HOK

19/12/32

G. We zitten nu beiden uit te blazen van de ongewone arbeid, die Axeltje ons sinds zaterdag gegeven heeft. Te beoordelen naar mijn moeheid zal Eidje het erg zwaar te verantwoorden hebben gehad. Ik heb nu mijn laatste drie vakantiedagen die ik nog had, besteed voor mijn nieuwe functie als nabaker.

Zaterdag om 11 uur kwamen Eida en Axel thuis nadat ze op Borromeus gefilmd, let wel, gefilmd werden. Thuis was de voorkamer met groen, zonnebloemen en aronskelken versierd, terwijl een taart met opschrift: “Axel en Eid, welkom allebeid” stond te wachten. Ook beschuitjes en jongensmuisjes waren present. Axel wende direct aan zijn omgeving. Ook de wieg en kamer konden blijkbaar zijn goedkeuring wegdragen. Hij is erg rustig en schreeuwt alleen als zijn maag rammelt of zijn luier nat is.

’s Avonds kwam Houw onverwachts, niet vermoedend dat Eidje al thuis is. Hij logeerde twee avonden hier. Hij heeft Axel erg bewonderd, maar wil hem alleen Siang-Tjoen noemen. 

De hele dag en voornacht was Axel erg rustig. Wel een teken dat de voeding rijkelijk en prima is. Maar ’s ochtends om 4 uur, –  blijkbaar om ons eraan te herinneren, dat hij omstreeks die tijd het levenslicht aanschouwde – begon het concert, dat voortduurde tot hij zijn eerste voeding kreeg. Als ervaren ouders hebben we er ons weinig aan gestoord en zijn er nu zelfs aan gewend. Het concert hindert ons weinig.

Met de huishouding gaat het prachtig. In de tijd dat Eidje in Borromeus lag, heeft de kokki zich ontpopt als een zelfstandig mens. Ze heeft nu de verantwoording over onze maaltijden en ik moet zeggen dat er niets aan hapert. Dat geeft Eida gelukkig de nodige verlichting en kan zij zich wijden aan Axel en aan zichzelf. Zus Ortt helpt ’s ochtends met baden, wat erg gezellig is. 

We hebben een filmtoestel op zicht gehad. Wanneer uit de eerste film blijkt dat het zonder gebreken is, zullen we het nemen. Het is zo’n dankbare uitgave, niet alleen voor ons, die later Axel zullen kunnen reproduceren in de verschillende perioden van zijn leven, maar ook voor de grootouders, die zeker de eerste schreden van hun jongste kleinzoon zullen verlangen te zien. Wat is hiervoor leuker dan een film? Het is alleen zo’n ontzettend grote uitgave. Je kunt er tegenwoordig een goede tweedehandse auto voor krijgen. 

De aankoop van films, waarmee ook een groot bedrag gemoeid zal zijn, ƒ 9.- per 15 meter, zullen we bestrijden uit een filmfonds. Hoeveel films dit zal opleveren, weten we nog niet. Veel zal het voorlopig niet zijn, omdat er weer zo’n geweldige korting op de salarissen met januari zal worden toegepast (in totaal 17% + ƒ 25.- aan derving van standplaatstoelage). [2] Zolang als de petroleumtoelage genoten wordt, zullen we de uitgaven makkelijk kunnen bestrijden, maar daarna? In het ergste geval bergen we het toestel op.

Ik zal een versterking van middelen proberen te bereiken door het schrijven van populaire artikels, waarvan ingesloten een eerste bijdrage. Het komt in een Chinees-Maleis tijdschrift (Sin Po). Hoeveel honorarium eraan verbonden zal zijn, is mij nog niet bekend.

Nu dag, alle spanning is nu voorbij en wij kunnen weer verder aan de arbeid.

Hok

HOK

14 december ’32.

G. Met Eida gaat het opperbest. Ze ligt sinds drie dagen buiten en sinds twee dagen loopt ze. Zaterdag overmorgen komt ze thuis. Dat zal een fuifje wezen. Zus Ortt zal nabakeren, erg lief van haar. Met de voeding vrijwel geen last. Axel heeft meer dan genoeg, en is sinds enige dagen alweer aan zijn geboortegewicht toe. Hij is een zoete knaap, slaapt de hele tijd en laat zich bijna niet horen. Iedereen vindt hem een beeld van een jongen. Zijn vingers zijn lang en recht. Zijn ogen zijn nog donkerblauw. Iedereen is verbaasd dat de keizersnede zo gauw weer in orde komt. Het duurt niet langer dan een gewone bevalling. Sparmann is meer dan tevreden. Hij vond mij gek, dat ik van plan was Eida meer dan twee weken in het ziekenhuis te houden. Ik dacht, je kunt nooit te voorzichtig zijn. Nu zal ze in het geheel 10 dagen in Borromeus blijven. Eigenlijk mocht ze vandaag, donderdag, er reeds uit. Maar dat hebben we maar niet gedaan.

Eida heeft niet geschreven, omdat we er eerlijk gezegd niet aan gedacht hebben dat vandaag de luchtmail gebust moet worden. Op het bezoekuur ’s ochtends kon ik niet komen, en Eida had 4 man bezoek, terwijl op het middagbezoekuur we niet anders gedaan hebben dan gewandeld en druiven gegeten, die we van Tek Bheng kregen.

Ik ben nu al enigszins over de spanning heen. Vanaf zaterdag neem ik vakantie tot en met dinsdag om Eidje wat thuis te helpen.

Morgen, de laatste dag dat Eidje in het ziekenhuis ligt, ga ik op excursie om dezelfde dag weer thuis terug te zijn.

U zult deze week wel erg in spanning gezeten hebben over de verdere afloop der bevalling. Het is alles eigenlijk dood normaal gegaan. Eida had geen moment een temperatuur hoger dan 38°.

De zusters zijn allemaal erg lief voor Eida. Ze maken graag gekheid met haar. We hebben een bende bloemstukken gekregen.

Dag Hok [2]

EIDA

15/12

Lieverdjes – Nog steeds enigszins verward door onze nieuwe kwaliteiten als “ouders”, lieten we gister helaas de vliegmail voorbij gaan zonder een woordje van ons mee te sturen. Gelukkig horen jullie toch elke week wat, en zul je je wel niet ongerust maken zoals Mevr. Schüller indertijd. Er is werkelijk niets dan je over te verheugen, daar ik morgen weer naar huis ga – 12e dag. Netjes of niet! De 8e dag mocht ik al naar buiten nadat de hechtingen er ’s morgens waren uitgehaald. De wond is schitterend genezen en zal wel onzichtbaar zijn als m’n stoppelbaard beneden weer is aangegroeid! – Elke dag is het voeden ook minder pijnlijk en Axel komt volgens de zuster schandalig aan. Na een paar dagen was hij alweer op geboortegewicht – je ziet dus dat ik veel heb. – Vanmorgen leerde ik van Zuster Louise Axel baden, Zus Ortt komt me fijn helpen, want het is nog een vermoeiende beweging – ik stop hier even voor m’n zoon – Zie zo, de 2e voeding achter de rug – ’t is nu half 6, nu kan ik geen visite gebruiken, als ze nu maar laat komen – Hok is op excursie en komt dus niet vanmorgen – ik zal dus zelf voor deze brief moeten zorgen – ik lig nu op de bank in het voorgalerijtje en wandel verder rond – Axeltje wordt steeds schattiger – hij is erg zoet, schreeuwt alleen tegen etenstijd. Hij heeft beeldige [3] rode wangetjes en donkerblauwe ogen, verder een snoeperig rood klein mondje en grote handen. Zijn oogharen zijn maar kort en hij trekt af en toe enorme rimpels, 5, 6, boven elkaar. Dat doet hij als hij de borst zoekt en slaat ondertussen met armen en benen, een kleine driftkop! Bij voorkeur houdt hij een pauze in zijn diner! – hij laat eenvoudig los, maar een paar minuten later doet hij net of hij nog niks gehad heeft en zoekt met zijn mond wijd open zijn Ma. Maar dat mag natuurlijk niet en ik leer hem nu dat hij niet meer krijgt, als hij eerst niet meer gewild heeft. De opvoeding begint dus al vroeg – Hok was doodsbenauwd dat ik te vroeg thuis zou komen en tot Sparmann’s ontzetting wou hij me hier 3 weken laten – Sparmann denkt altijd dat Hok alles meent wat hij zegt! Maar ik zei natuurlijk dat ik er niet over dacht! Maar wij hebben toch ook een divan, thuis! En ik ben heus verstandig genoeg! Ik laat de kokki en Kasan hun gang gaan, zorg alleen voor Axel. – Ik loop de hele dag in m’n zijden pyjama rond die Hok uit Batavia meebracht – echt fijn een broek, dan kan je in alle standen staan – er is nu visite.

