EIDA

23-5-‘33

Geliefden – gelukkig dat T. Leidie jullie meeviel. Hoe zou ze trouwens ook anders kunnen zijn dan flink. Zoiets heb je nu eenmaal te aanvaarden en je moet zelf verder leven. We kregen een buitengewoon aardige brief van Dirk waarin hij schrijft dat hij, op het fundament dat Zus zo goed gelegd heeft, het paleis alleen te zullen bouwen, dat zij zich samen gedacht hadden. Ze schijnen toch van te voren geweten te hebben, dat Zus moest sterven, want ze hebben de toekomst nog samen besproken, flink hè. Dirk komt maandag bij ons, 1 nacht logeren, erg prettig. Van Jan en To nog geen woord – we weten niet eens of hij ons telegram nog gekregen heeft, waarin we hem vragen voor bloemen te zorgen. Dirk schrijft niets over de komst van T. Leidie. Ik denk dat hij wel “nee” geantwoord zal hebben. –  Hoe is het mogelijk een verlamming van de darmen. Dat had toch zeker niets met de operatie uit te staan? In wat Oom Izak[1] over Zus gezegd heeft, is wel veel waars, maar toch had ze wel problemen, maar wie heeft die ook niet. Zus was niet zo oppervlakkig [2] als je zou geloven, anders zou trouwens Dirk niet zo aan haar gehecht geweest zijn! Ik begrijp niet dat Oom Izak twee kinderen naar Holland zou willen halen – Dirk zal ze vast bij elkaar willen houden, natuurlijk! – Wij zagen Jaap Kunst, die ons in een demmo voorbijreed. Ze logeren dus weer hier – we moeten ze maar eens opzoeken. – De kleur van Axels wagen is zwart en niet erg fraai, maar op de film “doet hij ’t toch”! Maar nu moeten jullie de box bewonderen, waarin hij in zijn element is. Gister heeft hij opeens in de gaten gekregen hoe zich om te keren van de rug op de buik, andersom doet hij allang. Zo enig, hij vindt het een enorme sensatie en slaat dan met de armen en benen van plezier als het gelukt is. Hij wordt nu sinds hij in de box is, elke dag beweeglijker, –  het is inderdaad een wonder zoals zo’n kleine hummeltje groeit.

Dinsdagmiddag: ’t is 6 uur. Hok is uit met een Meneer Tan om chemische proeven te nemen. Hij zal er zelf het juiste wel over schrijven. We hebben vandaag de 2e examendag van de IEVA gehad, ik kon om 2 uur haast niet meer eten, omdat ik van 5 meisjes de rijsttafel heb moeten proeven. Het was werkelijk wel lekker dit keer. Gister hebben ze Hollands gekookt, maar dat leek wel knudde. We hebben ze nog angstwekkend zachtmoedig becijferd, eigenlijk was er hoogstens één voldoende; maar we hebben maar één onvoldoende gegeven. Vanmorgen moesten ze ook strijken, maar dat was nóg erger, alles hadden ze met lauwe ijzers gedaan, zodat het niet alleen nog gekreukt was, maar ook nog vochtig. Eens had ik een baboe, die het net zo deed, en na 1 week was ze m’n deur alweer uit! Maar enfin, dat kunnen ze ook alweer niet helpen, het is hun niet goed geleerd, dat is duidelijk. We hebben net een “huishoudkundige” van Van Anrooy te pakken gekregen, ze is nu 2 jaar van school en moet er dus ongeveer gelijk met Em geweest zijn. Ze had haar naam ook weleens gehoord. Ze heet nu Van der Meulen, getrouwd met een ir., haar eigen naam heb ik nog niet gevraagd. Ze helpt mee keuren en gister proefden we op de manier van Van Anrooy met een vies gezicht. We hebben herinneringen opgehaald – zij had ook Kleerebezem en De Groot, enig is dat. Maar zij heeft daar gewerkt ná de verbouwing en zei dat haar moeder vond dat alles daar zo mooi voor hen klaarstond, dat het niet makkelijk voor ze zou zijn zich in ’t gewone leven te behelpen. – En bij ons gaat het met koken ook maar van de “hoge boom”. Voor een stukje van één ons biefstuk gebruikten ze boter voor minstens 4 personen. Ze hebben niet geleerd over die dingen na te denken. Die Mevr. v.d. Meulen wil ook helpen een programma voor de school in elkaar te draaien – dat doen we dan 1 juni, als de school gesloten is. Er doen nu 10 meisjes examen, waarvan 8 blijven voor de nieuwe cursus. Gelukkig hebben we ook al wat nieuwe leerlingen gekregen maar nog veel te weinig, een stuk of 4.

Onze “geliefde”(?) IEVVO heeft besloten nu ook in Bandoeng een afdeling op te richten, we zijn erg benieuwd hoever ze ’t zullen brengen, in elk geval hebben ze al een presidente! Ik zou het niet erg vinden als het hun goed ging, dan heffen wij de school eenvoudig op. Wij doen het toch alleen maar om hoofdzakelijk de I.E.V.[2] meisjes te helpen, maar als ze ’t zelf kunnen, zijn wij dus niet meer nodig. In Batavia hebben ze goed betaalde- gediplomeerde krachten, of ze hier ook direct al zo mooi zullen beginnen? – Dan kunnen wij b.v. alleen de polikliniek houden. Met de mail stuur ik het jaarverslag, mag ik het na lezing weer terug? – Anneke schreef verrukt over het avondjasje, [3] over een maand zal ik het dus ook kunnen bewonderen! Het is fijn dat ze over een maand al komen – ik mag dat wel, familie! Toen ik Wytje’s kiekjes bekeek, zag ik toch geen gelijkenis met Axel, maar in mijn herinnering was hij net zo’n baby. Het zal me benieuwen waarheen ze worden overgeplaatst, alle collega’s van Thijs zitten ook in spanning. Walter Smits heeft trouwens een ander probleem erbij nl. zijn 2e zoon, die net is geboren. Leni had graag een [4] meisje gewild, maar dan de volgende maal beter! Twee zoons achter elkaar is toch ook enig. – We hebben nader kennisgemaakt met een Duitse collega van Hok + vrouw die apothecaresse is. Zij heeft een Duits diploma, dat hier niet geldig is, maar nu wil ze graag als assistent-apotheker werken – wij sturen haar maar weer naar Punt! Zij wil ook graag in de Vivos komen, zodat we dan weer 26 leden zullen hebben. – We hebben zaterdag een allergeestigst toneelstuk gezien van een zekere Fransman Achard “Domino” heet het[3]. De dialoog is enig, de intrige ook geestig, maar de inhoud niet veel; het werd gespeeld door dilettanten, buitengewoon goed. Verder waren we onze enige vrije avond deze week in de bioscoop voor een detective film, zeer geslaagd. –  We zijn in Padelarang geweest om Tommy’s zoontje te bewonderen. Tommy en hij herkenden elkaar direct en ze hebben 1½ uur lang rondgedraafd zodat Tommy dood af was! – Fijn dat het met Emy ook goed gaat – na de bevalling hoorden wij nog niets – het staat op mijn programma een jasje voor haar dochter te maken. – Ik moet noodzakelijk nieuwe jurken, maar ik heb precies nog ƒ 3.- in kas!, net genoeg voor 7 dagen. Ik heb nog 3 lappen goed liggen, maar ik heb het oog op de naaister van Annie Schüller om ze te laten maken, maar ze heeft me nog geen antwoord gestuurd, waar die woont. Een kakkerlak heeft precies middenin de buste van de kunstzijden jurk, die jullie 2 jaar geleden meebrachten voor m’n verjaardag, een enorm gat gebeten en in het jasje op dezelfde plaats – ’t is gewoon ellendig, we hebben ons nu echte kamfer aangeschaft. – Die padvinderswedstrijden waren werkelijk aardig, ze moesten elk met een troep van 6 hun tent opslaan en een hele kampeerplaats maken met een stookplaats om te koken, een vuilnisgat, een keuken en een bagageruim. Ze deden het enorm netjes; grappig dat jongens daar zo’n plezier in hebben alles zo keurig netjes te doen. Ik hoorde zelfs dat ze ’t over ’t algemeen netter doen dan de meisjes. – Hoe vind je ’t kiekje van Moeder en zoon, laatstgenoemde is toch een engel! –  De tea met de Engelssprekende Chinese dames was alleraardigst. Het bleek dat hun Engels even beroerd was als het mijne, vandaar dat ik wat dorst te zeggen. Het was zelfs wel geanimeerd. De gastvrouw, Juffr. Potjer, sprak uitstekend Engels – zelfs leek het me dat de gasten het niet steeds konden volgen! Een Chinese dame, de vrouw van de directeur van de “Public School” hier in Bandoeng vond ik erg aardig – het was blijkbaar wederzijds, want ze nodigde me instantelijk uit met Hok haar te komen bezoeken – We zullen vast eens gaan – ik wil ook graag weten hoe ze haar jeugd doorbracht. Zij woonde in Penang, bij Singapore en is ook nooit in China geweest. – Wat een sensaties hè in 1 week! – Mevrouw Chavannes is hier geweest, ze is zo aardig, zo’n echte moeder, zoals de mijne! Ze bemoedert me ook werkelijk en heeft er haar afkeuring over uitgesproken, dat ik niets extra’s eet of drink, hoewel ik Axel voed, ze wou direct karnemelk voor me bestellen. Ik kan het wel proberen, maar ik heb toch al zoveel zog, dat ik maar weinig drink. Ik moest ook 6 eieren per dag eten, zegt ze. En ik mag niet te lang staan, zoals bij het examen. Ze is werkelijk allerliefst. – Dag, verder niets –

Eida. [5]

HOK

G. Hierbij ingesloten ziet u Axeltje en zijn moeder. De kiek is technisch niet bijzonder geslaagd, maar Axeltje staat er erg vrolijk op. Hij heeft sinds gisteren de kunst van het omdraaien geleerd. Nu zal het kruipen wel gauw komen en dan is een bed met een hoog hek geen overbodige luxe meer. Volgens Eidje lijkt hijtje (dit is Axel) veel op Wytje, ik zie echter geen gelijkenis. – Over een week komt Dirk bij ons een dag over. Hij wil eens met ons praten. Uit zijn brief blijkt, dat hij zich zeer flink houdt. En ook dat hij dit alles reeds voorzien heeft en met Annetje besproken heeft, wat er gedaan moest worden, mocht ze de operatie niet te boven komen en de kinderen zijn hem een grote steun. Van zijn verdere plannen weten we nog niets. We zullen hem natuurlijk in alles helpen. – Zaterdag woonden we een kampeerrally der Bandoengse padvinders bij. Erg interessant. Ik kan niet anders zeggen dan dat de padvinderij een zeer nuttige instelling is. Wat ik echter nog altijd vreemd vind, is, dat de leiders zó schijnen op te gaan in die beweging, dat zij zich ook padvinders voelen. Ze schijnen van het romantische dat er in de spelen der padvinders ligt, op dezelfde wijze als de jongens zelf te genieten. Het uniform is hun even dierbaar als de jongens. Ze gaan net even zo prat op hun aantal dienstjaren, als de jongens, dit alles begrijp ik niet. Maar hiermee mag men de beweging zelf natuurlijk niet veroordelen. Ik heb nog altijd niet definitief besloten, of ik een actieve functie op me zal nemen. Het kost zoveel tijd en aan dat uniformgedoe en derg. doe ik zeker niet mee. Houw komt met Pinksteren een dag over en dan zullen we er samen over spreken. –  Gister kregen we bezoek van een importeur van elektrische lampen, die mij als deskundige gevraagd heeft om na te gaan, of de lampen die hij importeert inderdaad inbreuk maken op een patent van Philips. Hij is namelijk in een proces gewikkeld met Philips; de deskundigen van eiseres hebben allen geconstateerd, dat de door gedaagde geïmporteerde lampen inbreuk maken op Philips patent. Ik ben nu volkomen leek op dit gebied en literatuur is er niet over te krijgen. Het kernpunt van het proces is of het principe waarop de lampen van Philips berusten ook niet op een andere manier bereikt kan worden, dan volgens de werkwijze die in het octrooi van Philips beschreven is. Ik hoop, dat ik dit kan aantonen, maar het gaat natuurlijk niet een-twee-drie. En mocht dit mogelijk zijn, dan zal de uitspraak van de Raad van Justitie heel wat gevolgen ten ongunste van Philips met zich meebrengen. Waar we hier al niet mee te maken krijgen! Vanavond heb ik reeds een paar draden onderzocht, die volgens de importeur het uitgangspunt vormen van de gloeilichamen van de geïncrimineerde[4] lampen. Het resultaat is, dat deze draden geen inbreuk maken op Philips’ octrooi. Maar hiermee zijn we nog lang niet, waar we zijn moeten. –

Dag Hok.

