laat Juffr. Harting dan niet vrij, anders heeft Moeder het te druk. Ze kan best een andere dag krijgen.

Dank voor de briefkaart. Heerlijk dat de kindertjes het zo goed maken.

Dag Eida en Hok.

Natuurlijk de groeten van Marietje en Dick.

Van Pappie en Mammie voor Opa, Oma, Axel, Lisa

                                                • •       • •      • •      • •

EIDA

27 sept! ’37 [Tekening vlaggetje]

Lieverdjes –

Vandaag Em’s verjaardag – viert het prettig samen in de bloemetjes! – Het weer wordt hier weer mooi vandaag – we gaan nu naar Uithuizen om “het” kasteel  te zien; gister met de Hofstee’s naar het Paterswoldsemeer en naar het bos “de Braak”, een landgoed dat natuurmonument is geworden, heerlijk om in te wandelen. We zijn niet op of in het meer geweest, dronken alleen thee aan de kant. Mooi ligt het daar met al die eilandjes – Hok gaat net weg om Oom I. naar de stad te brengen, hij haalt dan Mien ter Spil op, die hier in Winsum mag blijven koffie drinken – we gaan daarna samen naar Groningen om bij Betty en Leo te eten. Morgen naar Assen – als alles goed loopt, komen we zaterdag thuis, anders zondag – We gaan na Ommen eerst naar Velp, dáárna naar Deventer omdat we anders een dag zómaar moeten wachten, omdat we op Annie’s verjaardag daar niet kunnen komen. A.C. vroeg ons op de koffie – ik heb veel plezier van m’n terra jurk! – Morgen wil ik nog graag de [2] schilderijen van Oom Joos  zien en de Martinitoren, die we alleen nog maar van vér zagen. Bolsward kan niet meer, wel jammer. Dank voor de 2e briefkaart. Heerlijk dat het weer zo goed gaat met de kinderen. Ze hebben zo’n heerlijk leven bij jullie!, net als wij vroeger hadden! – Hok heeft nog een Mevr. v. Assen ontdekt die hij in Delft goed gekend heeft, zullen we ook opzoeken. – Nu ga ik Betty Hartelust opbellen of wij morgen bij haar mogen eten. Druk programma hè, maar gezellig om al die mensen weer eens te spreken. Omhelsd, E.

EIDA

27 sept. ’37.

Lieverdjes –

Onze diverse familieleden zijn zeer verrukt over ons bezoek aan het Noorden en halen ons met gejuich in! Gisteravond waren we te eten bij Betty en Leo, die het niet nodig vonden dat we weer naar Winsum reden en ons bij zich hielden. Het plan was dat we vanmiddag in Assen alleen zouden eten, maar nu heeft Tante Jacq op haar eigen houtje bedisseld dat wij maar in Assen moesten blijven slapen, omdat we dan morgen doór konden gaan naar Ommen. Maar nu komen Annetje en Mund pas vanavond thuis en zullen we morgen de hele dag naar Winsum – we gaan dan pas donderdag naar Ommen. Feddo  was zo enig door de telefoon toen ik zei dat we best in Groningen bij Betty Meyler konden blijven logeren. Hij zei dat we zó niet konden doen tegenover een familielid [2] dat we nog niet eens kenden en dat de logeerkamer klaar was en het dus niet meer veranderd kon worden! Geweldig gastvrij zijn ze allemaal, echte Cohennen! – We gaan nu naar het Provinciehuis waar Oom I. ons zal rondrijden – Alweer later: we waren ook in de Academie, moeten nu naar Assen – Dag hoor – we komen nu dus vast niet vóór zondagmiddag – uit Velp nader bericht. De 1e gaan we naar Marietje, eerst naar Annie Bakker Schut.

Dag Eida

EIDA

25 september ‘37

Geliefden –

Dank voor de briefkaart – fijn dat alles bij jullie goed gaat al is dan de kachel uit. Je woordspelingen, Mam, las ik Oom I.  en Tante J. voor en we hebben niet vergeten de groeten over te brengen – Fijn weer hadden we 2 dagen, vandaag helaas regen – donderdag aten we de heerlijke door jullie gesmeerde broodjes aan de oever van een snelle Vliet achter de duinen ongeveer bij Petten. We genoten van het Hollandse landschap en bewonderden de Afsluitdijk, bestegen de wenteltrap boven het Monument en keken ver over zee en meer. – Helaas was het te laat om over Bolsward te gaan – we waren nu kwart na 5 bij Betty . We volgden de kaart en reden maar weinig om. We kwamen op het Heereplein, in plaats van op het Emmaplein, ontdekten het nadat we ’t al waren omgereden. Betty had ons direct gezien en Oom I. begroette ons op straat. – We deden jullie groeten aan Groningen en die van Mevrouw Kunst! – We ontmoetten Leo pas in Winsum, terug van een consult. [2] Tante Jacq. en de kinderen vonden we in goede welstand, een beeldig huis hebben Annetje  en Mund met alles even vernuftig ingericht, bijzonder leuk. Betty een enorm huis met grote kamers waarin de Israëls  erg mooi uitkomen. Gister bij Betty koffie gedronken met Herman Vos , aardig familielid!, theegedronken bij Mientje en haar moeder, gegeten bij oom Jaap, alles erg geslaagd. Van de laatste veel groeten. – Vandaag zouden we zeilen met Betty, maar het regent. We blijven nu in Winsum. Maandag verhuizen we met Oom I. en Tante J. naar de Jozef Israëlsstraat. Zondag de hele dag bij de Hofstee’s. Maandag naar Winschoten en Uithuizen! – Van Marietje  en A.C.  een briefkaart – ze kunnen beiden ons hebben. 

Omhelsd E.