Dag Eida

HOK

9 dec. G. We schrijven jullie een briefkaart omdat jullie anders helemaal geen mail ontvangen. Axel heeft de maildag helemaal in de war gestuurd. Gisteren hebben we net een vliegbrief geschreven. Het is nu de vierde dag en het is bezoekuur en Hokje is gekomen. En Axel ligt ook bij mij. Hij is erg zoet en lief en hij slaapt met een volle maag. Ik heb wel voor een tweeling genoeg. Hij drinkt als een dragonder en brigadier tegelijk. Ik ben alweer gewoon maar mag nog niet lachen, wat ik daarom juist natuurlijk doen moet. Vanmorgen is uw telegram gekomen. Blij dat jullie blij zijn. Mijn wond is wel een beetje hinderlijk, maar niet zo erg. De mail is ook vanochtend gekomen met de reuze leuke kiekjes. Allemaal enorm goed. Wat direct opvalt is dat Moeder er zo jong uitziet. Levensverzekeringsagenten zoeken ons op in het ziekenhuis, omdat ik in de advertentie mijn huisadres niet heb gegeven. – Ik heb in Deetje Holle een prettige kamergenote. Vandaag is ze naar huis gegaan. Ze heeft nu twee zoons. Vannacht zijn weer drie kinderen geboren. Ik zal wel gauw iemand op de kamer krijgen. Hokje heeft het druk met iedereen te bedanken, en Zus Ortt heeft aangeboden om als ik weer thuiskom, te helpen met het baden van Axel. Wat erg prettig is, omdat we zo geen logee behoeven. Maar om nog eens op de kiekjes terug te komen: het haar staat Moeder enorm. Dat doet me denken aan dat verhaaltje, dat je per se spijt zal hebben van een huwelijk: spijt, wanneer het je bevalt en ook spijt wanneer het je niet bevalt. Emma als piccolo, Hok zegt als Greta Garbo, is enorm. Ook als de jarige en die met het hoedje – Nu zal toch niemand je meer voor een kind houden. [2]

Nu moet de brief plotseling beëindigd worden. Sparmann heeft van half 11 tot half één gepraat en nu moet de kaart gauw weg.

Dag Eida  Hok

HOK

8/12 ’s morgens.

Lieve Mammeke,

Hartelijk gelukgewenst met je verjaardag en je kleinzoon. Axel is een bij-de-hande jongen: hij heeft al vier maal gedronken en kon het direct. Hij lijkt op mij, maar met donkere ogen. Hij is prachtig gaaf met een nette vorm van hoofd. Sparmann vindt hem beeldschoon. Ik ben heel goed en heb maar een klein beetje verhoging,

gisteravond 38°. De zuster zegt dat ik er nu uitzie, alsof er niets gebeurd is. De hele kamer is stikvol bloemen. Ik heb van Tek Bheng prachtige orchideeën gekregen. Vandaag mag ik misschien van je vruchten eten. Ik heb reuze honger, maar ze geven me niks. Axel heeft donkerblond nesthaar. Ik hoop dat je op de kiekjes wat kunt zien. Ik sta er melig op, maar het was ook de tweede dag. De kiekjes zijn niet erg scherp maar later komen er betere. We hebben eerst gezellig Sinterklaas gevierd. Toen de nachtjapon en Emma’s doek was uitgepakt, kon het zeker beginnen.

We zongen eerst Sinterklaasliedjes en hadden zelf ook enige pakjes. Hokje gaf me nog een modern poederdoosje, mijn eerste. ’s Nachts om een uur of twee werd ik wakker en de weeën kwamen direct vlug na elkaar. Hok snelde toen naar de telefoon van Borromeus. Om kwart over drie constateerde Sparmann dat het goede ogenblik er was. In pyjama, kimono en slofjes ging ik met Sparmann mee en Hok in onze eigen auto met de koffers. Sparmann belde Kuijer op voor assistentie. Om iets over half 5 was onze zoon er al, voor jullie een echt Sinterklaascadeau.

Daar deze brief juist op Moeders verjaardag komt, sturen we hem maar naar Moeder, maar Vader en Em ook gelukgewenst met de tweede kleinzoon en neef.

Hartelijk omhelsd.

Eida

HOK 

Bovenstaande brief heeft Eidje me gedicteerd. Zus Ortt zal ons helpen wanneer Eida uit het ziekenhuis komt.  Dat zal, wanneer er niets tussenbeide komt, de 16e plaatshebben Ik neem dan een paar dagen verlof. Heerlijk die spanning van je af te voelen vallen. De kritieke tijd is de eerste vier dagen. Nu zijn er al drie van om. Vanavond had E. maar 37.7° koorts. Met de voeding gelukkig geen last. Eidje heeft ook al wat gegeten. – Ik heb al twee maanden geen werk hoeven te doen voor de petroleum, maar toch 2 x ƒ 500.- getoucheerd. Een reuze buitenkans, zodat de uitgaven voor de bevalling ons niet zwaar zijn.

Sparmann heeft de zgn. laterale keizersnede toegepast, deze methode reduceert de kansen van infectie tot een minimum, en heeft geen invloed op latere zwangerschappen.

Dag, vier prettig uw verjaardag. Eida’s jaarlijkse brief komt nog wel. Zij is erg gelukkig.

Hok

[2]

8 dec.’32

Lieve Moeder,

Hartelijk gelukgewenst met uw verjaardag en ook met uw tweede kleinzoon. Voor u is Axeltje nog een Sinterklaascadeau, want de eerste schreeuw hoorde ik tussen 4.34 en 4.35, dat zal ongeveer half twaalf in Holland zijn.

In de vooravond hebben we zoals gewoonlijk onze Sinterklaas gevierd. Eida had weer een paar aardige gedichten. Onze hartelijke dank voor uw pak. De mierenparasol werd direct in gebruik genomen. Eida was erg blij met de nachtpon en Emma’s kleedje. Door de onzekerheid van de komst van de baby hebben we onze Sinterklaas eenvoudig gehouden. Tegen half 11 gingen we rustig naar bed, niets wees op de komende gebeurtenis. Om 2.20 uur werd ik plotseling wakker omdat E. opstond en mijn eerste vraag was, of ze een wee voelde. Ik had nl. net gedroomd dat we een autotochtje plotseling moesten onderbreken, omdat Eida naar het ziekenhuis moest.

Eida wilde niet hebben dat Sparmann direct geroepen werd, ze wilde eerst meer zekerheid hebben. Dus hebben we ons weer omgedraaid om een kwartiertje later weer wakker te moeten. – Arme Tine Sparmann, die stotterde en hakkelde, toen ze aan de telefoon kwam. Sparmann kwam al heel gauw en hij constateerde al een ontsluiting, zodat de operatie niet lang kon worden uitgesteld. Hij stelde er prijs op Kuijer als assistent te hebben. Dat is zo blijkbaar de gewoonte, want Kuijer is onze huisdokter.