–Eida is helemaal niet tevreden over de prestatie van de IEVA meisjes. Maar zij is enorm coulant geweest in haar beoordeling. Gisteren bleek één der meisjes het gepresteerd te hebben om van haar soep pekelwater te maken, van haar groenten, aardappelen en vlees niet veel meer dan een hoopje roet… Dit meisje kreeg een 5! Vandaag vroeg ze aan een der meisjes, of ze een jurk, zoals zij die had gestreken, zelf zou willen aantrekken, waarop prompt het antwoord kwam: Neen. Dit meisje kreeg een zes! Waren alle examinatoren maar als Eidje: de wereld zou bevrijd zijn van het examenwee, waaraan half Nederland momenteel weer lijdt.

EIDA

15-5-‘33

Geliefden – ’t is vandaag pas maandag, een dag te vroeg voor de mail, maar bij ondervinding weet ik, dat er dinsdag bij voorkeur visite komt. Morgenochtend moet ik alvast eerst met een mede-IEVA commissaresse, het huis inspecteren, en ’s avonds zal Juffr. Potjer 2 Chinese Engelssprekende padvindsters op de thee vragen en naar ik vrees mij erbij halen. Overigens voel ik daar geen steek voor, maar Hok wil het graag. Ik ben niet van plan padvindster te worden. Het kost je al je vrije tijd en ik ben niet voldoende administratief aangelegd om elke vrije minuut te benutten.  Als ik b.v. iets wil naaien, moet ik eerst een half uur alles bij elkaar halen voor ik kan beginnen. Ik heb pas gelezen dat een huisvrouw over ‘t algemeen niet efficiënt is en zich daardoor onnodig vermoeit. Het huis van Merema lijkt me daarom wel ideaal om alles zo bij elkaar te hebben, kapot goed met naaigerei e.d. Enfin – misschien leer ik het nog – overigens is het belangrijker dat Axeltje sinds gister de hele dag in de box doorbrengt. Zondag is de bestelde klaargekomen en van Hok moest hij er direct ingezet. We hebben er geen matras in, alleen op de planken een mat, daarop de dikke plaid, daarop hospitaallinnen[1] en een lakentje. Lakentjes moeten nog genaaid worden, maar ik kan geen katoen krijgen dat breder is dan 90 cm en de box is 110 x 120. Axel vindt het heerlijk in de box. Hij kan zo fijn uitkijken, terwijl hij in de wieg niks kon zien. Hij is zich plotseling om gaan draaien, en nu heeft hij de ruimte om zich te wentelen waarheen hij wil. Hij kent ons nu al zo goed en glundert als we bij hem komen. Op Hok is hij gewoon verliefd, alles wat hij doet en zegt, vindt hij even amusant, zo schattig. Vandaag is Dr. Christie ook weer geweest om hem na te kijken. Hij krijgt nu vanaf morgen, 2 voedingen van pap, zonder borstvoeding. Van mij krijgt hij dan om 6 uur, om 1 uur en om 8 uur. Om half 10, na het bad maïzenapap; om 4 uur Molenaars kindermeel. Overigens gaf ik hem vandaag al eens de voorgeschreven hoeveelheid pap en wou hem de borst onthouden, maar meneertje had nog zo’n honger dat ik er toch toe over moest gaan. Ik zal hem dan maar een grotere hoeveelheid koken voortaan. Hoe vind je zo’n eetzak. Hij is net gewogen en presteert het om 16 pond + 1 ons te zijn. Hij is weer 700 gram aangekomen en Christie zegt dat het meestal 4 of 500 gram is. Hij trekt zich op aan je vingers, d.w.z. hij houdt ze nu vast als je hem omhoog trekt. En gymnastiek met zijn benen, vindt hij een reuze mop. Hij eet inderdaad pap met een lepeltje, zodat ik helemaal geen flessen nodig gehad heb – dit is wel ideaal zo. Het laatste korstje van de pokjes is afgevallen en nu kan ik hem weer helemaal lekker baden. We hebben er eerst over gehad hem de box helemaal als bed te laten beschouwen, dat zou een heel bed besparen, maar het hek kan niet omlaag geslagen worden en het is haast niet te doen om erover heen te bukken om het bedje in orde te maken e.d. Bovendien is het wel zo prettig om 2 dingen te hebben, zoals nu de wagen en de wieg. Maar voorlopig kan hij nog wel een maandje in de wieg. – Mijn artikel over de Chinese vrouw, dat deze maand in

‘t Huisvrouwenblad komt, wordt steeds maar veranderd. Het is net getikt en het moet vanavond noodzakelijk weg. Vanmorgen kwamen Bep Einthoven en Tine Sparmann me een beminnelijke uitbrander geven dat ik de kopij nog niet had ingezonden. Ik ben dan ook een week te laat! Maar Hok heeft mijn stuk zoals ik het had willen insturen, afgekeurd en zelf heeft hij eerst aan een ander artikel voor een Chinees meisjesblad gewerkt, zodat dit erbij in is geschoten. Ik vind het echt vervelend, maar Hok wil het ook aan T. Masje sturen en speciaal voor haar maakt hij er zoveel werk van. – Axel is weer op ’t ziekenhuis gewogen en weer door vele zusters bewonderd. Ik schaamde me dood dat hij weer zoveel was aangekomen, maar ik geef hem toch niets extra’s, alleen tot hij genoeg heeft.

We zijn blij dat we van jullie tenminste berichten over de Rempten krijgen. Jan Erik antwoordde ons nog steeds niet. Wij seinden als antwoord op hun telegram, of ze voor bloemen wilden zorgen en daarna schreef ik een brief aan Jan en één aan Dirk. Morgen is het 17 mei, de dag van hun koperen bruiloft. Mijn hemel wat jong was Zus toch nog en Dirk wat een [2] lang leven heeft hij nog voor zich. Wij hopen uit jullie volgende brief verslag over Tante Leidie. Het is inderdaad zoals Moeder schrijft “wie zal haar kunnen troosten?”

Zaterdagmiddag waren we op stap met de Heer Buurman, commissaris der Padvinderij, en met “Guido Potjer”, Juffr. P. die leidster is van een meisjestroep. We hebben bij 5 troepen een kijkje genomen, 1 welpen, 1  I.E.V.[2], 1 Hollanders, 2 Chinese. Ik was doodmoe, terwijl we alleen wat gelopen hadden. Ik heb wel in de gaten dat het op ’t ogenblik althans niks voor mij is. Maar bij Hok hebben ze waarschijnlijk meer succes. Ik geloof wel dat ze er veel van leren, de jongens en meisjes, ze worden reuze handig met kamperen, vuur aanmaken, eten koken, verbanden leggen, touwen knopen. Allemaal praktische dingen, en het leukste is dat ze er een eer in stellen dat allemaal goed en netjes te kennen. Ze leren ook orde en regelmaat, wat vooral bij de Chinezen in hoge mate ontbreekt. De Gunnings zijn van hier vertrokken, morgen gaat hun boot. Hoe ondenkbaar is dat, terug te gaan naar Holland! Ze waren beiden aangedaan, half Vivos was op het station, en ze zei hoe moeilijk het was alle banden, die hen hier bonden te verbreken. Ze zei dat je hier in Indië zoveel intenser met elkaar meeleeft, omdat je er zoveel tijd voor hebt. – Hoe gaat het met Emma-pietje, wordt ze niet al te mager, weeg je je wel geregeld, dat is nodig! – Hok en ik verheugen ons erop weer samen te tennissen. Ik kan het nu misschien weleens proberen, ik zou nu toch wel voorlopig te veel voeding hebben, nu hij maar 3x per dag van mij hoeft. Maar ik ben op ’t ogenblik nogal moe. Het is veel om p.f. te zijn en een kind te voeden, en het juist in die tijd druk te hebben. Ik verheug me er elke avond op vroeg naar bed te gaan, maar het zal altijd “morgen” wezen, daar er altijd wat tussen komt. Zoiets als dat maandblad van Anneke dat “elke dinsdag over een week” verscheen! – We kregen een briefkaartje van de Pimmen, waarin ze vol verrukking schrijft over hun verlof, dat overigens nog 1 jaar uit de buurt is. Het is toch eigenlijk verkeerd dat de mensen hier zo op hun verlof leven, de tijd gaat zoveel langzamer en je doet eigenlijk niks voor dìt land, je richt je blik maar op Holland, en voor alles hier sluit je je ogen. Vóór je ’t weet is je leven voorbij en heb je niets nuttigs gepresteerd. Een vrouw is toch niet alléén voor haar gezin. De mensen voelen hier niet sociaal genoeg, vandaar ook dat de IEVA geen werkers -sters kan krijgen. Het zal Hok’s grootste vreugde zijn, de dag dat ik m’n IEVA bestuurslidmaatschap zal neerleggen! Maar misschien krijgen we er weer nieuwe vrienden van. De secretaris komt ’s morgens nogal eens aan, en nu wil hij eens met zijn vrouw komen. Zij is heel aardig, kalm, niet al te energiek – in alles het tegenovergestelde van Irene, hoewel het haar zuster is. Hok kan Alex niet goed luchten en hij is misschien ook niet zo op Hok gesteld. Hij komt hier ook zelden. Hij is een echte schreeuwer – wil iedereen naar zijn hand zetten. Zijn eigen zuster betiranniseert hij zó erg, dat ze zelfs nooit uit mag ’s avonds, erger dan je bedienden. Irene schijnt ook niet erg aardig voor haar geweest te zijn, snauwde haar alleen maar af. Ze is nu ook heel wat opgewekter, dan toen Irene hier was. Mam, je moest er eigenlijk eens een opmerking over plaatsen als ze bij jou is, dat iedere vrouw recht heeft haar leven zo te maken als ze wil, dat een huissloof uit de tijd is! Ik heb wel eens tegen haar gezegd dat haar zuster veel te goed voor haar was. – Bert heeft bij ons gegeten. Gister zijn ze apotheek geworden. In plaats van Bepje hebben ze nu een oude heer! – Zijn baas en zijn vrouw (Punt) gaan scheiden in juli en Bert blijft dan met hem en de scheikundige die de gist maakt samenwonen. Ik wou dat Bert eens een aardig meisje tegen ’t lijf liep! Hij is net zo’n gezellige gewone jongen als Henk, zo huiselijk. Hij vindt alles wat je zegt belangrijk, een prettige huisgenoot. Als wij meer plaats hadden, zou ik hem best willen nemen. – Van Anneke nog niets gehoord na haar verjaardag. We stuurden een kettinkje en een zakdoekje. – Ik heb geweldig jurken nodig, maar mijn naaister vraagt minstens ƒ 10.-, ik wil er een van ƒ 5.-, maar zou het liefste klaar kopen. – M’n netste jurk is door kakkerlakken opgegeten, ellendig.