[Randjes pag. 1] 

Gefeliciteerd met 27e ! [Tekening vlaggetje] Hoera.

Verslikt Lisa zich niet in de zuurtjes?

Kusjes voor Opa, Oma, Axel en Lisa!!  • • • •   • • • • 

HOK

[Logo Rotterdamse Lloyd]        

A/B M.S. Dempo 18/6 ‘37

G. We zijn nu een avond voor Medan. Zoeven waren we in Singapore, waar we een en ander kochten. Ik haalde in Bandoeng mijn trein net op het nippertje. De Whippet bleek nl. een lekke radiator te hebben gekregen, hetgeen ik pas merkte toen ik weg moest om de auto naar de nieuwe eigenaar te brengen. De djongos had nl. het I.M.C. plaatje  wat al te ruw gedemonteerd. Ik moest dus langzaam rijden en om 10 voor 10 was ik bij de koper. Hij zou me toen met zijn auto verder naar het station brengen, maar tot overmaat van ramp wilde dat oude vehikel niet starten. Ik was even voor het vertrek van de trein (10.05) aan het station. Een gejuich steeg er van de wegbrengers op. Ze dachten dat ik zeker te laat zou komen en vroegen mij te berichten, dat de Dempo inderdaad met mij vertrokken was. Dat heb ik dan ook gedaan! – De drukke tijd is nu achter de rug. Wat was er een hoop te beredderen! In Batavia hebben we nog heerlijk samen gedineerd. Ik kon reeds de 15e gaan! – Nu komt een lange vakantie-tijd. De kinderen zijn reuze vervelend. Het wordt misschien wel beter. Het is ook erg warm. Gelukkig is de zee erg kalm. – We zitten met goede vrienden van Dirk aan dezelfde tafel: de familie Fernandes. Nu dag tot in Zürich.

Hok [2]

EIDA

Lieverdjes – 

Wat heerlijk om nu echt onderweg te zijn naar jullie! ’t Is ons nog steeds onbegrijpelijk maar vermoedelijk beseffen we het wanneer we het tropische klimaat achter ons kunnen laten. We komen morgenochtend in Medan en waren vanmorgen in Singapore, waar we een uurtje door de stad toerden. Axel wilde gelukkig liever aan boord blijven, bij Lisa en baboe. Laatstgenoemde is verrukt van Lisa “jij bent mijn engel, hoor toet!!” zijn de weinige Hollandse woorden die zij spreekt. Axel kan ze niet goed aan, zodat wij die af en toe even onder handen moeten nemen, wanneer hij dreigt onopgevoed zich te gedragen; netjes uitgedrukt!! Op ’t ogenblik zitten de kinderen te eten. Ik ga nu maar niet kijken, daar vooral Lisa het nodig vindt niets te eten, wanneer ik erbij ben. De beide kinderjuffrouwen zijn wel geschikt en smeren boterhammen voor de kinderen. Axel zit dan naast een schoolvriendje van hem, zoontje van een Vivos kennis van me. Lisa kon de eerste middag niet goed wennen en huilde in bed nogal. Nu vindt ze ’t best. [3] Dat Hok ze vervelend en lastig vindt, meent hij niets van! – Maar ik moet jullie nog veel vertellen. Onze laatste nacht in Bandoeng werkten we door tot 2 uur ’s nachts, daar er nog zoveel te regelen viel. Toch had ik lang niet alles kunnen doen daar Hok nog in het huis bleef. Na ons vertrek had hij het nog geweldig druk en kwam bijna te laat voor de trein – Voor hem zowel als voor mij waren er veel mensen aan de trein – van de IEVA kreeg ik een pakje voor Axel en een jurkje voor Lisa, heel aardig. De presidente en haar man waren op ’t station, verder veel vrienden en kennissen en collega’s. Hok’s chef was voor hem naar het station gekomen en aan hem dankte hij het ook dat hij de laatste avond in Batavia kon zijn. – Wij logeerden heel plezierig bij Jan en Tine. Tine is als een zuster. Ze denkt aan alles en gaf me veel goede raad. Ze gingen de laatste avond ook mee naar Des Indes, waar Em en Dirk ons op een heel diner foven, reusachtig hè, echt aardig, met ons achten waren we. Houw en Fanny zouden eerst ook komen, maar later bedachten ze zich daar ze Mamma niet alleen thuis konden laten en zij liever niet een nacht van huis ging. – Wij hadden het ook heel gezellig bij Fanny. Mamma staat erg vreemd tegenover de kinderen en bleef uit de buurt, maar Fanny was zo aardig. [4] We waren een paar uur bij Jeanne, die beslist al dikker is geworden en opvallend minder nerveus. Tek Bheng kwam natuurlijk te laat aan de boot, de loopplank was net afgehaald en wij konden nog alleen tegen elkaar roepen. In Buitenzorg dronken we nog thee bij de Pimmen, die me beter bevielen dan de laatste maal en we ontmoetten nog de broer van oom Jaap Aalbers. – Hok werd in Batavia van de trein gehaald door een Tan uit Lampegan en mij. Hij nam ons mee naar een heerlijk Chinees restaurant en ’s avonds aten we in Des Indes. En hier is het eten al even luxueus! We trachten hier matig te zijn. Mamma en Ho kwamen ook nog aan boord. – Onze tafelgenoten zijn zeer beschaafde Joden uit Batavia, we doen ons best onze taal op hun peil te brengen.

Dag! Er is postsluiting.

Eida 

EIDA

8 juni ’37.