Ongeveer half vier zal E. in de operatiekamer zijn gebracht. Het laatste wat ik van haar zag was haar lachende gezicht. Geen moment is ze angstig geweest. Om half vijf hoorde ik de eerste schreeuw, een gezonde schreeuw. Zr Valencia, die toen net de wacht betrok, was de eerste die mij gelukwenste. En Zr Leonardus was degene die me onze zoon bracht.

Om half 6 werd E. weer uit de operatiekamer gerold. De hele geschiedenis heeft dus twee uur geduurd. Sparmann was erg tevreden. Alles normaal zei hij. De zoon weegt 3,4 kg. Eidje had na de operatie natuurlijk nog last van de narcose, de naweeën en de wond. Nu zijn we drie dagen verder. Alles is normaal gebleven, complicaties zijn uitgebleven. Gelukkig maar. Op de kieken ziet ze er erg moe uit, dat komt omdat ze op de tweede dag genomen zijn. Ik hoop dat de kieken u iets zeggen.

Dezelfde dag hebben we Axel aangegeven. Wim Groeneveld Meyer was 1e getuige, Dr Hetzel 2e getuige. Binnen 2 minuten was de formaliteit voorbij. Daarna zijn we even naar Bogerijen geweest en hebben op Eid en Axel een fles champagne geledigd. Ik wist niet dat Tek Bheng in de stad is, anders had ik hem als getuige gevraagd.

Eidje ligt met Deetje Holle, die een week geleden haar baby kreeg in een kamer. De kamer ligt in het nieuwe verlengstuk van het St. Jozef paviljoen. Axeltje ligt in een nieuwe babykamer. Hij doet niets dan slapen. Ik heb hem verder nog niet gehoord. Eidje vindt dat hij ook iets van Emmetje heeft.

Vader en Emma ook van harte gelukgewenst.

Dag Hok.

HOK

TELEGRAM

ONTVANGEN TE ‘s-GRAVENHAGE  DEN …… 193 .   TE ... U. … M. …

DOOR: ……  DRAAD ……

+  BANDOENG C117  20  6  9.22   VIA  HOLLANDRADIO 

MAANDAGNACHT  4 . 35  AXEL SIANGTJOEN  GEBOREN  ALLES  WEL  SPARMANN  ERG  TEVREDEN  

ZOON GEZOND OPERATIE VOORSPOEDIG GEFELICITEERD =  HOK   . +

EIDA

29-11-’32.

Geliefden –

Daarnet waren we een uurtje bij de Gunnings – Hok bracht hem het boek, waar hij zijn naam ook in noemde voor de Latijnse namen, zoals jullie trouwens wel gelezen zult hebben – We waren erg gezellig bij hen. Hij valt ook erg mee, was heel vrolijk en hij converseerde druk, later alleen met Hok, toen zij en ik het over de Vivos hadden. Mevr. Gunning zal een Kerstavond voor de Vivos vullen, ’t lijkt me erg aardig; juist op Moeders verjaardag zal ’t feest zijn – Ze hoopte dat ik er dan weer bij zou zijn – ik ben benieuwd. In dergelijke zaken heeft een mens nu eenmaal niets in te brengen – je moet maar afwachten wanneer het je gegeven wordt, je kind ter wereld te mogen brengen! –

Net kwam er een briefje van Mevr. v. Vianen, die dankte voor mijn gelukwens en bloemen op haar verjaardag en verder verzocht haar ogenblikkelijk te waarschuwen als de baby er was, al was het middenin de nacht – dit laatste nog met nadruk! Ik zou het gezicht van haar man wel eens willen zien als Hok om 2 uur of 3 met de boodschap kwam dat hij een zoon had! – ‘k Heb nu overigens overal pijn – ik kan ’t jullie lekker schrijven omdat je dit toch pas over 3 weken krijgt. Misschien komt deze juist op Moeders verjaardag – dan erg omhelsd – Er komt nog een speciale verjaarsbrief, maar nu, vanavond wil dat niet lukken, enfin, tijd genoeg. Ik hoop erg dat je ’t handwerk kunt waarderen en dat het er ook op tijd mag zijn. Maak er maar een kussen in van de kapok met donkerbruin katoen of zo, want met donker eronder staat het het mooist. Het spijt me dat je er zelf nog enig werk aan zult hebben, maar zo’n kussen is toch vlug gemaakt. – Door toeval heeft Anneke de vorige week geen brief [2] van me gehad, doordat ik hem vergat te bussen en daar het nog nooit is voorgekomen, heeft ze natuurlijk gedacht dat de baby opeens was gekomen, maar ze krijgt ook maar een telegrammetje als ’t zover is, want anders leest ze ’t op z’n vroegst na 4 dagen, op z’n langst na 11 dagen, daar er tegenwoordig maar 1 boot per week gaat. – Vanmorgen maakte ik nog even een pyjamajasje van dunne stof voor als het ’s nachts warm mocht zijn – ik heb er niet zo’n overvloed van en die dingen kun je altijd gebruiken, al heb ik er dan geen broek bij – ik heb dan toch een goerita aan – maar ik heb net stof voor één pyjamapijp! En ik heb geen lust meer goed te gaan kopen. En je ziet in bed het jasje toch alleen maar! Foei hè, Mam! 

Woensdagavond. Hok is naar de stad om zijn haar te laten knippen -  het gietregent al de hele dag en ik had geen zin mee te gaan – Voor het eerst van ons leven doen we niet zelf aan Sinterklaas. Ik chauffeer nu niet meer, dus kan ’s morgens ook geen inkopen gaan doen, al weet ik wel allerlei voor Hok natuurlijk. Maar omgekeerd: hij weet (ook natuurlijk!) niks voor mij en ik heb nu ook geen zin winkels in te gaan om te kijken en hem dan aanwijzingen te geven [HOK Eida heeft in de loop van het jaar alles gekregen wat eigenlijk voor Sint Nicolaas bestemd was]. Ik weet ook niks wat ik zou wensen, alleen moderne sieraden en hij beweert die niet voor mij te kunnen uitzoeken en op ’t ogenblik kan me dat alles ook geen steek schelen. Ik weet wel dat als ik weer ganselijk beter ben, ik naar modesnufjes zal verlangen, maar ik heb nu geen zin ze te gaan uitzoeken. En lekkers komt er dus van jullie – we zullen dus alleen een Hollandse Sinterklaas vieren, als ik er dan tenminste voor in de stemming ben – alles is te onzeker: uur, tijd en plaats, zodat we ’t dit jaar maar zo moeten doen. Jullie zult ons tenminste redden van een absolute leegte! Het pak is er nog niet, dus zoveel te vroeg, is het helemaal niet –

Dien schrijft me er vooral aan te denken, ná de bevalling [3] de eerste tijd zo weinig mogelijk te doen, daar zij zelf zich als een “afgekloven rat”  voelde en nú pas op haar vakantie in deze maand in de bergen wat bijgekomen is. ’t Is natuurlijk wel een heel verschil tussen die smoorhitte daar en de koelte hier – ik zal hier wel gauwer opknappen. En anders vraag ik nog Baukje te komen – ’t zou voor haar niet eens zo’n opoffering zijn, weer eens in de koelte te kunnen wezen. Maar voorlopig zie ik er niet tegenop. Hokje neemt de eerste dagen dat ik weer thuis ben vrij en dan doen we fijn alles samen. –

Vandaag is de jongste Schepers Weltevreden 1 jaar, ik had gehoopt dat onze zoon deze dag ook zou uitkiezen. 