Dag Eida [3]

HOK

G. Uw laatste drie-vellige brief is er zonder strafport doorgekomen. Gaat zo voort! Het spijt ons, dat ze ons in de gaten hebben. Ik moet nu op een afgewogen snippertje papier schrijven. – Axeltje schijnt zijn vader erg graag te mogen. Hij krijgt ook veel extraatjes van me, zoals tijdens de lunch in de box te mogen om ons gezelschap te houden; ’s middags een half uurtje op de schoot; zondagochtend bij de koffie alweer op schoot en een ommetje rijden met Tommy als trekdier. Maar z’n beste en oudste vriend is toch de rammelaar, die hij van Tine Hijmans kreeg. Die is hem het dierbaarst en hij speelt er zo leuk mee. Zijn twee tandjes zijn al een heel eind buiten het tandvlees. Wanneer ik me met de padvinderij zal bezighouden, dan zal het alleen zijn voor de Chinese troep. Die heeft me het hardst nodig (hm,hm), de Europese troepen kunnen genoeg leiders krijgen en bovendien zou een Chinese leider aanstoot geven. Verder zal ik me dan beperken tot de voortrekkers d.w.z. de jongens die het eigenlijke padvindersspel ontgroeid zijn en langzamerhand voor de kille klaargemaakt moeten worden. De gedachte deze jongens te helpen is me zeer sympathiek; maar van de poppenkasterij met die uniformen moet ik nog niets hebben. Ik geef toe dat je je in uniform te steken hebt, wanneer je met de jongelui bezig bent. Daardoor zullen deze hun leider des te eerder hun vertrouwen geven. Maar als de leiders onder elkaar zijn b.v. op een leidersconferentie, dan noem ik het poppenkasterij. Misschien heb ik ongelijk. – Ik ben al bezig me in de beginselen in te werken. Momenteel kan ik er niet anders van zeggen, dan dat de padvinderij een geniaal uitgedacht opvoedingssysteem is en meer dan welke schone redevoering ook, een verbroedering van de mensen tot stand zal kunnen brengen. De vragen welke aan de aspirant-voortrekker gesteld worden, voordat hij als voortrekker aangenomen wordt, herinnert me aan de vrijmetselarij. B.v. dat de kandidaten al hun insignes moeten afleggen voor de installatieplechtigheid. Bij de maons moeten ze hun metalen afleggen. – Een van de dingen welke de a.s. voortrekker wordt bijgebracht is het volgende: “Wat ben je? Een onderdeeltje van alles dat om je heen is! Welk deel is dat van wat nog buiten je gezichtskring bestaat? Begrijp je dat je in de grote natuur niets betekent; dat je al of niet aanwezigheid niet de minste invloed heeft op de loop der dingen? Heb je enig begrip van het heelal, de schepping van Gods almacht etc. Het mooie is, dat de jongelui opgevoed worden tot dienstbaarheid en dat al spelend. De oppervlakkige beoordelaar zou in de padvinderij wellicht een verkapt militarisme zien, of alleen een vereniging voor recreatie. Voor zover ik nu weet, is de padvinderij meer dan dat. Dienen en wees paraat om te dienen, dat wordt hun geleerd. En dat is ook wat de Chinese maatschappij zo broodnodig heeft. Momenteel worden de kinderen er grootgebracht om macht, rijkdom en goede positie te behalen. Eidje stuurt u per gewone mail haar nieuwste artikel “Iets over de Chinese vrouw”, [EIDA geschreven door haar man!!! dit is wat de sensor door wilde krassen] waarin ze de moeilijkheden schetst, waarmee de zich emanciperende vrouw te kampen heeft. Eidje is nog altijd druk bezig met de IEVA. De IEVA is zeker een sympathieke instelling. Ik ben ook erg blij dat ze ervoor werkt. Maar het lijkt mij beter, dat ze langzamerhand andere mensen voor haar functie opleidt. Dan kan ze haar krachten geven aan het Chinese meisje. Deze hebben een begrijpende leidster nodig en ze kunnen deze zo moeilijk krijgen. Voor Hollandse verenigingen is het heel wat makkelijker. En bovendien lijkt mij het werk voor Chinese meisjes dankbaarder. De IEVA meisjes zijn voor het grote deel onuitstaanbare wichten. Alex begint me hoe langer hoe onsympathieker te worden. Hij is iemand, die steeds de baas wil spelen, en over alles en nog wat een oordeel heeft. En er niet zelden ver naast is! Wellicht heb ik het bij hem ook verbruid. De laatste keer dat hij bij ons was, ging ik brieven schrijven. Hij was toen in een week al drie maal twee uur bij ons geweest! –

Over Eidje niets dan goeds, over Axel dus niets dan liefs.

Dag Hok  Axel.

HOK

9-5-33. G. De post merkte de vorige week, dat onze 3 velletjes + enveloppe + postzegel tezamen 6 gram wegen. Zoals gewoonlijk hadden we voor 5 gram gefrankeerd. De post was zo coulant het te weinige voor te schieten zonder strafport. Ik ben nu maar van plan om de brieven weer te tikken omdat dit zuiniger is en ik dan op ¾ vel evenveel kan zeggen als op een heel vel handgeschreven. Axel heeft soms last van spijt. Op sommige ogenblikken van de dag is hij ontevreden als hij op zijn buikje gelegd wordt. Draaien we hem om, dan is het weer niet goed, totdat hij eindelijk ook spijt krijgt van de last die hij zijn verzorgers veroorzaakt en dan maar gaat slapen. Hij is al zeer bij de hand. Hij doet al reuze verhalen, vooral wanneer hij daartoe aangemoedigd wordt. Het is net of hij je probeert na te doen. Als ik tegen hem fluit gaan zijn lipjes in een fluitstand, praten we tegen hem, dan gaan de kaakjes op en neer. En kraaien doet hij al sedert geruime tijd. Verder is hij erg bewegelijk. Twee ondersnijtanden sieren al zijn mondje. Erg vroeg. Eigenlijk een gunstige omstandigheid, omdat hij er nu nog niets van merkt. – We hebben al een box voor hem besteld. Hij maakt nog wel geen aanstalten om te kruipen, maar dat kan al heel gauw komen. – We hebben weer een volle week achter de rug. Zondag zijn hier de voormannen van de Chinese padvinderij geweest, die mij verzocht hebben om leider te worden van de voortrekkers, dat zijn de padvinders van boven de 18 jaar. De bedoeling van deze groep is om de jongens langzamerhand in te leiden in de kille[1]. Wat ze thuis aan geestelijke steun of voorlichting missen, moet hun de voortrekker-leider geven. U begrijpt welk een verantwoordelijkheid hieraan vastzit, en wat er van de leider aan ervaring geëist wordt. Ik ben waarschijnlijk in dit opzicht nog niet rijp genoeg, maar zo mag ik t.a.v. de Chinese maatschappij niet redeneren. Wanneer ik dit leiderschap zou aannemen, dan is het in het besef van “faute de mieux” en “to make the best of it”. De Chinese jeugd heeft zo’n voorlichting absoluut nodig, omdat de Chinese ouders op een heel enkele uitzondering na, niet berekend zijn voor hun taak als opvoeder. Ze missen de nodige ontwikkeling om de jeugd in deze zo moeilijke overgangstijd van conservatisme naar het moderne voor te kunnen lichten. Ze hebben werkelijk geen begrip van de noden van hun kinderen. Hier in de koloniën zijn deze problemen door het zeer innige contact van oost en west, door het rassenvraagstuk zoveel gecompliceerder. En voor mij persoonlijk zou zo’n positie ook niet zonder waarde voor zelfopvoeding zijn. Want je hebt er te maken met dat deel der jeugd, die naar iets hogers streeft. Je moet zelf met de problemen in het reine komen. En het behoedt je voor zelfgenoegzaamheid. Eida kreeg van één der meisjes, waarover ik in één van mijn vorige brieven schreef, een lange brief, waaruit ten duidelijkste dat gemis aan begrijpende steun bleek. – De moeilijkheden der meisjes zijn gedeeltelijk terug te brengen tot de steeds sterker wordende wens tot emancipatie. Betsy Thung lijkt mij niet de geschikte persoon te zijn om hun te helpen. Zij stelt de man als tegenstander der vrouw. Zij schijnt uit het oog verloren te hebben, dat man en vrouw te zamen een eenheid vormen, die niet zonder elkaar kunnen. Deze mijns inziens verkeerde doelstelling van Betsy veroorzaakt onnodige complicaties. Gisternacht tot half 3 gefoven bij een officiersfamilie, wier dochter trouwde: Fam. Bijl de Vroe. Veel goudgekraagde en ge-sterde heren; veel zwier en geschitter, maar helaas de zon van het jolijt scheen niet. Dan deden wij het anders! – Deze en nog vele andere dingen vulden onze week.

Dag Hok. [2]

Wellicht is het mogelijk beide kanten te betikken. Zoals u merkt, word ik hoe langer, hoe sterker tot de Chinese jeugd aangetrokken. Ik en natuurlijk ook Eidje, hebben dikwijls medelijden met hen. Het is alles nog zo weinig aangepast aan de moderne tijd. Hoe het is te staan voor problemen, die ons boven het petje gaan, maar die opgelost moeten worden en dat zonder berader[2], heb ik aan den lijve ondervonden. Ik geef toe, dat deze toestand ook zijn voordelen heeft, maar de nadelen ervan mogen niet over het hoofd gezien worden. In een ideaal gezin worden deze door de ouders voorkomen, en de voorwaarden om het leven van de zonnige kant te zien worden er des te gunstiger door. Ook werd ik gepolst om zitting te nemen in het werkcomité der werkelozenzorg. En niet minder dan als voorzitter – lach niet! Hiervoor ben ik nu de allerminst geschikte persoon. Ik acht het dan ook onwaarschijnlijk dat ik dit baantje, dat goed opgevat, geen sinecure is, zal aannemen. Bovendien is het probleem, hoewel acuut, voor de Chinese maatschappij niet van zo’n groot belang. Het is acuut voor de slachtoffers van de crisis alleen.

Van de familie Rempt hebben we nog niets gehoord. Ook Jan Erik heeft ons niets naders geschreven. – Onze nieuwe kokki heeft mijn hart reeds van de eerste dag gestolen. Nu eet ik tenminste met plezier. Ze is een echte kokki, terwijl onze vorige zich daarvoor uitgaf en in werkelijkheid alleen maar wassen kon. – Op ons erf heeft zich een huwelijksdrama afgespeeld. Onze wasbaboe is na twee weken trouwen reeds door haar man verlaten. Hij is loper bij de melkcentrale. Elke dag brengt hij ons de melk. Blijkbaar dacht hij, dat onze baboe, die een gouden ketting en een gouden speld heeft, erg rijk is. Vandaar dat hij haar het hof heeft gemaakt. Waarschijnlijk kwam de grote teleurstelling toen hij in de gaten had, dat zij bij ons maar ƒ 7.50 verdient. Hij is nu onvindbaar met achterlating van een schuld van ruim ƒ 11.-.

Moeder, bent u nog geabonneerd op de Vrouw en Gemeenschap. Zouden we dit maandblad van u geregeld kunnen krijgen, wanneer u het zelf niet houdt. Anders zou ik u willen verzoeken voor ons een abonnement te willen nemen. Er staat zoveel lezenswaardig in.