Lieverdjes –

Vandaag een kort briefje – ons hoofd loopt ons om! We doen niets dan koffers pakken en bezoeken afleggen. Gistermorgen liet ik de kinderen thuis en deed alleen 7 bezoeken, daarna boodschappen met Hok in de stad en na het middagslaapje weer 3 – toen gauw de kinderen in bed leggen en nu wéér 8 bezoeken!! Ik had die dag naar de tandarts gemoeten om de tampon eruit te laten halen van de kies, die ik er zaterdag uit liet halen na afloop van weer 3 bezoeken samen met de kinderen. Daarna nam ik me voor om de kinderen thuis te laten. Ze zijn meer dan onhebbelijk en kibbelen aan één stuk! Zondag waren we naar Tjiandjoer voor een oude Tante van Hok, die juist niet thuis was. We aten toen met ons vieren bij de jongste zuster van Betsy Thung, en gingen daarna nog een Tan opzoeken in de buurt [2] die vandaag bij ons rijsttafelde. Vanmorgen beklom ik met een kennis de Papandajan met de auto, de hele morgen rijden tot in de krater – ik was danig wagenziek, doordat ik voor mijn doen haast niet eet van alle plannen die m’n eten in m’n maag vervangen! – Het duizelt me wat ik allemaal nog te doen heb. Maar morgen heb ik een lange ochtend – als de kinderen nu maar niet lastig zijn! – Daarnet kocht ik nog voor Dien en haar kinderen ieder een cadeautje, dat Jo Waal hen zelf zal brengen. Hok heeft in de gauwigheid nog een zenuwbehandeling in een kies en overmorgen moeten we nog ingeënt. Hok heeft dat steeds verschoven omdat hij nog tot voor kort moest werken aan een publicatie. Nu moet het de dag voor ik wegga nog gebeuren – ik moet dus een schietgebed doen dat we er geen last van zullen hebben! Vrijdag ga ik naar Batavia, logeer bij Jan en Tine tot zondag – dan 2 dagen naar Buitenzorg en de laatste nacht weer in Batavia. Hok heeft kans [3] dat hij er ook zal zijn die laatste nacht. Mam, nog een verzoek – zou je de administratie van Vrouw en Gemeenschap in de Zeestraat willen vragen al mijn volgende nummers dus tot het eind van het jaar voortaan te willen sturen p/a Mevr. W. Dommissie-van Alphen de Veer, Van Ruysdaelweg 2. Dan lees ik jouw blaadje wel en die mensen hier zijn erg blij met het mijne. Verder niets dan drukte – ’t is 11 uur – ik tol van de slaap.

Eida. [4]

HOK

G.

Bedankt voor de boodschapjes en voor de tijden van de trein.

Gaarne één grote kamer in een hotel dichtbij Zürich Enge. We hopen de trein van 7.45 te halen, maar heb er een hard hoofd in, indien de boot pas om 7 uur gemeerd ligt.

Ik zal naar Basel trekken wanneer vrouw en kroost aan Moeder zijn afgeleverd. Ik zie dan ook Moeder, al is het maar héél even (3 min.). In Zürich en in Basel kan ik dan mensen opzoeken die ik toch spreken moet. We zijn doodop van het visiteren. De koffers gaan overmorgen weg. Mijn werk is gereed.

Dag Hok.