Donderdag 7 uur n.m. Frits Went kwam hier vanmorgen plotseling binnengereden in Houw’s auto met zijn zoontje, dat hij naar Pasteur gebracht had voor injecties tegen hondsdolheid. Het jochie is in zijn hand gebeten en ze weten niet door welke hond en dus nemen ze maar het zekere voor het onzekere. Hij moet nu 20 dagen in Bandoeng blijven logeren bij de familie Sprenger in z’n eentje, de stakker. Het spijt ons dat wij hem niet kunnen nemen, maar dat is nu natuurlijk uitgesloten. Frits bracht enige kiekjes van Houw’s verloving. Ter kennismaking met Fanny sturen we ze jullie op zicht. Is Mamma niet fors geworden! Alles van haar vis-sport, die ze nog steeds schijnt te beoefenen. Frits en Kathrien zijn ook zeer ingenomen met Houw’s keus en net als Hok vinden zij haar meer Indisch dan Chinees aandoen. Houw krijgt mèt een nieuw meisje ook een nieuwe baan als nijverheidsconsulent in  Buitenzorg, dit lijkt ons echt precies een baan voor hem geknipt –hij moet dan in de chemische praktijk, bij ’t maken van limonade, zeep [4] e.d. voorlichting geven, precies wat hij prettig vindt. Dus zo komt hij prachtig terecht!

Vanmorgen heb ik de hele morgen hard zitten naaien. Dat is het enige dat ik de hele lange morgen graag doe, op ’t ogenblik, gek hè – terwijl de meeste mensen in zo’n tijd een hekel aan een naaimachine hebben. Dat is nu het voordeel van een elektrische! Ik verlengde 5 combinations voor Hok, dan heeft hij voorlopig weer wat; want nu komt al m’n aandacht voor de baby! – Laatstgenoemde is overigens ontzettende wild de laatste dagen, m’n blaas en ingewanden ontziet hij niet, zodat ik soms van m’n stoel moet opvliegen! Volgens Sparmann wordt het een lang flink kind – hij zegt niet te kunnen vertellen of ’t een jongen of een meisje zal zijn. Ook aan de harttonen is het niet te horen – maar hij moest geloven wat de Javanen zeggen dan zal ’t een jongen worden. Hok hoopt nu op een meisje om iedereen voor schut te zien staan met hun voorspellingen! Maar ik geloof vast aan een jongen.

Gisteravond was er Vivos – maar ik ben niet gegaan, er zijn maar weinig mensen geweest. Mevr. Wisgrill, wier man jullie kent als Wiwos-khoelie, sprak over persoonlijkheidsontwikkeling. Zij moet zoveel debat-/vraaglust opgewekt hebben dat het volgende week moet worden voortgezet. Verder hebben ze de merkwaardigste besluiten genomen o.a. om anoniem een postwissel te sturen voor de werkelozen, waarover Mevr. de Jongh ons verleden week sprak – en verder om geen lekkers meer te eten op Vivos vergaderingen, alles omdat er zoveel werkeloosheid heerst. Wat ik geweldige nonsens vind – dan zouden wij dus ook thuis droog brood moeten eten; en wat hebben de werkelozen daaraan!

Ze hebben hier beeldschone bakjes gefabriceerd om onder de kasten e.d.  te zetten tegen mieren – een fijne boodschap voor Vader! Want ik bestelde er 8 voor onder ons buffet – stel je

[Randje pag. 3, boven] voor, geen mier meer in de vruchten! –

Het filmtoestel gaat voorlopig niet door – stel je er niks van voor.

Mam, vind jij het niet logisch dat in deze tijd de gehuwde vrouwen er het eerst uitgaan en ook de huwende –mij lijkt dat heel juist, al zijn er natuurlijk uitzonderingen. – Ja, die Famke kennen we hier ook, ze willen haar beweging hier ook beginnen, een vreselijk mens! – Ik heb in ’t Ziekenhuis een 2-persoonskamer

[Randje pag. 3 zijkant] besproken. 

Het is toch zo bijzonder niet dat Iboe Hadji het kind gedraaid heeft – Ze zijn hier erg knap in masseren, hebben lenige handen.

Stuur vooral een kiek van m’n gekortwiekte Moeder, staat vast enorm! Neem je meteen permanent? Em wordt zeer bedankt voor het maken van “Moeder-op-z’n-kortst”, zeer geslaagd. 

Dag Eida. [5]

HOK

1 december ‘32

G. Vandaag kwam Frits Went bij ons de hierbij ingesloten kiek brengen. Deze kiek sturen wij u op zicht voor de kennismaking met onze aanstaande schoonzuster. Went gaat over 3 weken naar Amerika, waar hij benoemd is tot onderzoeker bij één der beroemdste genetici.  Prachtig voor hem. Het treft zo ongelukkig dat Kathrien nu blaasontsteking heeft en Hansje, hun oudste, door een onbekende hond gebeten is, zodat hij nu 20 dagen hier moet zijn onder behandeling van Instituut Pasteur. Hij bracht ook het nieuwtje dat binnenkort Houw’s benoeming als nijverheidsconsulent af zal komen.Een prachtige bof voor Houw; leuk voor hem, vooral waar de baantjes nu heus niet voor het opscheppen zijn.– De baby van Eida (!!) moet gauw komen, we merken het aan alles. We hopen maar dat ie vanavond komt, en dat alles goed verloopt. De babykamer is allang gereed voor de ontvangst van de bewoner, en Tommy is al gedresseerd dat hij niet likt. We zijn benieuwd of Tommy in de eerste dagen ook jaloers zal zijn. Ik denk van niet omdat hij erg dol is op kinderen. –

Het tafelkleedje welk u in Eida’s verjaarspak meezond is prachtig. Het past zeer goed bij onze meubels. Dus weest u gerustgesteld over de ontvangst die het te beurt viel.

Het is nu bekendgemaakt dat 2 hoofdambtenaren van de Mijnbouw gepensioneerd zullen worden. Tot hen behoort jammer genoeg Oppenoorth niet. Nu moet nog de beslissing vallen of hij bij de Opsporingsdienst zal blijven of niet! Wij hopen en verwachten van niet.

Dag Hok

EIDA

22-11-’32.

Lieverdjes –

Daar ik ingelicht ben dat de “Mij Nederland” geen “land”pakjes meer aanneemt, ben ik gedwongen het pakje voor Moeder per zeepost te sturen, ik hoop nu maar dat ze hier nu eens vlug mee zijn, anders komt het wéér te laat net als Emma’s pak. Maar in elk geval komt er wat hoor! – Van “komen” gesproken, als deze brief bij jullie is, heb je natuurlijk al een telegram, hè. Wat fijn  zal dat wezen als Axeltje zal zijn verschenen. Ik heb nu al alles klaar en doe dagelijks nog allerhande huishoudelijke zaken af, zodat alles weer netjes wordt, ruim kasten op e.d. Als Axel nog lang op zich laat wachten, zal ons huis piekfijn worden. – Wat snel dat Jan Enthoven nu al een zoon heeft, ik herinner me nog dat Emma een blauwe avondjurk voor zijn trouwen liet maken! Ja, bij andere mensen gaan 9 maanden veel vlugger om dan bij jezelf, gek toch! – Houw’s meisje Fanny is hier op de thee (Chinese!) geweest met haar ouders en een oom, het was alleraardigst, echte prettige mensen, zeer welwillend ook om te converseren, toen Hok ze wat op gang gemaakt had. Fanny was de enige, die Hollands spreekt, dus dat maakte alles moeilijker, maar het ging toch. Fanny zelf was zeer spraakzaam en allerminst verlegen, ze trouwen waarschijnlijk 16 april! En wel op Banka – wij werden natuurlijk ook uitgenodigd maar Axeltje zal het feest wel verhinderen, hij zal dan pas 4 maanden zijn. Ik kan nog weinig over haar zeggen, ze is van een heel ander soort dan ik, zodat we niet direct contact hadden, maar echt “converseerden”. Het was voor mijn gevoel hoogst komisch dat hàar ouders en Oom, mij Tante noemden! En Hok [2] en ik noemden hèn ook Oom en Tante, maar dat was logischer omdat zij ± van jullie leeftijd, iets jonger, zijn. Bij de Chinezen heten zij ook familie van ons, dus op zo’n manier kom je makkelijk dik in je verwanten!