EIDA

Geliefden – ’t is half  7 n.m. en de mail sluit vanavond al. Axeltje ligt op ons bed te kijken naar zijn pipa, die zich aankleedt. Ik heb me maar aan zijn bureau gezet om me met jullie in verbinding te stellen. Hoewel het eigenlijk nog wel wat vroeg is, en we vanmiddag ook een uurtje sliepen, doen m’n ogen pijn van de slaap! In de eerste plaats is dit te wijten aan het laat naar bed gaan van gister en eergister en verder aan m’n p.f., die ik voor de tweede maal sinds Axels aankondiging weer beleef! Interessant! Gistermiddag of liever in de vooravond was de trouwreceptie van Lily Bijl de Vroe, die op het IEVA feest de conférencière was. Wij stuurden orchideeën en gingen erheen, niets vermoedend van wat ons te wachten stond. De moeder der bruid was blijkbaar getroffen door onze bloemen en onze komst, dat ze ons vroeg voor de fuif van diezelfde avond. Wij konden onmogelijk weigeren, omdat we van te voren geen uitvluchtje verzonnen hadden, daar we er allerminst aan gedacht hadden dat ze ons zouden vragen. Nu moet je weten dat zij uit officierskringen zijn en wij geen van hun kennissen ooit ontmoet hadden. Om kwart na 10, kwamen we dáár aanzetten, terwijl het dansen in volle gang was. Gelukkig was er een oudere heer, die zich met Hok onderhield, zodat die 2 zich ver van het gezelschap hielden. Eén officier walste met mij – in lang danste ik niet zo fijn! Maar toen was ik uren muurbloem. Gelukkig vond ik een dame, die erg aardig was en ook niet danste en niemand kende! Maar wat een toestand – de stemming was ook niet je dát. Er waren majoors en luitenants door elkaar, oud en jong, dan was onze ondertrouwfuif leuker! – Zondagavond kwamen 3 padvinders, Chinese jongens, om half 7 zouden we met ze op een clubhuis uit en toen kwam Alex. Hok ging uit, hij bleef hier tot half 8, Hok had pech met de auto en kwam pas om 8 uur. De padvinders bleven nog plakken om ons officieel uit te nodigen voor het leiderschap van hun troep. We hebben het in beraad genomen. Maar Hok zal het wel doen, ik niet denk ik, omdat ik al haast geen minuut de hele dag voor mezelf heb. Gister de hele morgen drukproeven nagekeken van het IEVA jaarverslag, vanmorgen moest ik naar de kerk voor Lily’s trouwen. Van het laatste had ik overigens geen spijt. De dominee sprak zo schitterend over het leven. Hoe het doel van je leven moet zijn elkaar gelukkig te maken, niet te eisen dat je zelf gelukkig gemaakt wordt, zoals dat tegenwoordig meest voorkomt. En hij zei, hoe juist het leed in het leven kan worden omgesmeed tot het zuiverste goud van het geluk. Laat uw hele leven een feest zijn, zei hij, of dat lukt, hangt van niets anders af dan van de vraag of je liefde dezelfde blijft, dus van jezelf. Ik hoop zeer dat Lily er wat van zal onthouden. Zij en haar moeder waren in tranen en trouwens veel dames van het publiek. Zij voldeed dus aan de term “het wenende bruidje”. Het is toch wel mooi zoiets op je trouwdag te horen, zo’n waar woord, het geeft een plechtige stemming. Toch is er ook veel te zeggen voor zo’n blijde dag als wij meemaakten. Maar je mist wel iets in ’t leven als je geen vast Godsgeloof hebt. Het is wel makkelijker misschien als je dat van jongs af aan hebt meegekregen. – Zaterdagavond waren we op de Jaarbeurs Kermis ten bate van de Werkelozen – Er was heel wat te doen en een belachelijke massa publiek, zodat men zich overal verdrong. Voor de waarzegster stonden files te wachten, op de draaimolen trapten ze elkaar eruit voor een plaatsje, de hengeltent was in 2 uur uitverkocht. Alleen voor ringen gooien waren er nog veel prijzen over, toen ik om 10 uur er één kwam wegslepen! Mijn eerste ring was waarachtig keurig om een blok hout heen. En ik kreeg een beker van Indisch zilver, beeldig. Jammer dat hij koper van binnen is, anders kon Axel hem krijgen. In het Chinees restaurant wilden we lekker gaan eten, maar er was alleen nog maar ijs te krijgen – de Chinese hopman was goochelaar, heel aardig. – Hok had vrijdag z’n laatste vrije dag, in april + mei waren er 11 extra feestdagen, echt fijn. – Dank voor jullie brief. Onze laatste woog 6 gram en ze merkten het. Gelukkig verstuurden ze hem toch en stuurden ons alleen een rekening. We zullen nu ook 2½ vel insluiten. – We hopen maar dat jullie Tante Leidie een beetje kunnen troosten. Inderdaad die 12 dagen alleen aan boord moeten wel ontzettend geweest zijn. Die arme Hans hield ook veel van Zus[1] hè. In deze maand vóór 2 jaar vierden we hun koperen bruiloft mee en Dicky is ook jarig geweest. Ik zou zo graag iets naders willen weten maar we horen niks. [2]

Fijn hè, van Anneke’s baby, het zou schitterend zijn als het een meisje werd, maar gezien de zoons van Hans + Jetty en onszelf en Tine Schepers is er veel kans op een jongen, bepaald! Hok zal een Chinees meisje bij T. Masje introduceren, die veel voelt voor de Vrouwenbeweging en graag veel van T. Masje wil leren, al is het dan per brief. Veel dank voor de maandbladen – Hok leest er ook altijd vol interesse in. Een aardig stukje over turnen met baby’s heb ik al in toepassing gebracht, maar Axel vindt het matig! Verder maakte ik een recept van eierschelpen dat zalig was, ook overgenomen. Aldus zeer vruchtbaar! – Ik las dat Juffr. v. Anrooy een examen afneemt voor huisvrouwenhulp – ik zou graag willen weten wat de exameneisen zijn. Dat zouden we ook goed kunnen gebruiken. Het is vervelend dat alle mail op dinsdag weg moet, en ik er vandaag weer zo laat mee ben begonnen, zodat ik haar niet meer kan schrijven. Oom Ben schiet er ook altijd bij in. – Tek Bheng hebben we niet meer gezien. We wilden ze meenemen naar de kermis, maar ze waren naar de bioscoop. Jeanne schijnt er geen behoefte aan te hebben enigszins ingewijd te worden in het vak van “Vrouw in Indië”. Huisvrouw hoeft ze trouwens voorlopig niet te zijn. Maar ze zijn toch niets voor ons, we hebben zo’n hele andere belangstelling in ’t Leven. Tek Bheng als student in Holland, is anders dan als grootgrondbezitter in Indië. – Vandaag stapt Irene in Genua aan wal. Van Alex krijgen we de nieuwste berichten, maar aan boord hield ze zich afzijdig, dus was er niet veel te vertellen. – Morgenmiddag neemt de IEVA afscheid van Zuster Hulshof, de polikliniek zuster, en dan komt Bert hier eten. – Van Dien nog niks uit Bali. – Gelukkig dat Em niet naar Dordrecht hoeft! Het is toch prettig genoeg op je Lab? – Mevrouw Gunning gaat vrijdag weg, en donderdag is het Vivos thee. – We zijn gegrepen door het Leven. Het moeilijke is nu, zelf de baas te blijven! Ik vrees dat de padvinderij mij teveel zal worden. Ik wil nl. zelf een jurk maken, althans knippen. Daar ik hier geen routine in heb, kost me dat zeker enige morgens. En thuiszijn vind ik zo prettig!

Eén korstje van Axeltjes pokjes is afgevallen. Ik zal blij zijn als ik hem weer eens helemaal onder mag dompelen met baden! Axel is nog steeds even vrolijk. Wat zou hij ook eigenlijk te wensen hebben! Zijn maag wordt steeds op tijd gevuld en hij heeft een poes en rammelaars, verder een Pa en Ma die hem steeds verrukt aanstaren en met hem spelen en toelachen! De Jongh gaat vrijdag naar Banka en Billiton met de directeur G.B. en enige andere hoge Oom-es. Zondag nam hij het nog even waar ons op de film “Madame Butterfly” te fuiven, erg mooi gespeeld door de Japanse, maar de mooie zeeman speelt een beroerde rol!

Dag Eida. [3] 

HOK

G. Wat vervelend, dat het vliegtuig u weer een keer voorbij gevlogen is! We zullen voortaan wat beter op de bekendmakingen letten. – Jeanne heb ik vroeger per se niet gekend. Wellicht heeft ze Tek Bheng’s Chinese vrienden dooreen gehaspeld. Naar onze mening zou Tek Bheng beter doen, wanneer hij een eigen home opzette. Hij zal wellicht bepaalde redenen hebben om het nu nog niet te doen. Ik praat er maar liever niet over, omdat hij altijd zo geheimzinnig doet. Ik heb er bovendien nog geen gelegenheid voor gehad. En we weten ook niet, hoe Jeanne er tegenover staat. In elk geval zou ik haar een langere logeerpartij bij de broer gespaard hebben. – Ze kwamen zaterdag j.l. bij ons dineren. We hebben hun ons grote menu voorgezet: kippenbouillon, gebakken kreeft, asperges, kip, aardbei met slagroom. Het menu was uitgebreid en feestelijk genoeg, maar de bereiding liet zeer veel te wensen over. Het kostte onze oude kokki haar betrekking! Haar weggaan gaat ons zeer aan het hart; ze was zo’n in-goedig mens, wat de reden is, dat we haar ondanks het feit dat ze van koken niet het minste verstand heeft, – gesteld dat ze nog wat verstand heeft van wat anders – wel nog 5 of 6 maanden gehouden hebben! Enfin, nu hebben we een goede voor haar in de plaats gekregen. – Zondagavond woonden we een kampvuur van Chinese padvinders bij. Het is zo jammer dat er geen ouderen zich met hen bezighouden. Of ik er de geschikte persoon voor ben, betwijfel ik. In elk geval geeft mijn belangstelling hun de nodige morele steun. Maar ik zal nog zien, wat ik voor hun doen kan. – Met mijn griep is het nu gelukkig voorbij. Ik voelde me de vorige week nog ontzettend slap en heb op kantoor dan ook niet veel meer gedaan, dan de anderen van het werk gehouden. – Axeltje groeit als kool, twee ondersnijtandjes sieren al zijn mond! Erg vlug, vindt u niet. En we hebben niet gemerkt dat hij er ook maar enige last van had. We zullen hopen dat hij ook zo gemakkelijk door alle andere kinder- en groeimoeilijkheden heen komt. Hij doet al lange verhalen en slaat onderwijl met alle kracht tegen de rammelaar, die aan de gordijnstang van zijn wieg hangt. We zijn nu bezig een kinderbedje en een box te krijgen. Het wordt zo zoetjes aan tijd. Tommy vervult zijn functie als Axel’s trekpaard met veel plezier. Hij weet al precies, waar en hoe hij lopen moet. – Erg bedankt voor de badhanddoekjes. Hoe is het met Emma’s maag. Alweer over? Inderdaad is Eida’s kiek van Tineke Hijmans afkomstig. Ze zal nu zo zoetjes aan wel in Holland zijn. Van de Rempten hebben we nog geen bericht!