EIDA

1 juni

Lieverdjes –

Fijn dat Moeder weer “present” is en weer beter – de maand van ons vertrek is aangebroken – ik heb besloten met de kinderen de 11e van hier te gaan, ben dan eerst 2 dagen in Batavia, daarna 2 dagen in Buitenzorg en dan brengt Houw ons dinsdagmiddag naar Batavia terug, waar hij en Fanny ook mee zullen doen aan ons afscheids “feest”! Mamma en Houw waren zondag hier – Fanny was niet lekker en kon niet meekomen. Mamma was erg teleurgesteld dat we maar 1 nacht zouden komen en zo hebben we er maar 2 van gemaakt. Ze wordt deze maand de 20e 62 jaar en dat is al erg voor haar dat wij er dan niet zijn. Houw wil er een groot feest van maken en ongeveer 50 mensen vragen – ’t is maar goed dat wij als verlofgangers niet op geld kijken! Houw is altijd zo royaal, een bof voor Mamma. Hij denkt ook dat zij zich bij ons de 2e dag al zal vervelen en dan moet zij hier 8 maanden blijven; maar komt tijd, komt raad. – Het is jammer dat ik Em nu niet uitgebreid kan spreken – ik had zeker verwacht dat ze een huis zouden hebben – maar bij Lies Andriessen is het natuurlijk ook fijn. Ik vroeg Em zaterdag voor me vrij te houden – vrijdagmorgen ga ik dan van hier, ’s middags een paar bezoekjes in Batavia, eten bij Lies, avond bij Anneke en Thijs enz.! Zo zal dat gaan. [2] Jeanne heeft 3 schattige pakjes gestuurd voor Axel, één voor ’s morgens, één nettere en één warmere met lange mouwen. Ze zitten zo keurig, echt fijn. Van die blauwe peau de pêche “vissenjurk” van mij, maakte ze een broekje voor Axel met bretels – daar moet ik in Holland een net bloesje in kopen. Axel hield gister modeshow door het huis – alle bedienden moesten hun bewondering uiten – ondertussen paste ik Lisa alle warme kleren van Marijke – die jurkjes passen haar allemaal zo goed, schattig. De broekjes kan ik ook goed gebruiken, verder nog wat truitjes – komisch zal het voor jullie zijn wanneer je Lisa en mij ziet verschijnen in Marijke’s en Em’s pakjes!, en wij zelf denken dan dat we er splinternieuw uitzien! – Natuurlijk komen wij eerst bij jullie logeren – ik zou het vreselijk vinden als dat niet zou kunnen, ik zou me beslist achteraf gezet voelen na de beschrijvingen en verhalen hoe heerlijk Anneke en Em het bij jullie gehad hebben – nee zeg, dat gaat niet door!! – We hebben één afscheidsbezoek achter de rug, van de ± 60! Opschieten kun je dat moeilijk noemen! – Mevrouw Boomstra, presidente IEVA kan me maar niet loslaten! Ze laat me nog leraressen keuren voor de nieuwe cursus! Gelukkig is de juffrouw niet gekomen – Nanda heeft ons één aanbevolen uit Djokja en nu willen ze haar maar niet zo aannemen, hoewel mijn advies is neem maar liever één waarvan je weet dat ze haar best zal doen en betrouwbaar is, dan van die halve mensen te nemen die je hier hebt. [3] Hok had de naam van Jan Hupkes ook al in het Ingenieursblad gelezen – gelukkig dat hij weer wat heeft – ze wonen blijkbaar toch in Batavia – Hoe zou Jan ook heen en weer kunnen reizen, 7 uur per dag in de trein! – Sterk dat Moeder de 5-daagse zou hebben kunnen krijgen van mijn brief, die Axel niet aanraakte, terwijl ik het niet kreeg, letterlijk: ver gezocht! – Zijn Lykle en Lotty er al weer? Na 3 jaar zeker? Wat een bof. – Ik kreeg opeens een bevlieging om voor het kantoor een overgordijn te maken van ons vroegere van de Berlageweg. Het blijkt nog een heel werk en zo tussen de bedrijven door, zit ik achter de naaimachine. Singer zal hem goed schoonmaken en invetten, dan kan hij op kantoor blijven staan op Hok’s kamer. – Tegenwoordig laat ik ’s morgens de baboe met de kinderen wandelen, daarvoor heb ik geen tijd meer. Vanmorgen nam een vriendin Axel mee – ik was al naar de stad om boodschappen te doen en hij zou uit spelen gaan. Ik deed vanmorgen veel van half 9 tot 12 uur! Bestelde 3 paar schoenen – in Batavia heb je wel meer keus, maar daar heb ik te weinig tijd. Ik liet een paar rode schoentjes maken, een wens van me!, en op instigatie van Em, een paar met lage hakken! Die heb ik in geen jaren gedragen! [4] Tommy doet heel vreemd. Ze heeft beslist een miskraam gehad buiten. Ze is enorm zenuwachtig geweest een tijdje, maar er kwam niets en nu is ’t zo goed als voorbij. Het komt wel goed uit, want het zou niet leuk zijn haar met een klein jonkje achter te laten. Lisa heeft weer een tijd slechte ontlasting gehad, wat werkelijk kwam door een kies, die moest komen. Die is nu door en nu eet ze weer vrij behoorlijk. – Ik geef de hoop op dat ik m’n kiekjes opgeplakt zou krijgen voor we weggaan. Aan boord kan ik het wel verder doen. Henk en Riek zijn nu vertrokken, we hebben ze nog veel gezien. Ze aten nog 2 avonden bij ons. Zondag heeft Mamma in de keuken geholpen – het gevolg dat Henk dolgraag een handje kwam helpen opmaken. Hok’s buik was deze week juist van streek en zo was het ook beter dat Henk en Riek de boel opaten! – Hok kan de Chavannes nog opzoeken in Den Haag, ik zal ze wel niet meer zien. – We krijgen nog een hutkoffer van Houw voor de kinderen – Voor onze warme kleren hebben we al haast 3 koffers nodig! We hebben Hok’s jekker ook al, die samen met “mijn” bontjas, is al haast 1 koffer is! – Die vriendin van Riek heeft nog steeds het contract niet getekend – ze zijn bang omdat erin staat dat de huurder moet zorgen voor de reparaties. Ik zal gauw even schrijven. Dag omhelsd,

Eida. [5]

HOK

G. – Volgende week moeten onze koffers uit huis! Dat schiet op! Deze komende dagen zullen we erg bezet zijn. Onderwijl leg ik de laatste hand aan een geschrift, dat ik mijn opvolger bij de Redactie zal achterlaten, bij wijze van beginkapitaal. Het is gelukkig bijna klaar. – Moeder hoeft zich niet ongerust te maken dat wij niet bij haar zullen komen logeren. We zullen wel zien, wanneer het u te druk wordt. Komt tijd, komt raad, vindt u niet. Eida is al erg in de weer. Ik nog niet, omdat ik niet voor kleding van anderen te zorgen heb. Gelukkig kunnen mijn boeken grotendeels op kantoor worden opgeborgen, alsook dat we geen vendu hoeven te houden. Dat zou de drukte maar nog vergroten. De laatste week zal ik het kalm hebben, want Eida zal dan al weg zijn, zodat er dus geen afscheidsvisites meer af te leggen zijn. Dit is de voorlaatste brief die u krijgt.

Dag Hok.

EIDA

25 mei 1937.