Wat gek dat er niets over de IEVVO, ofwel IEVA in de Vrouw en haar Huis staat, misschien dat het in oktober komt. We hebben hier een schandalig stukje in de krant gehad van ’t edele Hoofd Bestuur, zuiver leugens waarin ze insinueerde dat wij ophielden met het werk en dat zij het zouden voortzetten, alleen om ons de leden af te halen. Irene schreef een erg net stukje ertegen de volgende dag met als opschrift: “et altera pars audietus” waarop ze vele telefoontjes kreeg met de vraag wat dat betekende! Ja, hier in Indië moet je daar niet mee aankomen. Het H.B. publiceerde meteen namen voor een nieuw bestuur van de afdeling Bandoeng en bij navraag bleek dat 3 van de genoemde mensen direct hadden geweigerd en dat de voorzitster het had aangenomen voor: let wel: 10 dagen en alleen maar om het H.B. te helpen! Hoe vind je de mentaliteit! En ze durven daar in de krant te zetten dat zij nu wel gauw wat voor hun leden zullen doen! Ja, ze hadden gehoopt zomaar ons huis te kunnen inpikken en met onze veren te kunnen pronken, maar wij jubelen nu en trekken aan ’t langste eind dankzij onze adviseur.

Zus Rempt stuurde ons een reuze zending zalige mangga’s, omdat ze meegemaakt had, dat Hok steeds verlangde dat ik ze kocht in september, terwijl ik (terecht!) beweerde dat ze nog onrijp waren. Echt aardig hè. We kregen ook gezellige brieven van Zus en Tante Leidie. T. Leidie’s verjaardag moet een schoon feest geweest zijn, Dirk filmde alles, echt hoe de 7 kinderen met rozen Oma verwelkomden met een gedicht bij haar versierde stoel; het was erg leuk geworden, dus [3] jullie zullen het later wel zien. Ze vierden het in Sarangan, waar ze de maand november vakantie hielden – Zus heeft de hele maand gelegen en ze schrijft dat ze nu meer dan ooit is uitgerust. Jan, To en allemaal waren op de 3e november bij elkaar, enig hè.

Dien is ook voor 14 dagen de bergen in – Ze is verrukt van de rode wangetjes van Dieneke, die ze anders natuurlijk niet heeft, ze schrijft “wat zal jouw Axel er altijd leuk uitzien met een kleurtje”. Ik hoop maar dat hij Hok’s rode wangetjes erft.

Hok was zondagmorgen om 7 uur alweer op weg met enige anderen om de Chinese begraafplaats te bekijken als “gemeenteraadscommissie”. En nu is hij alweer naar de Gemeenteraad voor een andere commissievergadering voor de Begroting, opeens heeft hij het er druk mee, verleden week vergaderd en volgende week weer. Hij hoopt nu dat onze zoon hem de volgende week vrij zal maken!, waar Axel al niet voor gebruikt wordt! Ondertussen laat hij zich niet commanderen; maar vandaag heb ik weer geen pijn in mijn zij, dus moet hij weer gezakt zijn. Sparmann komt woensdag terug van zijn vakantie, ik wou dat zijn eerste werk het verlossen van Axeltje werd! Maar jullie rekenen nu nog helemaal op niets hè, deze maand, of Moeder in haar hart wel? Ik vrees dat ik met Sint in Borromeus lig, vervelend. –

Moeder hoeft niet naar het “groene lichtje” op het galerijtje uit te kijken, want ik zal alleen van de operatiezaal gebruik maken! Maar wanneer!!!...

Dinsdagmorgen: de hele morgen niets anders gedaan als [4] Moeders pakje, strijken en verpakken en verder een heel boekje uitlezen, een roman, die Lous Gr. M. me leende – ze liet 3 stuks brengen, omdat Hok er haar gister door de telefoon om gevraagd had, daar ik nu zo weinig meer te doen heb. Maar boeken zijn eigenlijk funest, want als je leest, verbeeld je je altijd dat je helemaal niets te doen hebt! Nu, ik moet nog 2 gaatjes maken van kakkerlakken in de bultzak[1] van de babytafel, maar ik heb de hele kant bovengelegd met een witte handdoek erop en zo, met de mantel der liefde bedekt, denk ik er niet meer aan!Verder moet ik nog 2 kommen hebben op de babytafel om z’n kopstuk en bibbies uit te wassen, maar ik ga al helemaal niet meer uit, wandel alleen veel, maar kom niet verder dan de proffenhuizen om of door het veld en terug of een eindje de Dagoweg op. – Het is nu half 2, ik haal Hok ook al sinds een poos niet meer, heb ook zeker in 2 weken niet gechauffeerd, waarom zou ik ook, heb geen behoefte. De enige die we nodig moesten opzoeken is Tek Bheng, maar daar ik zo’n pijn in m’n zij heb bij ’t zitten (sinds gister sterk verminderd!) en Hok mij niet onnodig alleen laat, gaat het over. Hij zal overigens zitten springen om nader nieuws over Houw’s meisje, hij weet nu alleen haar naam, net als wij indertijd. Hij zal nu al wel lopen – Vóor Hokje thuiskomt, moet ik nog even messen slijpen, we hebben sinds kort de smaak van scherpe messen beet, maar ik kan haast dagelijks aan de gang blijven! –

Hok staat alsmaar in de Chinese krant, hij zal de stukjes opsturen dan kan Vader ze voor jullie vertalen, goed om zijn Maleis weer op te halen – Het is jammer maar Menno is geen geschikte naam voor Indië – hier waar de kinderen toch al zo vroeg “wijs” zijn, vooral de Indische kinderen, zou onze zoon kans lopen met vieze dingen geplaagd te worden en dat risico willen we niet op ons nemen en jullie vinden Axel toch ook aardig, ik ben er gewoon verrukt van! Zeer waarschijnlijk zal hij Axel Siang Tjoen heten. Siang: gelukbrengend

[Randje pag. 3]

en Tjoen is de generatienaam, die alle kleinkinderen van Hok’s Vader en zijn broers al hebben. Het lijkt me erg prettig voor hem later als hij zelf kan kiezen en dan kan hij er alleen maar plezier van hebben, want als je last hebt van een naam, laat je hem eenvoudig weg. Hok zou toch b.v. voor geen geld een Hollandse naam willen hebben en je weet nooit hoe het jongere geslacht is. Aan hem zelf de keus!

Dag hoor Eida. [5]

HOK

22/11 ‘32

G. We hebben de leider van de Java-kartering, is Oppenoorth, murw gekregen. Dat zegt wat, want hij gold als de invloedrijkste hoofdingenieur. Hij is zwager van onze A.C. de Jongh, en was om die reden zijn eerste adviseur. Nu merkten we dat het in de laatste tijd tussen die twee niet meer zo goed ging. De Jongh’s ogen schenen eindelijk wat wijder geopend te zijn.