Dag Hok

EIDA

Geliefden – Het is werkelijk erg naar dat jullie weer geen brief van ons kreeg, maar ik geloof dat wij de oorzaak hebben gevonden. Wij hadden nl. niet gelezen in de krant, dat de luchtpost voortaan woensdags zou gaan. Zo zijn we 1 keer te laat geweest. Wat de vorige maal de reden was, begrijpen we niet. Maar we vertrouwen dat het nu niet meer zal voorkomen. Dat we te laat bussen is uitgesloten, daar dit vóór 2 uur ’s nachts moet gebeuren. Als vergoeding hierbij ●●● zoentjes, van ons elk 1. Wat kan er toch veel in een week gebeuren, ik kan me niet voorstellen dat het pas 1 week geleden is, dat ik jullie schreef. De vorige vliegbrief postte ik op weg naar de Willem de Zwijgerherdenking[1] met Juffrouw Bleetsman, die Irene in de IEVA vervangt en Zuster Hulshof, de zuster van onze polikliniek, een enorme kracht voor de IEVA, die helaas deze maand voorgoed naar Holland gaat. – Het was een prachtige avond, ondanks het feit dat Hokje er niet bij was, daar zijn grieperigheid het nog niet veroorloofde, daar hij die morgen nog niet op kantoor was geweest. Eerst werd het Wilhelmus gespeeld dat staande werd aangehoord door de volle Schouwburgzaal, terwijl een zangkoor van een 100 mensen, dames en heren, het eerste couplet zongen. Dit was al een prachtig begin en daarna, toen we allemaal zaten, ging het doek open en zagen we als tableau vivant, Willem de Zwijger in een groot raam, welk geheel absoluut een schilderij was, wat het ook voor moest stellen. Enige coupletten werden toen gedeclameerd, afgewisseld met zang. Daarna een rede van een H.B.S. leraar, die ons de hele tachtigjarige oorlog tot 1584 toe schilderde, buitengewoon goed, al duurde het een groot uur. – Na de pauze weer tableaus afgewisseld door liederen als “Wilt heden nu treden” en “Berg op Zoom”  en veel andere. De tableaus stelden voor: de 4 broers die de Prins trouw zweren; de ander was Leiden’s wanhoop daarna Het ontzet; de ontvangst van de Prins in Brussel en zijn huldiging, en de Geuzen trekkend door de duinen met de Prinsenvlag, in 3 delen – Buitengewoon goed was het – Donderdag hadden we IEVA bestuursvergadering en daarna ging Alex mee, ’s avonds zouden we samen naar de Kunstkring. – Ik had net Axel gevoed en m’n avondjurk aan toen Hok binnenkwam snellen met de mededeling dat Tek Bheng + Jeanne gekomen waren. Het was 8 uur, om half 9 begon de zangeres van de Kunstkring en we moesten nog eten. Enfin, Jeanne was even in de war toen ik haar direct bij de voornaam noemde en ze vergiste zich in het gesprek nog even, maar toen ze Axel gezien had, voelde ze zich weer thuis! Hartelijk dank voor de beeldige handdoekjes, ze zijn al direct in gebruik genomen. Onze eerste indruk van Jeanne was anders dan van jullie; ze was erg stil en timide, maar Tek Bheng praatte ook zo veel. Wij zijn bang dat ze erg onder de indruk van zijn geld is en dat ze hem maar gedwee volgt. Zijn conversatie gaat hoofdzakelijk over zijn landerijen en dat boezemt haar zeker ontzag in. Ze kleedt zich goed, ziet er wel aardig uit, maar de ogen die jullie zo mooi blauw vonden, heb ik nog niet kunnen ontdekken, ze zijn zo klein! We vroegen ze te eten voor zaterdag en richtten een dinertje voor ze aan. Die avond hebben we ze maar weggestuurd. – Misschien zal ze wel gauw bekomen, want ze lijkt me ook flink, maar als Tek Bheng zo schrijft dat hij haar geestelijk veel wil geven, lijkt me dit niets prettig voor haar. Ik geloof dat hij haar wel aardig speelgoed vindt, maar niet tegen haar opziet en zij des te meer tegen hem. Het is een erg moeilijke positie voor haar; op ’t ogenblik logeren ze bij zijn broer John, in dat merkwaardige ongezellige [2] huis. Ze hebben een mooie grote kamer, waarin niets dan 4 kale muren, 2 luie stoelen en een tafeltje, alles even onbehaaglijk – de broer loopt altijd in zijn pyjama met een wollen jas eroverheen,  doet alsof hij ongetrouwd was en ik durf er natuurlijk niets over te zeggen. Ik vind het alleen van Tek Bheng niet eerlijk, en naar mijn idee mocht hij best open kaart spelen. Je zit daar op ellendige stoelen in een ongezellige binnengalerij, met vieze djongossen of althans slordige, en koekjes in stopflessen en aluminium lepeltjes!! Om er een uur te zijn is al erg, en dan er te logeren! Ik hoop zeer dat Tek Bheng het haar niet aan zal doen daar lang te blijven. Ze willen gelukkig naar Semarang, naar zijn zuster, die het zich waarschijnlijk wel gezelliger gemaakt zal hebben. Als Tek Bheng maar inziet dat hij haar in deze tijd, die zo vreemd voor haar zal zijn, op de handen moet dragen, althans haar begrijpend tegemoet moet treden, want dit zal beslissend zijn voor zijn huwelijk. – Zaterdag boden we hun een Gero zilveren-geslagen broodschaal aan, die ze gelukkig mooi vonden, gevuld met witte rozen, gezet op de etenstafel die ook met witte rozen en groen versierd was. Het was zeer geslaagd, ze bleven liefst tot 1 uur! Dan frappeerde ons ook dat ze ’t aan hem overliet om het sein tot opstappen te geven en ze vertelde dat ze de vorige nacht tot 5 uur ’s morgens hadden getikt, in plaats van dat ze dat vertikt had! Geen manier van Tek Bheng, die geen verschil weet tussen dag en nacht. Het zou goed zijn als hij geregeld werk had. Maar ze was wel vrolijk hoor en ze snapte de humor best, we hebben erg gelachen. – Zaterdagmorgen was de directrice van ’t IEVA huis hier om alles te bespreken over de lessen, die ze geeft, met het oog op het examentje eind mei – We doen het op de manier als ik dat meemaakte op de Laan van Meerdervoort[2]. Zondagmorgen hadden we vergadering van bestuur + leerkrachten om alles vast te stellen. Dit was onze eerste gemeenschappelijke vergadering en het bleek wel erg nodig. Voortaan doen we dat ééns per maand. Vind je niet reuze dat Hok dat allemaal best vindt, dat ik af en toe alleen uitga! Zondag heb ik tevens haar congé gegeven aan de kokki en sinds gister hebben we weer iemand met hersenen!! ’s Middags verschenen 2 padvinders, 1 hopman + 1 assistent, Chinezen. Ze zouden het liefst willen dat Hok de jongenspadvinders leider werd en ik die van de meisjes! Aldus weer een gebied om ons in te verdiepen. Ze vroegen ons bij hun kampvuur die avond te komen. En daar werden we opgewacht door een erewacht saluerende padvinders en wij werden speciaal toegesproken en voelden ons ± G.G.[3]!! Ze deden om de beurt kleine voordrachtjes, zoiets als de kampliederen, die wij van Vierhouten kennen, alleraardigst; ook de welpen van ± 6 jaar deden mee, schattige Axeltjes! We zullen nu ons licht gaan opsteken over padvinderij, waar we niets van weten. Die meisjestroep bestaat pas uit 8 meisjes, zonder leidster, ze doen nu maar met de jongens mee. Er moet dus iemand gevonden worden, stel je mij voor in zo’n pakje, “ingerukt….. marrrrs”, fraai, fraai! Maar ik vind dat de leidster een Chinese moet zijn. – Hok zal populaire lezingen voor hen houden, maar misschien wordt hij ook nog padluis[4]. – Het is half 1 – Axeltje ligt nog in de tuin, hij heeft nu 2 tanden, naast elkaar beneden, vertel eens Mam, hoe dat bij ons vroeger gegaan is. De pokjes zijn al helemaal zwart en droog – ik hoop maar dat de korstjes gauw zullen afvallen. Hij is natuurlijk altijd even allerliefst. Hij begint al te converseren, als wij tegen hem praten, doet hij mee en als ik zing ook, zo schattig – hij kent ons beiden al erg goed en lacht altijd als we binnenkomen, maar ook tegen Annie Thijsse + man + kinderen, die over 1 week naar Holland gaan was hij beminnelijk. – Vanavond ga ik met Lientje Janssen v. R. naar Mevrouw Gunning om haar een pakje van de Vivos en één van mij (!!) te brengen. Ze kwam met haar man vrijdag plotseling hier, om half 6 toen we nog in kimono zaten, erg vervelend, maar [3]

[Randje pag. 2]

 ze vonden het niks erg, zodat het erg gezellig was. Hij is toch ook wel een aardige man. Hij hoopt zeer op een baan in Holland. Heb je er een Paatje? Ze hebben al vendutie gehouden en hij vond het zó naar uit zijn huis te gaan. Nou jongens, ik ga maïzenapap voor Axel koken met goela djawa, vóórdat hij wakker wordt. Hij eet om 1 uur en om 4 uur, zodat ik kan liggen van 3 tot 4, is wel voldoende.

Eida.

[Randje pag. 1]

We kregen een brief van Betsy Thung + kiek – ze blijkt heel mager te zijn geworden.

EIDA

Geliefden –

Jullie hebt zeker het ontzettende ook al gehoord van de dood van Zus Rempt. Ze schijnt geopereerd te zijn en daarna overleden. Het is een geweldige slag voor alle kinderen en Dirk en zo absoluut onverwacht, zou ik zeggen. Wij kregen nog een brief van haar voor Hok´s verjaardag, waarin niets over een operatie. Tante Leidie heeft het toch zeker ook niet geweten, anders was ze toch niet weggegaan. Wat ellendig voor haar dit nú te horen, terwijl ze nog niet eens weer thuis is, nog aan boord zit. Wij kregen een telegram van Jan: “Zus geopereerd, overleden. Jan.” En het drong niet direct tot ons door dat zij het was. Hok had net griep anders was hij wel gegaan. Ik kon toch onmogelijk om Axel. Wat zouden we daar trouwens kunnen doen. De 22e zal ze wel begraven zijn. Wij kregen het telegram de 21e ´s morgens, dus Hok had nooit voor de 22e kunnen gaan. We vroegen Jan voor bloemen te zorgen, telegrafisch –  alleen wisten we zijn adres niet en seinden Nillmij, als het nu maar op tijd is gekomen. Die arme Dirk, gelukkig dat hij de kinderen heeft. Als er nu maar iemand voor de huishouding komt zorgen. Verleden jaar, toen Hok bij hen was, hadden ze juist een weduwnaar met 3 kinderen te logeren. Het kan verkeren. Ik heb geschreven dat hij ons gerust een paar kinderen in de vakantie kan sturen; maar misschien is het beter voor hem ze om zich heen te hebben. –  Het is zo verschrikkelijk dat ik er de hele dag aan moet denken en morgen is Eida[1] jarig. Hok heeft griep  – erg klein beetje zonder koorts; gek dat hij er nooit verhoging bij heeft. Ik zit nu de hele dag op bed – ook nu te schrijven. Hij kan niet uitstaan als ik uitga en gistermorgen kwam de Secretaris van de IEVA, de Heer Buck even voor zaken, maar dat was helemaal niet naar Hok’s zin! Hij heeft liever dat ik geen heren ontvang! Wat een grapjas hè! – Morgen is de Willem de Zwijgerdag en Juffr. Bletterman, IEVA’s presidente en penningmeesteresse, heeft bedacht om dan oranjestrikjes te verkopen. Het zal wel goed gaan, alleen zijn de IEVA meisjes, die ervoor zouden zorgen niet komen opdagen. Het zijn zulke lamnadige[2] kinderen. Ze hebben niets voor de IEVA over en verbeelden zich dat ze voor ons plezier op die school zijn. Het werken is zo niet erg prettig en ik moet Irene nog meer bewonderen, die 12 jaar aan zulke kinderen heeft lesgegeven en voor het uitschot daarvan nog deze IEVA heeft opgericht. Dat getuigt wel van een niet te temperen enthousiasme. Helaas of gelukkig (voor Hok) ben ik niet zo – ik zal nu precies het programma voor de lessen vaststellen en aan Juffr. van Anrooy schrijven. – Het vliegtuig zal nu voortaan op woensdag in plaats van op vrijdag vertrekken. Echt vervelend. Nu moet alle correspondentie weer op één dag geconcentreerd, want de mail moet dan dezelfde avond en ook de brief voor Dien nog. – Ik heb vandaag hoofdpijn, ter ere van de zondag, in lang niet gehad. We filmden Axel vanmorgen, erg leuk. – Hebben we nog niet geschreven dat onze bijverdiensten nu al 2 maanden zijn opgehouden. Het komt niet meer terug! Meneer Hoogeboezem is net zo weer teruggevlogen naar Holland als hij hierheen is gekomen. Het enige verschil is dat de Mij misschien een miljoentje armer geworden is, door de boring! En Hok heeft vóór hij begon gezegd, dat ze ± geen kans op olie zouden hebben. – Jullie hoeft niet zo’n medelijden met Anneke’s financiën te hebben – ze verdienen méér dan wij! – hebben geen familie te ondersteunen, geen auto en geen filmtoestel, en verder kunnen ze niet veel uitgeven op een kleine plaats, ze zullen dus wel wat hebben kunnen sparen voor reizen. Thijs krijgt misschien [2] zijn reis naar Batavia ook nog wel vergoed, heb ik idee. Van Emma’s baan schrijf jullie niets, dus nog blijkbaar geen antwoord. – Heb jullie al weleens strafport voor onze brieven moeten betalen, dat je maar 2½ vel stuurt? Jullie schreven dat nog nooit. Maar als je weegschaal 3 vel toestaat, zal de post het ook wel doen! – De dood van Zus is nu een mooie gelegenheid voor T. Leidie en jullie om alle onenigheid overboord te gooien (dit was Zus’ wens in haar laatste brief) en alleen met elkaar mee te voelen. Wat zal ze er ellendig over zijn. – Er is hier ook één mooie moderne handwerkwinkel, de eigenaresse heeft die bloemkelken getekend, maar Hok beweert dat hij het mooier gedaan had, maar toen ik er hem, voor ik het kocht, om vroeg wou hij niet! – Hok herinnert zich Jeanne Tan niet! Misschien als hij haar ziet. – Axeltjes pokjes zijn opgekomen, 3 witte blaasjes – hij heeft er niet veel last van, wel huilt hij wat meer dan gewoonlijk, maar dat kan ook makkelijk!! Sinds ik hem bruine suiker door de pap doe, heeft hij elke dag keurige ontlasting – het is een goede intuïtie van me geweest de gewone suiker door bruine te vervangen, hoewel ik niet eens wist dat het laxerend werkte. – Meneer Punt heeft een brief van Bepje gekregen, waarin ze schrijft, dat ze een contract heeft en niet van mening over Indische apotheken is veranderd door zijn brief. Ik vind het toch ook maar beter tenslotte dat ze niet bij Punt komt. We hebben wel een beetje idee dat hij de malaise gebruikt om goede krachten tegen lage lonen te krijgen. Hij heeft nu een doctoranda in de biologie voor reclamedoeleinden, maar die is nu gister net aan het Lyceum benoemd als lerares. Hok heeft het hem gezegd dat hij de krachten die hij erg onderbetaalt, zó kwijt is, wanneer ze iets anders, beter betaald, kunnen krijgen. – Ik heb op m’n eentje weer een drama beleefd, zomaar midden op straat stil blijven staan met een auto zonder benzine. Ik was zo stom niet op te letten of er nog benzine in was en ziet, midden onderweg, kon ik niet verder. Ik had geen geld voor benzine bij me en was op sloffen omdat ik alleen even Kasan wou zoeken om het telegram voor Jan Erik weg te brengen. Ik heb me toen door een demmo naar de Tjikapajang-pomp laten trekken, met veel bekijks, want men vond een demmo teveel eer aangedaan. Vóórdat die demmo kwam, duurde het wel een half uur, zodat Hok ongerust in bed lag. Ik denk niet dat ’t me weer zal overkomen! – Vanmorgen ook een brief van Tante Lyda[3]. Het blijkt weer dat ze nog steeds gebukt gaat onder haar huwelijksleed; ze schrijft zeer geestig dat Holland’s schatten niet in de safe liggen, maar in de wieg!! Ze schrijft een lofrede op het kind in ’t algemeen en wij zijn het gloeiend met haar eens – De kokki heeft vandaag zo beroerd gekookt dat we ’t nu niet meer uithouden, nog 1 week maar! De nieuwe kokki kan ook machine naaien, fijn! – Ik begrijp niet waarom jullie nu 2 vliegbrieven kregen, die ene van een week eerder hebben ze vast vergeten op een of andere manier – Leuk dat jullie Jan en Tine ook zagen, ze gaan dus ongeveer halverwege hun beide ouders wonen, eerlijk! – Ze kappen hier in de buurt in alle tuinen de hoge bomen, echt zonde; de onze blijven fijn staan boven Axeltje! Dat is juist het heerlijke van een tuin in Indië: schaduw. – Mama v.d. Bos sprak ik bij de tandarts, ze was heel gewoon, ze is toch normaler dan Rein! – Axel ligt zeer ontstemd in de wieg in de tuin – hij is niet te spreken noch over buik-, noch over rugligging. Ik begrijp er niks van, misschien zijn pokjes. – Wel gefeliciteerd met Willem de Zwijger, ’t is 24 april, en met de arme Eida Rempt – wie moet nu haar verjaardag opfleuren! Dag Eida [3]