Geliefden –

Is Moeder weer beter – we hopen het van harte – jammer dat jullie niet naar Groningen kunt gaan en dat oom Izak’s feest in augustus ook niet in Groningen gevierd zal worden, maar blijft de uitnodiging aan alle familieleden van kracht? Ik zal Oom Izak nog schrijven deze of volgende week om te bedanken voor de foto’s van zijn schilderij – ik moet al dergelijke ten achter geraakte correspondentie nog goed in orde maken voor we wegvaren! – Em heeft een huis waar ze erg verrukt van is, echt leuk voor hen. Alleen jammer voor ons dat ze ons nu niet kan logeren – ik denk dat ik nu maar zolang mogelijk hier blijf tot de 12e of zo – als ik toch de Zussen niet uitgebreid kan spreken blijf ik liever hier – het is gesjouw genoeg in de komende maanden met de kinderen. Anneke heeft het halve huis van Lies Andriessen voor ons bestemd, maar dat is enorm ver van Em vandaan. Lisa zou dan bij Lies moeten slapen en ik vind dat ik haar dat niet aan kan doen in haar eigen huis. Enfin, er wordt nog over gecorrespondeerd. – Wat een idee van Tante Lyda om Arend en Nel juist ook naar Wiesenhof te willen sturen – ik hoop maar [2] dat ze er van afzien. Zondag komen Houw en Fanny ons in ons huis groeten – Ze komen rackets halen en wat er nog te halen valt! – Schreef ik al dat de familie Moll, de aanstaande bewoners van dit huis, van Tommy afzien – Sneu voor haar, want het huis is veel voor zo’n dier, maar nu gaat ze weer als is afgesproken naar no. 10, naar een zusje van Erna Jansen, al denken we wel dat ze hier geregeld over de vloer zal zijn. Iedereen benijdt ons dat we ons huis gemeubileerd verhuurden en nog wel voor meer dan de huurprijs. De Hetzels hebben zoveel van hun prijs moeten laten zakken dat zij er zelf ƒ 5.- van krijgen per maand en dan verhuren ze het nog aan hoogst onsympathieke mensen! – Lisa is een beetje onlekker geweest – Ze had, denk ik, last van een kies, die er nu nóg wel niet is, maar minder lastig schijnt te zijn. Vanavond at ze tenminste weer, wat ze in 2 dagen niet deed, alleen ’s morgens at ze wat. Ik zal de rijst maar eens afschaffen voor haar en aan aardappels beginnen, misschien dat dat animeert. Iedereen zegt dat jullie wel veel van dat schaapje zult genieten, ik hoop het – Axel komt steeds op de achtergrond omdat hij al zo groot is, maar hij is ook enig met zijn opmerkingen. Hij moet alles van Holland weten en verlangt geweldig; gister zei hij eerst tegen Hok dat Lisa geen zin meer had om hier te blijven en dat we nu maar moesten gaan en vandaag [3] erkende hij dat hij er zelf genoeg van had nog langer te wachten. Zondag hadden we vis – hij proefde het en zei dat hij het niet hebben wilde, dat hij alleen in Holland vis lekker vond! En nu vertelde ik hem van het strand met wit zand als in de zandbak en nu denkt hij dat Den Haag een zandbak is! – Ik heb 1 boekenkoffer volgepakt – m’n halve linnenkast is erin gegaan, geweldig veel. Ik vouwde alles precies op maat en de open hoekjes vulde ik op met stukjes en lappen, die ik nog wil bewaren, er kan vast niet eens meer een kakkerlak bij! – Zondag begon ik en meteen begonnen de bezoekers te komen, eerst Henk en Riek, die gelukkig Axel meenamen. Ik zwem niet meer, omdat ik vind dat er niet meer een hele morgen áf kan! Later kwam er nog iemand en de volgende dag veerscheen Elly Linn, die erbij kwam zitten terwijl ik m’n lakens opvouwde – Vanmorgen leek ik wel een kantoor, aan één stuk van half 9 tot 1; 3 opeenvolgende bezoekers – erg belangrijk voel ik me nu! De moeder van het jochie dat gelijk met Lisa werd geboren, van die film van Vaders verjaardag, kwam vanmorgen opeens – ze zijn van verlof terug en waren 3½ maand in de wintersport in Oostenrijk, erg verrukt natuurlijk. – Later kwam opeens Baukje. Ze is een paar dagen in Bandoeng om afscheid te nemen – ik was blij dat ze nog kwam, want ik hoorde dat ze er zondag al waren. Haar man zagen we niet meer – ze gaan een maand later als wij en blijven [4] vier maanden in Passadena, California! Zalig lijkt me dat. – Het laatste bezoekje van vanochtend was een bestuurslid van de Ver. v. Vrouwenbelangen enz., die me verzocht in Holland gegevens te verzamelen die ze hier zouden kunnen gebruiken voor de Vereniging en dan causerieën en lezingen na terugkomst te houden! Net iets voor mij!! Je kunt dan verwachten dat ik dagelijks naar Tante Masje snel! Mevrouw van Overveldt vindt men hier verouderd in haar opvattingen. Als ik terug ben moet ik presidente worden, maar ik pieker er niet over. Van de IEVA kreeg ik 11 maanden “verlof”! Maar ik heb gezegd dat ik me niet bind om na terugkomst er direct weer in te vallen. Bovendien wordt het secretariaat waargenomen door iemand die zoveel ervaring heeft en enorm degelijk en overzichtelijk werkt, waar ik een puntje aan kan zuigen. Ik hoop maar dat die dame blijft – Irene was hier en bracht een cadeautje voor jullie met veel groeten – Het is zo fijn dat ik het secretariaat nu heb overgegeven, al moest ik mij erover schamen, dat het archief zo in wanorde was, geweldig. Zondagavond kwam hier een kennisje dat graag een gedeelte van haar ameublement bij ons wilde plaatsen voor 1½ jaar – dat komt alweer prachtig uit daar de fam. Moll het kantoor tot slaapkamer wil maken. Ik kan ook een gezellig eenpersoons bed krijgen, maar dat doe ik maar niet, want dan zitten wij er zelf nog een half jaar mee als Hok het kantoortje weer nodig heeft. Ons huis zal er dan heel anders uitzien. Ik heb beeldig kastpapier gekocht en alle glasgordijnen al gewassen met het gevolg natuurlijk dat ze op diverse plaatsen gaatjes vertonen. Ik correspondeerde met de beide Zussen deze week, gezellig is dat zo dichtbij – Lisa is niet laat met volkomen zindelijk zijn, merk ik. Trouwens ze is niet veel nat meer, alleen als ik

[Randje pag. 4]