Toen kwamen de pesterijtjes tegen mij, wat ik tot nu steeds zwijgend maar met toenemende ergernis heb aangezien. Eindelijk vond ik het te bar worden, en toen ik daarbij Oppenoorth’s doen en laten doorgrond had, ben ik naar A.C. de Jongh gegaan en heb hem toen over Oppenoorth gesproken en Oppenoorth’s altijd juist lijkende argumenten ontsluierd. Gister zei ik De Jongh nog, dat hij voor mij de laatste persoon is, die ik over het doen en laten van een hoofdingenieur zal inlichten. En dat hij daaruit toch wel concluderen kan, dat ik klemmende redenen heb om mij over Oppenoorth te beklagen. Ik heb toen een andere paleontoloog naar De Jongh gestuurd, die ook ongeveer dezelfde bezwaren heeft. Gevolg, dat wij over de gehele linie gewonnen hebben en Oppenoorth met een zuur gezicht door het gebouw loopt.

Met ons hebben anderen, die Oppenoorth ook zeer gek behandeld heeft, pret. Die man heeft kans gezien om talrijke collega’s tegen zich in het harnas te jagen. Velen hebben het zich laten welgevallen omdat die man zo’n invloed heeft. Eindelijk heeft alles zich tegen hemzelf gekeerd. En wij zijn er niet treurig om. – Enfin een hinderpaal minder. Ik hoop niet, dat hij zijn wraak kan uitvoeren!

Een Chinese krant heeft mij naar aanleiding van mijn laatste publicatie uitvoerig “verslagen”. Ik vind het zelf tamelijk kinderlijk, dorps, maar toch het heeft zijn nuttige kant. Namelijk aansporing tot wetenschappelijk werk aan het adres der Chinezen en ten tweede: kortzichtige, bekrompen Hollanders tonen, dat de Chinezen ook tot iets in staat zijn.

Zo schreef een correspondent: “het doet mij altijd bijzonder genoegen, te vernemen [6] dat er in de wetenschap ook Chinezen werkzaam zijn, want dat toont aan dat wij Chinezen ook niet alleen in staat zijn tot het schrijven van verduister-brieven, of tot het verkopen van apenootjes...”.

En dat zulke krantenstukjes hun nut hebben, kan ik illustreren met het volgende verhaal, dat een mijner collega’s me deed: een Indo kwam bij hem op bezoek en zag dat werkje van mij op zijn tafel. Dat werk was aanleiding voor een twist tussen die collega en de bezoeker. De laatste sprak zijn woede uit over het feit dat het Hollandse Gouvernement dergelijk werk liet doen door een Chinees, terwijl er toch honderd Europeanen of meer in hetzelfde vak, werkeloos zijn. En dan uitte hij bovendien zijn verwondering dat die Chinees het te min gevonden had om in het Hollands te schrijven.

Zulke toestanden bestaan hier nog!

Nu dag Hok.

EIDA

17-11-‘32

Lieve alledrie –

Een heel prettige Sint! Met veel pakjes net als verleden jaar. Dit lijkt ons de leukste viering om weer zó mee te doen, net of we ook mee zitten om de ronde tafel. Alleen maakte ik vroeger betere gedichten, maar Sint staat nu verder van me af dan ooit, vooral daar ik nu geen lust meer heb in de stad de winkels te gaan bekijken om ideeën te krijgen. Ik ben erg benieuwd hoe wij onze Sint zullen vieren – fijn dat er een pak onderweg is. – Elke dag komt de babykamer weer wat verder klaar en de uitzet ook. Ik telde nl. maar 33 luiers en heb er nu nog 7 bijgemaakt, dat lijkt me wel ruim voldoende. – Ik tracht de kokki behoorlijk strijken te leren, ze heeft het wieggordijn meer dan miserabel toegetakeld, hoe kreeg ze ’t zó! Al het lint dat ik erop genaaid heb is ontzettend gekreukt, maar anders strijk ik het zelf, wat ik ook net deed met mijn zijden visite-ziekenhuisjasje dat beeldschoon is geworden, zalmkleur met geschulpte kant helemaal langs de hals,

[Tekeningetje hals ziekenhuisjasje]

nee, ik kan ’t niet tekenen.

Jullie hebt zeker de brief al over Houw’s verloving, in de mailbrief uitvoerig maar hier even dat Hok erg verrukt van “haar” is en ook van haar familie, zeer vooruitstrevende [2] Chinezen – Hok vindt het zalig weer een zusje te hebben om te plagen nu Emma zo ver weg is. Overigens woont zij op Banka, waarheen ze in deze maand alweer teruggaat – Houw is erg verliefd, is er stil van! Hok heeft in tijden niet zo lekker gegeten als daar, hij hoopt dat Fanny (zo heet zij) mij die lekkere kostjes zal leren. – Ze is 25 – we zullen onze kennis onderling uitwisselen. – Hok kocht een warmwaterkruik van gummi omdat het nu zo kil is in de regentijd voor zo’n klein hummeltje en ik kreeg een fles 4711, de bekende bol van vroeger uit Bonn. – Wat gek toch als je helemaal niet weet wanneer je spruit zal verschijnen, echt dwaas. Ik heb 2 kussens in de wieg voor de mooiigheid niet om op te liggen; voor goeling[1] te gebruiken of rechtopstaand aan ’t hoofdeind dat hij zijn bol niet stoot als hij soms naar boven kruipt. Hok vindt nú al dat ik verwekelijk, hij wou hem gewoon op de houten babytafel laten liggen bij ’t aankleden. – We hebben enorm gezanik gehad met Hoofdbestuur IEVVO en wij heten nu IEVA – hebben ons afgescheiden en nu gaan ze een lastercampagne tegen ons in de krant beginnen, zodat we ons een rechtskundig adviseur hebben aangemeten! Dag hoor – omhelsd door Hok –

Eida [3]

17-11-’32.

Lieve Mammeke –

Hierboven heeft Hok een voorbeeld getekend van een bacil, zoals we die voor Emma zouden wensen. Je zou gewoon een dikke brede lange strook marsepein kunnen nemen met b.v. 3 noten of amandelen erop –ik hoop dat het geen lastige opgave is. We vieren maar weer op deze manier met jullie mee, dit is toch de meest geslaagde dunkt me. – Fijn dat je weer zo goed bent, duidelijk merkbaar in je brieven! Ik moet je eigenlijk maar vertellen dat Iboe Hadji ons vandaag een zoon voorspeld heeft, maar het is nu al 9 uur nm. en ik voel niks bijzonders! Sparmann zegt 7 december! – we moeten dus nog even geduld hebben! Dag liefje Eida.

Je krijgt vast je verjaarsbrief, reken er maar op en nóg wat anders! • E.

EIDA

15-11 ’32.