HOK

26/4. G. Wat een ontzettend verlies voor Dirk en zijn kinderen. Zus was weliswaar al zeer lang lijdende, maar dat het zo acuut zou worden, zal wel niemand vermoed hebben. Door mijn influenza heb ik Dirk niet kunnen opzoeken. Wat zal hij met zijn kinderen moeten beginnen. De laatste keer dat ik bij hen was, waren ze zo aardig voor een vriend die net weduwnaar geworden was! Dirk zal zich wel met werken door deze zware tijd heenslaan! En de kinderen zijn werkelijk zielig. Ze hingen zo aan Zus. –

Ik heb sinds de vorige brief niet veel beleefd; ik heb vrijwel niet anders gezien dan mijn bed en wat boeken. Nu ben ik alweer een heel eind opgeknapt en denk morgen weer naar kantoor te gaan. Willem de Zwijger zal ik niet helpen herdenken. Eida gaat er vanavond heen; ik kan moeilijk mee, nu ik vanochtend mijn kantoor verzuimd heb. – Wat gek dat de films van Jan Schepers niet zo goed zijn, het maken van een film is in het geheel geen moeilijke manipulatie. Men drukt op een knopje en het toestel doet de rest. – Gisteren vereeuwigden we Axel. Deze nieuwe film zal niet veel variatie vertonen, het zal er een zijn over Axel alleen. Ik geloof niet dat u er iets op tegen zult hebben. Jeanne Tek Bheng herinner ik me niet van Holland. Maar dat kan bij mij makkelijk. Wat zal dat een verwarring geven. Er zijn nu 3 Tans hier die met een Hollands meisje getrouwd zijn; een Dr., Ir. en een Dr.Ir. Als ze ons maar Tek Bheng’s rekeningen niet sturen.

Dag Hok

EIDA

20 april ‘33

Geliefden –

Hoe het mogelijk is dat jullie onze brief niet kregen, snap ik niet, want Hok kreeg wel antwoord op een brief aan een ander die hij gelijk met die aan jullie buste. Dus “toevallig” ligt het niet aan ons! Het is ook absoluut onmogelijk te laat voor deze lichting te bussen daar die om 2 uur v.m. is, oftewel ’s nachts en wij zelden zo laat naar bed gaan!! Daarnet heb ik een nieuwe kokki gehuurd voor 1 mei, de gewezen bediende van Suus Hortsing – de taak om onze oude weg te sturen is angstwekkend moeilijk. Het is een oud oergoeiig mensje maar ze heeft geen fantasie voor koken, ze kan ’t niet helpen, maar Hok is nu eenmaal op smakelijk eten ingesteld en langzamer-hand geef ik er zelf ook om. Aldus moet het gebeuren.

Hoe vinden jullie Anneke’s nieuws. Ik hoop althans dat zij jullie al bereikt heeft, vóór deze brief, want anders was het sneu dat zij jullie de verrassing niet bereidde. Het is verstandig dat ze ervoor in Bandoeng wil komen, maar hun komst is nu weer uitgesteld tot juli, omdat het congres van Thijs in september pas zal plaatsvinden. Het is echt enig voor Wytje hè. Ik tekende voor haar het model van m’n harmonicajurk, Hok was helaas niet thuis om de tekening te verbeteren, en toch heeft ze het gesnapt! Het is wel razend ingewikkeld en ik heb hem voor ƒ 15.- laten maken, dat draag je er best af, dag in, dag uit, gedurende 5 maanden.

Hok is razend verkouden. Hij kan nauwelijks uit zijn ogen kijken – hij blijft maar in bed – ik zal hem een hete kwast maken. Maar natuurlijk, zoals mannen zijn, moet hij eerst de krant lezen en toch opstaan, enfin, het is een zoele middag zodat hij er wel geen extra kou van zal vatten. – Wij wilden maandag naar de Willem de Zwijgerherdenking, maar daar ik vanmorgen bezoek had, kon ik geen plaats bespreken en nu is de eerste avond al uitverkocht, en de 2e bijna – we moeten toch zien daarvoor nog een plaatsje te bemachtigen. – Hok heeft een hete kwast verorberd, met aspirine, hij wou het niet zonder suiker opdrinken, vond het drankje te erg! Hoe vind je, zo’n verwend schandaal!

Axeltje is tegen pokken ingeënt, hij vond het zo grappig dat hij tegen Christie lachte terwijl ze het deed; zoiets had ze nog nooit meegemaakt! Ze zijn nu opgekomen een klein beetje, hij heeft er niet veel last van gehad – heeft wel eens wat gehuild op ongewone tijden, maar dat kan ook geweest zijn om zijn tanden! Christie ontdekte zaterdag nl. zijn eerste tand beneden-middenvoor-rechts – ik had weleens gedacht dat het vreemd was dat het drinken van Axel weer pijnlijker werd, maar stom genoeg heb ik niet aan een tand gedacht – hoe vind je met 4 maanden + 1 week [2] al een tand. – Christie vindt het niet goed dat ik hem voor de 4e voeding beide borsten moet geven, dus krijgt hij om 1 uur pap + melk en om 4 uur pisang + melk. Hij doet eerst altijd of hij pap en pisang afschuwelijk vindt, Hok wil dit toneel eens filmen. Als het dan tenminste lukt! Hij begrijpt al een heleboel. Als ik met de lepel op het bordje tik, snapt hij dat hij wat krijgt, want dan huilt hij niet meer. En als de ergste honger voorbij is en z’n maag al wat gevuld is, houdt hij af en toe een hap eten achter zijn kiezen en eet niet door, maar kijkt mij olijk aan. Als ik dan zeg dat hij stout is en door moet eten, lacht hij zich slap. We hebben reuze veel pret. Hij heeft me heerlijk gezelschap gehouden toen Hok weg was. Ik kreeg trouwens veel aanloop en bovendien hielden we zondag 16 april ’s middags de afscheids-IEVA-thee voor Irene. Als Hok thuis geweest was, had ik het natuurlijk nooit georganiseerd, maar nu vond ik het ook wel prettig. Toinie was de enige, die me die dag gefeliciteerd heeft en dat deed me goed! Trouwens de enige van de Bandoengse mensen was ze, maar ’s morgens vroeg vond ik jullie vliegbrief met gelukwensen en een briefkaart van Henk en Riek. Heb ik je wel ooit geschreven dat je de brief van Mevr. v. Vianen niet in de jouwe aan haar had ingesloten! Gelukkig hè. – Fijn dat Em’s maag alleen een lastige zenuw heeft en verder niks. Mag ze nu toch haar werk doen en voorover zitten? Ik lach me dood om Axels “rechtschapen gezichtje”, maar ben toch zeer vereerd en overtuigd dat schijn dit keer niet bedriegt!! Zijn ogen zijn al donker groen-bruin, maar zijn haar is donkerblond, nog zeer dun gezaaid. – Fijn dat je weer maandbladen stuurt. Die van Vrouw en Gemeenschap, krijgt Anneke die nog geregeld – ik zie er nooit wat van. – Dat “komedianten trokken voorbij”[1] – smaakt inderdaad naar meer, liefst naar alle vervolgen op den duur!! – Ik heb vast al eens geschreven over die Dennyson rand, dat ik hem niet gebruik omdat we met Emma’s en Anneke’s doek de kamer al kleurig hebben, waar Dien’s doek nog bij moet komen. We bewaren hem dus voor een eventueel volgend huis! – Leuk dat Vader ook een familiespeld heeft nu. – Maandagavond, 2e Paasdag verwachtte ik Hokje thuis maar in plaats van hem, kwam er een telegram en daarnet Tek Bheng!, alleen. Zijn vrouw zit in een hotel in Soekaboemi en hij was voor zaken hier – hij at bij me en we boomden weer vele uren. Ik heb hem o.a. gezegd dat hij Jeanne eerst met een klein salaris moet leren omgaan – je kan nooit weten of het niet eens nodig zal zijn. Maar of hij er zich aan zal houden? Hij is nu eenmaal een royaal leven gewend, nu weer in een duur hotel. Morgen of overmorgen komen ze in Bandoeng. Hij was heel opgewekt en spraakzaam, zelfs met aardig luide stem, misschien doordat hij aan boord over het geluid van de schroef heen moest schreeuwen! – Tommy’s zoontjes zijn weer verdwenen, de familie Benschop Koolhoven nam er 2, dus erg leuk voor ze en bij Van der Lee in Padelarang, nummer 3. Tommy heeft nu melk over, Hok stelt voor: voor Axeltje!! Vader trekt nu vast een vies gezicht – deed ik ook! Het is nu 10 uur, ik was net in … de kerk om een lezing te horen over de Christelijke jonge Vrouwenbond over de wereld, waarover Freule Asch van Wijck. Ze is net in China en Japan geweest, zeer interessant. Dag Eida. [3]