 ’s morgens uitga en haar aan de baboe overlaat, die er geen instinct voor heeft, wanneer het komen moet! Dag geliefden – Vader bedankt voor zijn lange brief, en Moeder moet maar gauw weer opknappen – Dag hoor 

Eida. [5]

HOK

G. Ik hoop dat Moeder weer op is en dat de ziekte geen gevolgen heeft. Het zal wel van de drukte komen en de spanning over de komende tijd. Kalmte zal een hoop helpen. – Bedankt voor de boodschap aan v.d. Valk, die mij de gegevens reeds gestuurd heeft. Nu blijkt echter dat hij mijn order niet precies volgens mijn wens heeft uitgevoerd. Ik bestelde nl. de auto in beige-grijs en in de bestelorder wordt parel-grijs opgenomen. Ik schrijf er natuurlijk over. –We zijn hier nog net 22 dagen, het schiet op, en de massa besognes hopen zich natuurlijk hoe langer hoe meer op. Op kantoor heb ik het drukker dan ooit, het is een race met de tijd. Over een week, wanneer ik niet teveel meer met mijn hoofd moet werken, zullen we ons laten inenten tegen tyfus en cholera. – Axel begint al zeer naar zijn grootouders te verlangen. We mogen vooral niet zeggen aan de Hollandse Sinterklaas dat hij nog vaak teut. Dan verbeurt hij zijn cadeautjes, denkt hij. – U zult spoedig wel de tijden van de trein te weten komen. Vergeet u vooral de Reise Schillinge niet, dat maakt alles goedkoper.

Dag Hok.

EIDA

18 mei 1937

Geliefden –

Ons huis gemeubileerd verhuurd hoe vind je de bof – een vriendin van Riek uit Palembang, die niet tegen het klimaat daar kan, is erg verrukt over dit huis. Ze wil alleen het kantoor tot slaapkamer maken en het bureau in de voorkamer hebben, maar verder neemt ze zelfs Tommy én alle bedienden, dus mooier kon het niet. Wij krijgen ƒ 15.- voor de meubels, eerst zou het ƒ 20.- zijn, maar daar wij het veiliger vinden wanneer het huurcontract helemaal op die ander is overgeschreven, moest opeens de huur ƒ 5.- omhoog – ik doe het overigens alleen op voorwaarde dat we dan de halve maand dat het huis leeg staat niet hoeven te betalen. – Dit was de boodschap die me bij thuiskomst uit Batavia wachtte, een prettige dus! En ik heb het daar echt dol gehad. Hok is niet meegegaan, erg jammer, maar hij beloofde in elk geval de vóóravond van ons vertrek in Batavia te zullen komen. – Thijs bracht ons ’s morgens de 13e mei keurig op tijd in Priok – ik zat al een half uur op springen, wilde om half 7 gaan, maar Thijs zei dat het niet nodig was en hij bleek [2] gelijk te hebben, want de boot was nog een eind vóór de hoek toen we daar al stonden. We woven hardnekkig naar een dame in ’t blauw met een baby op de arm, maar vonden het al vreemd dat ze niet naast Dirk stond, want die man was niet lang genoeg voor Dirk. Natuurlijk is het Em niet geweest – ze was achterop gaan staan in de 3e klas, maar daar zochten we haar niet. Overigens had ze wél een blauwe jurk aan, maar we ontdekten haar pas toen we Dirk zagen verschijnen. Later kwam Marijke met de armpjes wijduit om de beurt op de diverse armen. Aan boord had ik het eerst Dirk te pakken op de loopplank – Anneke ging regelrecht naar boven en vond Em. Ze zag er uitstekend uit en heel slank voor een moeder van een baby van 10 maanden – Marijke was wat witjes van de warmte, die enorm was op de boot. Maar later in bed bij de familie Vink was ze weer precies het kiekje zoals ze naakt lag met geweldige roze wangetjes. Ze was met ons allemaal erg blij en later had ik reuze pret met haar toen ik gymnastiek met haar deed in het grote logeerbed bij Vink – dat vond ze daverend en ze schaterlachte – een echt dotje, hoor!! Dirk was echt in z’n sas hoewel hij pas om 12 uur klaar was met zijn auto en alle bagage in Batavia te brengen. Hij reed kletsnat en vrolijk meteen naar kantoor om alle mensen te bedanken voor de orchideeënmand. Er stonden een stuk of 6 bloem- [3] stukken, die het huis van Vink opvrolijkten. De familie Vink nam Anneke en mij ook mee – Thijs was al eerder weg naar kantoor en Dirk kwam dus later. Een echt genoeglijk type die Riek Vink – Ze wist precies alles van de meisjes Schepers, zei ze en dat bleek ook. Ze was ook thuis in diverse familieverhoudingen en we voelden ons bij haar direct erg thuis. We hadden eerst Anneke thuisgebracht en Tineke bewonderd, zo’n klein poppetje nog, vergeleken bij de reuzin Marijke. Die weegt zeker meer als Lisa, een beetje overdreven misschien, maar ik vond haar een enorm zware baby, haast niet te houden als ze gaat spartelen. Em beloofde aan Lisa al haar warme broekjes en manteltjes. Ik had een vast idee dat Lisa erin zou kunnen. Maar de laatste tijd gaat Lisa opeens ook groeien in alle richtingen in de dikte en in de lengte. – Toen ik naar Batavia ging was Axel ziek en hij was het nóg toen ik terugkwam – gelukkig bleek het 5-daagse hoewel de dokter een kans op tyfus gaf – dat zou wat geweest zijn! Enfin, de volgende week dinsdag worden we allemaal ingeënt, d.w.z. Lisa is nog te klein – Riek Vink vroeg me ook te [4] eten en ’s middags kon ik bij Em rusten, daar Dirk naar kantoor ging, een bof! We zijn vrij aardig bijgepraat en ’t was enig om Em als moeder mee te maken – ze is net zo gek op Marijke als ik op Lisa! Dat zou trouwens een mooi stel zijn samen, allebei dol op een mopje! – Geweldig braaf is die Marijke, waár je haar ook legt, ze vindt alles best, een voorbeeld van deugdzaamheid! ’s Avonds aten we allemaal samen bij Anneke en Thijs – Em en ik waren erg moe, maar dankzij een lekkere Tokayer kikkerden we op! Ik had de nacht ervóór ook vrij slecht geslapen, doordat Wytje steeds snikte van de buikpijn tot ik hem weer meewarig had toegesproken, dan sliep hij weer wat. – Anneke had zich uitgesloofd met een lekkere taart met welkom en we hadden veel pret, op een gegevens ogenblik zelfs allemaal de slappe lach, waaruit we ons met moeite konden bevrijden. – De volgende morgen ontbeet ik gezellig met Anneke, die me niet veel gezien had, daarna reed de auto van Vink voor, en haalde ik Em. Ondertussen huurde ik nog een zeebaboe, het oude mensje dat Anneke al voor me besproken had, ze lijkt me heel pittig en vlot! – Verder belde Tine me nog op, en had ik een gezellig gesprek met haar – er was geen tijd geweest om nog naar haar toe te gaan! – Wel bedankt voor de heerlijke chocola die Em ons namens jullie overreikte – stom genoeg liet ik hem in Anneke’s ijskast staan – gelukkig dat ik Henk in Palembang nog kon bereiken per vliegpost en zo kreeg ik hem gister. – Henk en Riek logeren zeer gelukkig samen in een hotel – Riek vertrok toen ik