Lieverdjes –

Door het uitgebreid bekijken van en verzetten in de babykamer, zijn we nu (7 uur n.m.) pas klaar met ons aankleden. Hok heeft vanmorgen alleen de babytafel en de kleerkast laten verhuizen, zodat alles nu op zijn plaats staat. De babytafel staat nu, waar het kleine tafeltje stond, tussen de beide ramen, het kleine tafeltje zelf waar de kast stond aan de andere kant van de wastafel; de kast staat naast het raam aan de andere kant tegen het midden van de muur en in de hoek: de zoogstoel, die Hok zo noemt, maar die voorlopig wel niet als zodanig gebruikt zal worden, liggende voeden lijkt me handiger. Dan staat de wieg langs de muur waar het bed met de lange kant tegenaan stond – vanmorgen heb ik de wieg weer bekleed, in een kwartiertje was het klaar, werkelijk praktisch heb ik dat gedaan al zeg ik het zelf, als je denkt dat Lous Gr. Meyer wekenlang zuchtte onder het naaien van haar bekleding! De molton onderdeken ligt al op het matrasje, het tafelkleedje ligt op zijn plaats en het lampenkapje hangt – alleen ontbreekt de vloermat nog. O ja, het badje oftewel de teil staat in de hoek bij het raam te wachten om voor gebruik op het tafeltje te worden gezet en daaronder zou ik nog graag een badkurk of rubberkleedje willen hebben om het tafeltje netjes te houden. Dat beeldige blauwe celluloid stelletje met kam en borsteltje dat jullie stuurden uit naam van Tante Leidie, staat reuze leuk op de witte babytafel met de blauwgebloemde gordijnen erachter. – Vanmorgen bestelde ik een bed in Borromeus!, ik heb maar 2A genomen al zal het ons ƒ 80.- schelen, maar we hebben toch veel verdiend en ik ben doodsbenauwd voor visite [2] van nog 2 andere mensen en in deze tijd heb je in een 2-persoonskamer wel kans op alleen zijn. Aldus dat is ook voor elkaar – nu moet alleen de zoon zich nog aanmelden! Tot m’n schrik ontdekte ik maar 33 luiers, op Borromeus vragen ze liefst om 48! Maar ik heb deze hoeveelheid van Mevr. Ter Haar, die het toch kan weten!, d.w.z. het was 36 stuks; ik zou er nog 7 bij kunnen maken, eens zien. Deze weekend logeerde ik bij de Groeneveld Meyers toen Hok weg was, zij heeft veel uit Holland, ook leuke slaapzakken die de meesten hier gebruiken voor het blootwoelen. Ze hebben ook een moppige rand tegen de muur van de babykamer, die Wim in Batavia kocht – het is toch wel handig als je man veel reist! Maar ik heb hem liever thuis! Ik heb me dood eenzaam gevoeld, nee hoor, zo erg was het niet, en het was heel prettig bij hen omdat ze je helemaal vrij laten. Ze gingen zaterdagavond zelf uit naar familie V.d. Bos! en lieten Tjalling en mij samen eten, dat is Lous’ broer, een erg prettige gezellige jongen. Daarna ging hij naar de stad en bracht mij eerst bij Irene omdat we plotseling weer IEVVO bestuursvergadering hadden omdat er nl. zondagmorgen een algemene vergadering was uitgeschreven door dat ellendige mens van een presidente hoofdbestuur, waar ze alle leden en oud-leden had uitgenodigd – oud-leden om eens lekker hun grieven te kunnen zeggen. Wij hebben al onze leden nog gewaarschuwd dat het niet van ons uitging en met succes daar er niemand was. Irene en wij zijn daar uitgescholden en uitgekleed waarop Irene met moeite het woord kreeg voor 5 minuten, welke zij gebruikte om te vragen om een “gesloten bestuursvergadering”, dus allereerst verwijdering van oud-leden – toen dit geweigerd werd heeft ze gezegd dat het bestuur IEVVO Bandoeng haar taak neerlegde maar dat het sociale werk op dezelfde voet zou worden voortgezet onder de naam IEVA!! We heten nu dus zo en gisteravond is deze naam vastgelegd in een algemene vergadering met instemming [3] van alle aanwezigen. Aldus hebben we nu onze vrede terug en zijn we onze eigen baas. Alleen heeft dat beminnelijke mens alweer een nieuw bestuur voor een IEVVO in Bandoeng in elkaar gedraaid, maar alleen om óns het leven zuur te maken – Ze willen zelfs ons IEVA-huis annexeren wat natuurlijk onwettig zou zijn – volgens de wet heeft ze absoluut geen vat op ons, ook volgens onze juridische adviseur. Ze heeft eerst pogingen gedaan onze leden af te troggelen, maar doordat ze nooit een ledenlijst gezien heeft, kende ze ze niet, hoogst amusant! Gister wilde ze al onze boeken nog even inzien en de ledenlijst, dit “bevel” door de telefoon beantwoordde Irene met de hoorn op te hangen. Irene heeft al enige nachten niet geslapen en nu hoop ik maar dat die mispunten ons met rust zullen laten. Op ons huis staat al IEVA omdat ze liefst beslag wilden leggen! Het is een afschuwelijke herrie geworden van hun kant en gister debiteerde onze abactis: ik (IEVA) ben geboren in zonnegloren uit een zucht van de ziedende C. (C. = Cor Razoux Schultz, de presidente HB, die ziedend was en schuimbekte toen we haar ontglipten!) – ik zal eens informeren of ze Joods bloed heeft!

Leuk hè, dat Hok zo enthousiast is over Houw’s schoonfamilie en over Fanny vooral. Ik ben erg benieuwd met haar kennis te maken, maar zou het het liefst toch maar uitstellen, vooral omdat Hok graag wil dat ik van haar leer koken al die Chinese gerechten. Toen hij zondag thuiskwam na 4½ uur chaufferen wou hij toch haast niks eten, je snapt waar het van kwam. Hij heeft Houw + Fanny ook gekiekt, maar het zijn de eerste twee van een nieuwe film van 8, dus moeten er [4] eerst nog 6 genomen worden. Als Axel nu maar gauw kwam, zouden we ze mooi op hem kunnen opmaken.

Ik heb al erge pijn in mijn rug, maar het is er nog wel wat vroeg voor. Overigens heb jullie misschien al een telegram, als je deze brief leest. Hok piekert over een telefoongesprek, maar in een brieftelegram kan je ook veel zetten.

Dag, vandaag wat korter, Eida

Prettige Sint.

[5]

HOK

15-11-‘32

G. Eergisteren heb ik de plechtigheid van Houw’s verloving bijgewoond. Er waren  alleen familieleden van weerskanten bij. Het hoofdmoment was de wisseling der ringen. Houw was uiterst gelukkig, Fanny of op z’n Chinees Fa Ni ( = Schone bloem) niet minder. Zij is een allerliefst meisje, zacht van karakter en wat een bijzonderheid is voor Chinese meisjes, volkomen vrij in haar doen en laten. Ik mag haar bijv. bij haar naam noemen, wat een niet-Chinese gewoonte is. Zij kwam direct bij mij zitten om over Eida te babbelen. Ik moet zeggen dat Houw het niet beter heeft kunnen treffen, zowel met zijn meisje als met zijn schoonfamilie. Ik heb werkelijk nog nooit met zo’n vrijzinnige huisvader als de heer des huizes, Fanny’s eigenlijke vader[1], gesproken. Hij is wars van alle conventie – een Chinees is gewoonlijk anders – en vindt het wezen belangrijker dan de vorm. Ik heb me dan ook best geamuseerd. Ik heb nog een hele tijd met Fanny gesproken en ben blij zo’n nieuw zusje te hebben.

Met Eida zal zij heel goed kunnen opschieten. Zij zal ons dan ook gauw komen opzoeken. Zij heeft ook veel gevoel voor humor. Ook de a.s. schoonmoeder heeft ons ontvangen. Fanny zelf praat keurig Hollands.

De tocht van Batavia terug was niet zo erg plezierig. Ik vertrok om 5 uur van B’via om pas om half tien in Bandoeng te zijn. Telkens moest ik voor stortbuien die bij de Goenoeng Missigit zelfs zo heftig waren dat ik geen hand voor ogen kon zien. Het was erg griezelig, daar ik bovendien moederziel alleen was.

Thuis vond ik alles in orde. Eida zonder Axel nog en Tommy weer met een mooie staart. Axel zal wel gauw zijn intrede doen in dit ondermaanse. Wij hopen dat het voor hem niet een tranendal zal zijn, en dat hij ons even dankbaar zal zijn voor zijn leven als Eida u.

Vorige week kreeg ik een aanvraag om mijn proefschrift van een prof. uit Engeland. Dit doet mij bijzonder veel genoegen, want uit meerdere vroegere aanvragen [6] heb ik kunnen opmaken dat mijn werk zeer wordt gewaardeerd. Dat geeft mij werkelijk een zeer grote morele steun, vooral waar het hier in Bandoeng door allerlei afgunst niet steeds het geval is. Enfin, dat kom ik wel weer te boven.