HOK

G. Het Jeugdcongres te Semarang, waarvoor ik een uitnodiging had, was zeer interessant. Wat mij er zo frappeerde was de werklust, het enthousiasme der deelnemers. Het is een beweging, die uitgegaan is van de jeugd zelf. Hun doel is de jeugd tot bruikbare, sociaalvoelende mensen op te voeden. Een der middelen vormt de padvinderij voor de jongere leden, studieclubs etc. voor de ouderen. Dit alles is hetzelfde wat men in de westerse samenleving kan vinden, maar er is één groot verschil, deze jeugdbeweging heeft te kampen met het gebrek aan goede leiders. En toch ondanks dit gemis, hebben ze reeds een hoop tot stand gebracht en dit is wat mij zo frappeert! Ze hebben hun succes dan ook grotendeels te danken aan het feit, dat ze allen eensgezind naar hetzelfde doel streefden. Ze wisten, dat van hun ouders niets te verwachten is, evenmin van de Europese samenleving; ze moesten zichzelf organiseren, zonder hulp hun doel trachten te bereiken en al doende, ervaring opdoen. Misslagen hebben ze natuurlijk in grote mate gehad, maar desondanks bestaat de vereniging reeds 15 jaar. Hieruit blijkt wel dat er een eendrachtige samenwerking moet zijn geweest, een geloof in de nuttigheid van hun vereniging en ook dat zulk een vereniging in een behoefte voorziet. Met zulke mensen is het prettiger verkeren, dan met hen, die zich alleen met hun eigen ik proeven bezig te houden. Ik heb dan ook met hun leiders, waarvan een enkele slechts de lagere school doorlopen heeft, makkelijker contact gekregen dan met menig collega! Het doet me dan ook bijzonder groot genoegen, dat Houw zich beschikbaar heeft gesteld om deze beweging verder te leiden. – Naast een jongensvereniging omvatte het congres ook een meisjesvereniging. Hier doet zich het gebrek aan leiders of leidsters nog erger gevoelen. Het bleek ook al heel duidelijk uit het preadvies, dat door één der meisjes werd gemaakt. Hierin werd er op aangedrongen, dat de Chinese vrouw zich meer moest bemoeien met het sociale leven, terwijl zij voor het gezinsleven, voor het werk van de vrouw thuis, een geringere appreciatie had. Het bleek dat het bewuste meisje de problemen niet goed had overdacht. Ze had het zich niet bewust gemaakt, dat de specifieke taak van de vrouw gezocht moet worden in het gezinsleven en dat haar sociale plichten reeds in ruime mate vervuld zouden zijn, indien zij een goede echtgenote en een goede moeder is. Als goede echtgenote en goede moeder kan ze een grote invloed uitoefenen op het wereldgebeuren! We hebben haar preadvies dan ook aangevuld met twee voorstellen nl. bevordering der algemene ontwikkeling der Chinese vrouw en ten tweede: een betere voorbereiding van de vrouw voor haar latere taak als moeder en als echtgenote. Gezien de verhoudingen in de Chinese maatschappij, namelijk dat er wellicht geen enkel Chinees meisje ongehuwd zal blijven, lijken ons deze voorstellen voor dit tijdstip al meer dan voldoende. Een propaganda voor de emancipatie van de vrouw zou de beweging eerder kwaad doen dan goed doen. Het woord emancipatie heeft zo’n slechte klank bij de Chinezen. – Het probleem der co-educatie werd wijselijk niet aangeroerd, want ook hiervoor is de Chinese maatschappij niet rijp. Dat woord moet men om tactische redenen niet in de mond nemen vooral nu gebleken is, dat men co-educatie als zodanig reeds aanvaardt. Want op dat congres heb ik heel wat jongens en meisjes met elkaar zien discussiëren, zonder dat de oudere vrouwen, die er bij waren er aanstoot aan namen. Aan het woord co-educatie verbindt men namelijk allerlei wantoestanden, zoals ze in Amerika, alsook in Europa voorkomen. – Ik zal duidelijk nog veel met de beweging te maken hebben, ik heb me namelijk bereid verklaard hun van advies te dienen. [4] Zoudt u denken dat Tante Masje[2], zich voor de meisjesbeweging interesseert. Eén van de meisjes – een zeer veel belovende – vroeg me namelijk haar bij Tante Masje te introduceren. En het zou werkelijk zeer goed zijn, wanneer ze met Tante Masje, over haar probleem kon corresponderen. –

Zoudt u voor mij aan Max Weg, Königsstrasse 3, Leipzig; gironummer: Leipzig 1469, 19 Mark 80 Pf. willen sturen “im Auftrag Herrn Dr. Tan Sin Hok, Berlageweg 3, Bandoeng”, Rechnung von 17-III ’33. Bij voorbaat bedankt.

Dag Hok.

Onze trouwdag hebben we door het congres 2 dagen later gevierd!

HOK

11 april ‘33

G.

Deze week is er niet veel gebeurd, behalve dat we twee maal naar de bioscoop zijn geweest. Eerst een Duitse operettefilm Sehnsucht 202, een genre waarvan we  zo zoetjes aan beu zijn, en gisteren Menschen im Hotel, dewelke een prachtfilm, waarvan genoten. Zulke films moesten ze meer maken. We waren van het begin tot het eind in spanning, hoewel het boek kennende. Met Pasen ga ik waarschijnlijk naar Semarang om naar mijn broer Houw te luisteren, die een preadvies moet houden over Jeugdzorg. Het zal me benieuwen hoe het zal zijn. Dat Houw met dat werk in een grote behoefte voorziet, is zonder twijfel waar. Zeker is deze uitstap echter nog niet, want het volledige program van het congres heb ik nog niet ontvangen. Het congres wordt gehouden door twee grote Chinese jeugdverenigingen: één een jongensvereniging, de ander een meisjes dito. Het is een gecombineerd congres, eigenlijk iets nieuws in de Chinese samenleving, waar co-educatie nog niet gewaardeerd wordt. Ik kan niet anders dan zeer ingenomen zijn met Houw´s werk, want de Chinese jongelui moeten werkelijk leiding en voorlichting krijgen. In normale gevallen worden ze zo goed als geheel aan hun lot overgelaten, want met de ouders bestaat meestal zo goed als geheel geen contact, en de mensen bij wie de schoolgaande jeugd in huis is, staan als vreemden tegenover hen. Jammer alleen, dat op één der dagen onze trouwdag valt, we zullen de viering daarvan moeten uitstellen. –  Op Pasen heeft in Batavia een ander Chinees congres plaats van ouderen. Daar ga ik niet heen, ofschoon een neef van Betsy een preadvies zal houden over wetenschappelijk onderzoek bij de Chinezen. Axeltje weegt nu ongeveer 15 pond, hij is echt een Dicky geworden. Wij veronderstellen dat de mensen hem gedisproportioneerd dik vinden, maar wij kunnen niets ongewoons aan hem zien. Hij is erg vrolijk en gezond. –  Moeder heeft alleen de helft van haar brief gestuurd, betert u! Hoe is het met Em´s maag. Is ze weer gezond? Kwam het door te veel eten op de 28e maart. Met onze oude film zijn we pas begonnen. We wachten tot Axel wat netter pap kan eten. We zijn tot de ontdekking gekomen dat hij van veel, zeer veel eten houdt. Echter onder beding dat het ook lekker is. Zo moet zijn pap met Inlandse suiker worden toebereid, gewone suiker lust mijnheer niet. Hij eet zó veel dat er hoogstens nog een heel klein beetje ruimte in zijn maag leeg blijft. Als je hem na het eten schudt, hoort men het binnen klokken. Axeltje lacht er zelf om.

Dag Hok.

EIDA

Geliefden – Enig jullie enthousiasme over de film – kostelijk dat jullie om beurten vlak voor het scherm mogen zitten. Jullie schijnen veel avonden bioscoop te houden voor alle kennissen! Je mag hem nu ook voor Tante Leidie afdraaien, daar ze hier niet geweest is en voor Irene, die de film nog niet gezien heeft, wél de eerste. Alex en Irene komen zaterdagavond bij ons tot afscheid eten en maandag geeft de IEVA Irene een cadeau in het IEVA-huis, als dank voor alles wat ze gedaan heeft – daar we vermoedelijk geen waarnemend presidente zullen kunnen vinden, zullen Toinie of ik haar moeten toespreken – Hoe vinden jullie Hok’s judicium voor de kwaliteiten van zijn vrouw. Het is niet alleen één pluim op mijn hoed maar een hele pluimenhoed! Overigens verbeeld ik me helemaal niet dat die avond alleen dankzij mij geslaagd is, daar Toinie, Irene en Juffrouw Bletterman, de penningmeesteresse er minstens evenveel voor deden. Jullie zoudt dit kunnen opmaken uit Hok’s tirade![1] Het is wel waar dat ik er waarschijnlijk het meest voor gesjouwd heb, daar Irene juist de laatste week ziek was, Toinie er niet 100% met haar gedachten bij was en Juffr. Bletterman een drukke werkkring heeft. In elk geval heb ik alles met reuze veel plezier gedaan, vooral toen Hok er ook plezier in ging krijgen. Eerst was hij weleens verontwaardigd als ik ’s middags ook eens ervoor uit moest, maar de avond zelf, deed hij me zelfs de eer aan in smoking te gaan, wat ik zeer apprecieerde, en Houw droeg Hok’s blauwe pak. Ze gingen met hun tweeën en zaten op de 2e rij met Möckie en Hansje Hasenstab, die ook mee mochten – Houw beweerde vol blauwe plekken te zitten van alle enthousiaste stompen die hij van hen had opgelopen. – Allereerst de Generale Repetitie was een zootje, althans wat betreft het verloop van het hoofdnummer: de IEVA Wonderkast. Mijn woorden, uitgesproken door de pag.e Lily Bijl de Vroe klopten niet met de dansen, daar opeens de leidster der dansen, Mevrouw Zwerker, het verdraaide de danseressen uit de kast te laten komen wat toch de afspraak was – we hadden speciaal een kast laten maken. Tenslotte maakten we toch een soort compromis, zodat er 3 van de 7 uit de kast kwamen. Enfin op de uitvoering verliep alles heel vlot, waar iedereen over riep, al vonden sommige mensen het programma wel wat lang. Het laatste nummer, het toneelstuk, begon pas om kwart voor 12 en duurde een half uur. De meeste mensen vonden dit ook niet erg aardig – Het speelde in een erg burgerlijk milieu, zoals dat hoort bij Heijermans, ikzelf vond het ook ont-[2] zettend, maar toch werd er veel gelachen. Het bal duurde tot 5 uur – Wij bleven tot 4 uur, om nog even te kunnen slapen vóór Axel zijn morgenvoeding moest hebben. Om 5 uur gingen we naar bed en Axeltje riep me pas om kwart vóór 7 – daarna ben ik ook weer gaan slapen tot half 9 – Toen we aan ’t ontbijt zaten, kwamen Alex en Irene met de grote pan haringsla, die over was en met enige taarten en koekjes, waarvan we vandaag nog een stuk cake overhebben. De chef-kok van de Soos vond de haringsla zo slecht toebereid dat hij zelf de IEVA meisjes kookles wil geven, reuze! – Van enige zijden en van Hok (let wel!) hoorde ik dat mijn avondjurk erg mooi was! Jullie glasbatisten nl., verlengd met van onderen een rand uit effen glasbatist en dan heel lang, zodat hij wijduit stond, wat erg leuk leek. Het was ook erg nodig dat ik een nieuwe jurk aan had, daar Toinie en ik de 20 bloemstukken aan de artiesten hadden aan te bieden op het toneel. Om half 9 kwam ik pas op de avond zelf, daar ik eerst met Irene de gereserveerde plaatsen geregeld had, daarna 2 boterhammen opslokte en door Houw’s chauffeur in een stortregen erheen gereden. Het bleek dat een paar mensen het gereserveerde bordje van een paar stoelen hadden verwijderd, zodat we enige last hadden, maar daar we die mensen er niet uit konden zetten, hebben we er maar geen ruzie over gemaakt. Onze ere-presidente Mevrouw de Jongh kreeg een beeldig boeket, aangeboden door Möckie. Verder waren de burgemeester + vrouw er ook – Meneer en Mevrouw de Jongh hebben zich bijzonder geamuseerd, zelfs het toneelstuk vonden ze aardig en dat ging over een baby en zelfs werden enige “mooie luiers” getoond, die ze met mosterd geel gemaakt hadden. Hans en Möckie vonden dit zo vies dat ze ’t er nú nog over hebben! – Om 9 uur vertrokken Toinie en ik achter de schermen, waar ik aan één stuk tot kwart na 11 bleef, waarna ik in de pauze met Hok snel naar huis ging, Hok om de erwtensoep te halen, die het toneelgezelschap moest eten op de planken, ik om Axel te voeden. Het was werkelijk fijn dat Axel nog zo klein is en zo makkelijk – ik nam hem uit de wieg, verschoonde, voedde hem, legde hem weer op zijn buik, alles in een kwartier tijd [3] en vertrok weer. Axel sliep direct weer door met zijn volle maag. Ik voed hem nu nooit meer om 7 uur als laatste maal, altijd om een uur of 10, daar hij om 4 uur ook zijn maaltijd voor 7 uur opeet en ik dan weer 6 uur moet wachten vóór ik weer genoeg heb. Het was een geluk dat hij sinds gister maïzena pap mag hebben, want nu heb ik tenminste nog maar 4½ voeding nodig en dat gaat nog wel – maar het vermindert nu weer. Er moest nog maar een ½ voeding weg – 4 zal me nog goed afgaan. Gelukkig komt Christie komt de 15e weer. – Ik hoop dat jullie nu ook de vellen aan één kant gaan beschrijven. – Axel speelt altijd met de gummi poes. Fijn dat jullie over hem tevreden bent! Geweldig dat jullie de films allemaal laten kopiëren, ben je van het zien nog nooit beu?! De film wordt gratis ontwikkeld, hij kost ons dus alleen ƒ 16.-. Maar we weten een winkeltje dat het voor ƒ 12.50 geeft. – Kasan is nog steeds bij ons en even ……[2] We zijn benieuwd naar Jeanne Tan[3]!, al weten we nog steeds geen huwelijksverrassing voor ze. – De Tobralco jurk wilde ik zelf gaan maken, over 2 weken is

[Randje pag. 3]

Irene weg en dan ga ik ook weer piano studeren om quatre-mains met Mevr. Ter Haar te spelen. – We zijn benieuwd naar de uitwerking van Em’s sollicitatie op zegel.