[Randje pag. 4]

terugkwam uit Batavia – ik heb deze laatste maand wel nodig om alles in orde te brengen en dan moet niet elke kamer vol bedden staan! – Vanavond bezoek gehad van een neef van Hok + vrouw, hij lijkt wat op Houw, zeer geanimeerd gedebatteerd.

Dag Eida. [5]

HOK

G. Nog géén maand en … Ons huis is gemeubileerd verhuurd aan een vriendin van Riek. Reuze bof, hetgeen ons ƒ 250.- scheelt. Tommy kan blijven, hoeft dus “zijn” baby niet in een vreemde omgeving ter wereld te brengen. De bedienden worden ook aangehouden. Ik kan ook tot de 16e in huis blijven. Scheelt ons de omgeving van een pension. Zwierzychi heeft me het referaat van Thalmann dd 4/1 ’36 overhandigd. Het pleit is gewonnen. Maar ik voeg er direct aan toe, dat ik me geen illusies maak, dat hij mijn werk nu wél waardeert. Dat blijkt tenslotte uit alles. Enfin, dat is voor na het verlof. Tot zover denk ik niet. – Ik kan waarschijnlijk vóór 16 juni reeds naar Batavia gaan. Dat geeft meer vreugde! Axeltje is weer beter. Lisa is reuze gegroeid en weegt wat meer. Dat kind begint zeer ondeugend te worden en de combinatie met Axel is kostelijk, maar lastig. Vanmiddag was Axel bij haar in bed gekropen; toen ik Axel met een paar tikken in zijn bed joeg, schold Lisa me voor stout uit. Het is moeilijk om niet te lachen. Enfin, ze mogen ook weleens stout zijn, als ze maar binnen de perken blijven. – Moeder, even een boodschapje: zoudt u zo vriendelijk willen zijn per 1 juni ons abonnement op de Haagse Post bij Martinus Nijhoff op te zeggen [EIDA je moet dus vlug zijn!] en hem tevens mijn nieuw adres p/a Dr. M.A. Schepers etc. te melden. Erg bedankt. – Op kantoor een hoop rommel, waardoor vertraging in de afwerking van mijn laatste publicatie, die ik mijn opvolger bij het Tijdschrift zal nalaten. Ik heb nog een reuze hoop te doen. Het moeilijkste zal wel de afscheidsvisites en het verkopen van de Whippet zijn. De Opel wacht in juli op me. Dat is alles voor elkaar, behalve het belastingcarnet.

Dag Hok.

EIDA

11 mei ‘37

Lieverdjes –

We hebben nog een klein kansje dat we ons huis gemeubileerd kunnen verhuren. Een vriendin van Riek uit Palembang zoekt hier iets dergelijks, maar daar zij nogal weifelachtig is, weten we nog niet of het doór zal gaan. – Voor de variatie heb ik weer eens de naaister – vandaag maakten we een Drents boerinnenpak voor Lisa, meer dan schattig staat het – ik maakte het van de overgebleven restjes van het mijne. Ik was van plan geweest om vóór mei met de kleding klaar te zijn, maar opeens had ik nog zoveel kleine werkjes verstellen e.d. dat ik de naaister er maar weer bijhaalde. – Em is al bijna in Singapore nu, vanavond waarschijnlijk. Ze zullen wel naar ‘t einde verlangen. Ik schreef ze naar Medan dat ik naar Priok kom. Jammer dat Hok niet weg kan, maar hij zal proberen de dag vóór ons vertrek naar Batavia te komen dan kunnen we nog eens met ons zessen zijn. – Ik ga morgen met de laatste snelle trein, tegen 7 uur in Batavia, als het doórgaat tenminste want Axel is opeens weer ziek. Hij heeft kou [2] in het hoofd, en koorts, ligt nu te slapen met een muts op de kop en sokken aan hoewel hij warme voeten had. Hij en Lisa waren gistermiddag op een kinderpartij – hij heeft zeker tóch kou gevat. Hij is het helemaal ontwend door de avondlucht te gaan, daar hij vóór 7 uur in bed ligt omdat hij ’s middags niet meer slaapt. Zaterdag was ik met hem naar een kinderoperette, dát was een feest, vooral daar hij om 6 uur uit mocht gaan, als Lisa al haast naar bed moest. Het mooiste vond hij het dat allemaal kindertjes op het toneel waren maar van het verhaal snapte hij niets. Hij is nog zó’n echte baby, helemaal nog niet wakker in ’t leven, heel anders dan Lisa, die alle woorden ook heel gewoon uitspreekt als een groot mens! – Mamma heeft het plan gehad bij ons te komen logeren, maar is er blijkbaar vanaf gestapt. Houw was in de waan dat ze bij ons was en nu blijkt ze in Batavia te zijn. Ze is weer “ziek” als vroeger en laat zich op de polikliniek behandelen – we weten nog niet of we daar in juni kunnen logeren daar Fanny’s ouders er dan misschien juist zijn. – Ik hoop maar dat het bij Em in elk geval doór kan gaan. – We hadden gister een danseres op de Kunstkring, reusachtig was het, heel mooie creaties, karak- [3] teristiek, een faun, een Indiase, hula hula (ijzig voor Indische mensen met krontjong-muziek). Ze danste ook een paar dansen met een Hindoe danser, bijzonder mooi. Morgen en overmorgen weer een demonstratie van haar, “La Méri”[1] heet ze. Helaas ben ik er dan niet. Jammer voor Anneke dat in Batavia de Kunstkring niet te betalen is, ze mist veel wat wij hier hebben. Zo’n avond kost ons maar een kwartje p.p., ongelooflijk hè. – Riek is weer gearriveerd met Henkje, die er veel beter uitziet, maar zich niet beter gedraagt! Hij roept zelfs “Mamma” als hij één van ons de kamer binnen ziet komen en hij een paar stappen van haar àf is. Hij moet voor álles Rieks toestemming hebben, zelfs om te lachen! Niets durft hij uit zichzelf. Riek is verstomd over ons tweetal wat dát betreft. Axel deed op de kinderpartij ook enig mee. De meeste kinderen wilden van alles niet, maar hij vindt alles goed en prachtig. – Zeg, Paatje, ik hoorde dat je goedkope Schillinge bij Philips in Eindhoven kunt krijgen, omdat [4] Oostenrijk een grote schuld aan hem had en hij bang was dat ze ’t niet zouden betalen. Alle Hollandse toeristen kunnen nu bij hém kopen tot de schuld betaald is. Schrijf er dus even heen. – Ik heb gemerkt dat ik sinds 1932 geen kieken meer plakte en wil proberen nu nog alles in orde te krijgen vóór ons vertrek. Riek hielp me al één avond een heel eind op streek. Ik kreeg nog een lange brief van Bepje – Ze verwachten allemaal nog bericht van me vóór ons vertrek, maar dat zal niet lukken, ik correspondeer niet meer dan met jullie en nog wat achterstalligs – als Bep soms opbelt, zeg het haar dan, dat ik haar wel uit Oostenrijk zal schrijven! Niet te geloven dat het werkelijkheid gaat worden – in 8 jaar Europa niet gezien – Den Haag kennen we niet eens meer! – Ik krijg van Riek een wintermantel voor Lisa, fijn is dat – voor de eerste koude dagen misschien. – Fijn als je een flanellen pyjama meebrengt, ik heb er zelf ook nog één – Hok zal het wel niet nodig hebben. – Adri Buriks is al een jaar weg bij de IEVA – Ze kon opeens een gouvernementsbaan krijgen als lerares en dan kan ze in vaste dienst komen. – Bedankt voor het kiekje, Eida en Anneke zijn lang geworden. – Een oud-G.G. heeft hier verteld dat Juliana en Bernhard naar Indië komen, een kolfje naar Bernhards hand, wéér fuiven! –

Dag lieve engelen

Eida. [5]

HOK

10/5 ’37.

G. We zijn nu nog geen 5 weken van ons vertrek verwijderd. Het schiet op. Overmorgen komen Em en Dirk al in Priok, vanmiddag waren ze in Singapore. Wat gaat de tijd snel! – Fijn dat er een plaatsje voor de Opel in Mieders gevonden kan worden. Dat is dus voor elkaar. Laat Vader vooral niet vergeten Reise-Schillinge mee te nemen. Dat maakt het verblijf in Tirol veel goedkoper. Ik ben al druk in correspondentie voor de internationale papieren voor de auto. Een reuze correspondentie is er voor nodig. – Morgen gaat Eida naar Batavia om de zwager [EIDA Zuster!] af te halen. Ik blijf in Bandoeng, omdat er nog zoveel te doen is. De kinderen blijven ook hier en Riek Heyrmans zal voor hen zorgen. Ze zijn dus in vertrouwde handen. Anneke heeft voor ons een baboe. We zullen er een aannemen, omdat zo´n hulp erg gemakkelijk is en wij als verlofgangers het leven maar zoveel mogelijk van de luchtige zijde moeten nemen. Ik hoop niet dat het op een faillissement uitloopt!! Vergeet u ook niet ons van de treinenloop op de hoogte houden. Hoe laat we in Zürich zullen zijn, hoe laat we er vandaan gaan en verder hoe laat er een trein gaat van Basel naar Den Haag. Het is me om het even of het door Frankrijk of Duitsland gaat. Ik ben nu bezig aan mijn laatste geschrift vóór mijn verlof. Ik hoop het de volgende week klaar te krijgen. Dan kunnen we eerst recht ernstig beginnen met inpakken. Misschien krijgen we nog een huurder voor ons huis. Toevallig een vriendin van Riek, die niet tegen het Palembangse klimaat kan.

Dag Hok.