[Randje pag. 1]

We moeten de IEVA meisjes examen afnemen, een bestuurslid moet erbij zitten – doodeng! Ik heb geen idee van de te stellen norm. – Jullie krijgt een IEVA programma + mijn gedicht per post. Dag Eida. [4]

HOK

G. Wat fijn dat u de film aardig vindt. Inderdaad heb je er meer aan, dan aan een kiekje. De donkere gedeelten hadden we misschien beter kunnen krijgen, wanneer we een grote lamp in Axels kamer hadden aangedraaid. Enfin, u hebt tenminste een indruk gekregen van Axel. Hij is nu natuurlijk al veel groter en mag al maïzenapap hebben. Hij is ook al veel menselijker en heeft niet meer zo’n behoefte aan slaap. Hij bezorgt ons nog helemaal geen last; we snappen de ouders niet die baby’s zo veeleisend vinden. – De IEVA propaganda avond is een succes geweest. De organisatrices kunnen er met veel voldoening op terugzien. En de IEVA heeft er bekendheid door gekregen. Toevallig was Houw die avond hier. We hebben hem maar meegenomen en hij was vol bewondering voor hetgeen reeds was verricht. Hijzelf werkt namelijk momenteel zeer veel in jeugdzorg. Eida maakt aanmerkingen op mijn schrift, vandaar deze koeienletters. Koeien eisen echter zeer veel zorg, vooral wanneer men er niet speciaal voor ingericht is. Vandaar dat ze het bij mij niet lang uithouden. – Houw heeft in dat sociale werk zeer veel plezier, en wat dat betreft vindt hij een zo goed als braak terrein. Hij is er ook de man voor. Met Pasen houdt hij een preadvies over de padvinderij voor de Chinese jeugd. Een neef van Betsy Thung zal op een eveneens op Pasen te houden congres, een preadvies geven over de betekenis van wetenschappelijk werk. Of ik deze congressen zal bijwonen weet ik nog niet. Ik heb er wel zin in, maar kan vrouw en kind toch niet alleen thuislaten. –

Gisteren op een dansuitvoering geweest van de Kunstkring, gegeven door een Juffrouw Nova Mata. Het geheel was allerslechtst. In Europa zou ze een fluitconcert geoogst hebben. We zijn dan ook voor het einde geëclipseerd.[4] – Eén dezer dagen kreeg ik een verzoek van een Engelse geoloog uit Nieuw Zeeland om voor zijn petroleummaatschappij wat paleontologisch werk met de Cycloclypeen te doen. Ze schijnen me voor een tovenaar te houden, die tot alles in staat is. Ik heb het aanvaard, maar doe het al dienstwerk. Het kan nooit kwaad! – Ik ben nu met wat anders bezig en zal nu maar kortere stukjes publiceren. – Eida ziet er volgens Houw zeer fleurig uit. Ik ben erg blij dat ze dat werk voor de IEVA heeft gedaan, want ze heeft nu bewezen dat ze tot vele dingen in staat is, dat ze een geweldige dosis energie heeft, doorzettingsvermogen, kortom alles, wat zij in zich zelf niet wist. Ook kan ze met heel wat minder slaap toe, dan ik bijvoorbeeld. – Als er iets is, wat haar duidelijk maken kan dat ze zelfstandig een werk tot een goed einde kan volbrengen, dan is er geen betere geweest dan de IEVA. En met dit werk verheft ze zich ver boven de gemiddelde vrouw in Indië, die in geen andere dingen belangstelling heeft, dan toilet, verlof en geklets. Ook bewijst zij dat het Indische klimaat heus niet dodend is voor de energie. Een beter judicium over haar capaciteiten als sociale werkster kan ik haar niet geven. En ik zal de laatste zijn, om haar in dit werk te hinderen, er is op dit gebied nog zoveel te doen (behalve natuurlijk wanneer Axeltje in het gedrang komt!); en wat een mensenkennis heeft ze niet opgedaan tijdens haar bemoeienissen om de avond tot een succes te laten worden. – De rekening van Nijhoff is in orde! Fiat betalen en hartelijk bedankt.

Dag Hok.

EIDA

Geliefden -

Morgen is het onze ondertrouwdag en Bepje’s verjaardag, 4 jaar zal het dan alweer zijn geleden dat de grote kamer zo prachtig, leeg van meubels, vol bloemen was – en wij allemaal mooi aangedaan daar stonden, vol trots en vreugde. Hoe keurig stond Hok daar in zijn rok [HOK Jacquet was anders de dracht!] en hoe mooi was mijn bruidsboeket. Al is zoiets dan volgens sommige mannen een ijdele vertoning, slechts bedoeld voor de bruid om zich nóg gewichtiger te voelen, maar voor mij en voor menige of haast alle vrouwen, is zo’n dag een heerlijke herinnering. Dus al bijna 4 jaar zijn we dan hier, hoe is ’t mogelijk. En toch hoeveel is er al niet gebeurd, hoe vol afwisseling is het Leven. Ik word bepaald poëtisch! Ik zal nu dus de komende 3 dagen vrij zijn te doen en te laten wat ik wil, voor zover Axeltje niet protesteert en toch zal ik thuisblijven, daar niet alleen Hok op reis gaat, maar Irene en Alex ook. Zij gaan “even” 2 dagen naar de Boeroeboedoer, komen terug voor verder pakken en bestuursvergadering en gaan maandag via de plantentuin naar boord. We hebben voor de IEVA geen waarnemend presidente kunnen vinden – de penningmeesters, Juffrouw Bletterman, zal het ook waarnemen, hoewel die 2 functies naar mijn idee te veel zijn. We zullen zien. Ik ben er overigens een beetje beu van. Maar dat komt misschien doordat ik voor ’t eerst weer menstruatie heb gekregen, waarvan m’n rug enigermate pijn doet. Nu ik jullie dit gezegd heb, is de pijn ook al eigenlijk weer over omdat ik weet dat jullie overal aan meevoelen! – Straks gaan we afscheid eten bij Hasenstab, ze benutten wel elke minuut van de dag! – Gister hebben we nogmaals alle handwerken die de IEVA meisjes maakten + al het Fröbelwerk tentoongesteld. Dit keer op een avond van de Vereniging van Huisvrouwen – we hadden een klein zaaltje gekregen voor ons alleen, in de buurt van de “rauwkost demonstratie”. “De Vijzel” van Bert had een uitstalling van kindervoedingsmiddelen. Dit naar aanleiding van de lezingen van Dr. Christie. Zij vertelde alleraardigst over de opvoeding van de zuigeling, ik kon het als een lezing alleen voor mij speciaal beschouwen. Toch wist ik alles al en tot mijn genoegen bleek ons opvoedingssysteem best in orde. Het op de buik leggen prees ze – hij kreeg stevige nekspieren, het hoofdje moest niet altijd ondersteund, want dan kreeg je dat een kind dat de eerste maand het hoofdje kon optillen, het 4 maanden later niet meer kon. Zaterdagmorgen komt ze weer naar Axel kijken. Ik zal vragen of ze hem niet té dik vindt, hij weegt nu bijna 15 pond. – Ik ben met hem op Borromeus geweest waar hij weer veel opgang maakte. M’n “oude vriendin”, Zuster Valencia, was enorm verrukt, behalve over zijn naam, waarvan ze nog nooit gehoord had en ons van het verzinnen verdacht. Hij lachte natuurlijk ook [2] tegen haar wat haar deed opmerken dat hij in de gaten had dat zij ook een beetje familie van hem was!. Het is een grappig mens! Op een gegeven ogenblik stonden er 5 paar bewonderende ogen voor hem en steeds lachte hij maar. We leggen eer met hem in. Gelukkig is hij nu weer wat minder aangekomen, het gemiddelde per week was 280 gram – dus dat is niet eens veel. Christie stelt als normaal 150 gram. – Ik heb de Zuster die Tek Bheng zo ziek gezien heeft in verstomming gebracht door te stellen dat hij op weg was zijn vrouw te halen. – Ik vind het wel jammer dat Tante Leidie hier niet is geweest, tenslotte is ze toch iemand die met onze jeugd in nauw verband staat en zulke herinneringen zijn nu eenmaal veel waard, en de persoon daarom ook. Zo moet jij ook maar denken Mam. Tenslotte ben je niet met haar getrouwd en als je haar zo af en toe eens spreekt, moet je zo met haar omspringen dat ze zich van haar goede kant laat zien! Treed haar alsjeblieft weer met open gemoed tegemoet en vergeet alles wat onaangenaam en voorbij is, jullie hebben toch ook best dingen die je gemeen hebt, al was het alleen maar je kinder- en kleinkinderverruktheid! Als je een hatelijkheid meent te horen, slik even en ga er over heen en klim vooral niet. Dit is de speciale wens van Zus Rempt en ons! Zus schreef dat ze ’t zo heerlijk voor Tante Leidie vond als ze, altijd als ze wou, bij jullie kon komen – Dat stuk van ons voordrachtje over Godfried van Bouillon, heeft de conférencière juist bij ongeluk overgeslagen, hoe vind je; maar niemand had het toch gesnapt, dat merkte ik op de generale. – Vol verbazing lezen we over een dokter in Dordrecht, heeft Em daarheen gesolliciteerd. Heeft Em dus 3x ƒ 30.- verdiend of 2 maal? Het is maar beter dat ze ophield met die baan van ziekencauseuse! Ik ben benieuwd naar Anneke’s avondjasje; leuk dat wij het over 2 maanden ook zullen zien. –

Prachtig dat Tek Bheng nu openhartiger schreef, ik hoop ook zeer dat zij zijn blijvend ideaal zal zijn. – Hok herinnert zich haar niet, misschien als hij haar ziet. – Ik zou precies schrijven over de blikjes van 28 maart: de koffie vind ik zalig, Hok matig; de lunchtong was heerlijk (we aten hem met Bert); de zalm niet erg lekker; de kaaskoekjes lekker, er zijn nog 4 over – maar ik houd meer van een zoete vulling – de Haagse beschuitjes zijn ideaal – het roggebrood ook! Hok ’s donkergrijze sokken met dat kleine figuurtje, die dunne, zijn vooral beeldschoon, de andere zijn ook aardig. De dassen zijn steeds in gebruik, een genot voor het oog. Het kettinkje is al een paar maal gebruikt, is beeldig. – Elly Linn-Wynne zal wel niet bij je verschijnen. Wel Mevr. Gunning en Irene. Elly’s ouders blijken in Amsterdam te wonen. Hoe is ‘t met Em’s maag? Wat naar van Tante Jacq’s arm. Moeders brief eindigt met: “ze is gevallen” waarna geen punt noch een omhelzing voor ons, noch handtekening! – Nee, net ontdek ik het einde, achterop Vaders brief, hoera! We zullen beter opletten voortaan. Dag Eida.