Eida heeft al plaats in Borromeus. De petroleum zal ons wellicht in staat stellen u op te bellen.

Dag Hok.

EIDA

8-11-’32.

Geliefden –

Er is een postwissel naar jullie onderweg, een beetje een grote som, maar dat is voor de toekomst, voor de rekeningen, die je nog voor ons te betalen zult krijgen. Om te beginnen verzoeken we Moeder voor ons aan Martinus Nijhoff ƒ 32.- te willen gireren: op zijn no. 4165. Verder kreeg Moeder van ons ƒ 14.56 minus Baadje voor Dien ƒ 1.40, en vruchten Tek Bheng ƒ 1.- = ƒ12.16. Ondertussen is er weer wat bijgekomen en dat mag Moeder weer fijn administreren, makkelijk zo’n kantoortje voor ons in Holland! Hok heeft grootse plannen voor een heel natuurwetenschappelijk handboek dat  wel een paar honderd gulden zal kosten, maar wij vinden dat we ’t nú kunnen doen, nu wel zomaar ƒ 500.- elke maand cadeau krijgen. Jullie of althans Emma’s voorstelling als zou onze petroleumbron uitgeput zijn, is ganselijk verkeerd, al heeft Hok er haast geen werk meer voor, betalen ze ons wel.

Maar om nu eens over wat anders te praten: Houw is verloofd!!! Val nu maar flauw! Hij heeft er ons nooit iets van verteld en opeens krijgen we zondag een brief dat hij zich op 13 nov. gaat verloven en of Hok wil komen, hij weet dat ik niet meer reis! Hok gaat dus zaterdagmiddag naar Batavia, waar zij in Meester Cornelis[1] woont, en zal dan eindelijk zijn familieleden, zijn Moeder e.d. weer eens aanschouwen. Houw schrijft ons dat ze Bong Fa Ni heet, waaruit ik direct Fanny maakte, hetgeen inderdaad zo blijkt te zijn. Haar naam is het enige wat Houw over haar [2] schrijft, maar toevallig sprak Hok gister de Chinese wethouder, die haar familie blijkt te kennen. Die vertelde dat haar grootvader een Hollandse Mijningenieur was op Banka[2], dat zij Westers is opgevoed, dus Hollands spreekt en heel aardig is! Wát kunnen we méér verlangen! – Maar Hok moet nu maar poolshoogte gaan nemen en alles goed vertellen. Eerst moest ik van Hok voor die nacht een logé vragen, maar daar het logeerbed dan weer moet opgezet worden en de babykamer net gekalkt is en ik veel liever alleen ben, mag het dan, op voorwaarde dat ik die avond niet wandel! Het is voor Tommy toch eigenlijk een grote belediging dat er aan haar zo weinig vertrouwen gehecht wordt. Suus Hortsink vroeg me net de zondag bij hàar door te brengen, ik kan dan o.a. de prestaties van haar kokki bewonderen, die misschien, als zij naar Davos gaat, de onze wordt. We zitten hier nl. erg met ons nieuwe exemplaar, dat al enige dagen absoluut geurloos kookte en mijn geliefde echtgenoot ergerde. Als ik haar nu iets beter kan krijgen, kunnen we ’t misschien tot januari uithouden! Ik zou het ontzettend vinden weer aan een nieuwe te beginnen, deze laatste maand, dat ik me toch al zo gauw erger en moeilijk kan staan.

Straks moet ik weer naar Irene, ze was deze week haast elke dag bij mij omdat ze me steeds de brieven van het Hoofdbestuur IEVVO e.d. moest laten lezen en we hebben samen al heel wat antwoorden en andere brieven opgesteld. Ze schijnt dat graag met mij te doen, hoewel ze een secretaresse heeft en ik absoluut buiten ’t “dagelijks bestuur” val. De laatste maal heeft Hok zelfs voor ons gedacht en een keurige brief in elkaar gezet. Hok en Alex (de man van Irene) zijn de steunpilaren der IEVVO, Irene vraagt ook altijd wat Hok ervan zegt. – Irene en Alex zijn deze week dus bij ons geweest. [3] Het was enorm gezellig, hoewel Hok haast steeds gezwegen heeft. Alex was nl. zo spraakzaam dat hij ons allen steeds de zin afsneed. Maar hij is een buitengewoon levendig mens met felle ideeën over alles, dat ik vooral me zeer vermaakt heb. Hoewel ik hem feitelijk niet kende en hij veel ouder is, misschien 40, kon ik niet nalaten hem te plagen, wat Irene verstomd deed staan, daar zij nauwelijks zo tegen hem zou durven doen. Hok vindt die eerbied voor de man van Irene meer dan schitterend en hij vindt vaak dat ik een voorbeeld aan haar moest nemen, maar ik houd nu eenmaal van een lolletje en kan niet nalaten altijd het grappige van iets te zien. – We zijn nu steeds benieuwd hoe het af zal lopen met de IEVVO, de presidente H.B. stelt ons steeds in een beroerd daglicht bij de andere afdelingen en ze wil zelfs onder onze leden tegen ons, het bestuur, gaan stoken, maar daar zij onze ledenlijst niet heeft, kan ze niets beginnen en daar hebben we pret om, maar nu verwachten we deze week een oproep ter vergadering van háár aan ónze leden, die dan natuurlijk Irene als presidente zullen verwachten en misschien opkomen. Om dit te verhinderen moeten we weer een brief opstellen, terwijl de andere afdelingen al een uitzetting kregen. Het is echt jammer dat we dááraan nu onze tijd moeten besteden, in plaats van aan het werk zelf, waar Irene toch al genoeg mee te doen heeft; ik ben blij dat ik haar hier tenminste mee kan helpen.

We hadden deze week ook een aardige Vivos avond over – [4] het werk dat het Crisiscomité voor de werkelozen doet. Een niet-Vivos lid hield hem, de vrouw van de directeur van G.B. De Jongh, wier man indertijd toen Emma met Jantje in de schouwburg zat, vroeg of hij verloofd was. Zij bracht een belangrijke dame mee, de vrouw van de Gouverneur van Oost-Java of zo iemand en ’t mooiste was dat de gastvrouw van die avond van tevoren het voorstel had gedaan om vanwege het onderwerp der avond, de allereenvoudigste versnaperingen te geven, en de rest van ’t geld aan de werkelozen cadeau te doen – Maar ze zal me wel dankbaar zijn geweest toen ze die 2 hoge gasten zag, dat er bonbons en koekjes waren! Ik vind juist als je over zoveel ellende hoort, is een hartversterking noodzakelijk! 

Dinsdagmiddag half 7: Tommy en ik hebben volgens gewoon programma samen net gewandeld, de uitzondering was alleen dat we dit keer Hok niet tegemoet konden lopen, die thuis zou komen van G.B. Hok is nl. net vertrokken voor een voorbespreking van de Chinese fractie voor de Begrotingsvergadering van de Gemeenteraad van morgen. Hopelijk duurt het niet lang, maar in elk geval kan ik nu mooi m’n troost bij jullie zoeken. Bij de IEVVO zoeken we op ’t ogenblik iemand voor ritmische gymnastiek en plastische dansen en ’t is doodjammer dat Anneke niet hier is! Toen Irene hoorde, dat ik er ook aan gedaan heb, verwenste ze even Axeltje!

Dank voor jullie speciale vliegbrief over de naam van onze a.s. spruit (met “wurm” mogen jullie nog tevreden zijn, sinds ik hoorde dat Elly Linn haar dochter met “schaap” toespreekt!!) Moeder voelt het precies zo aan als wij, dat een eventuele aanknoping van een Chinese naam niet gek zou zijn, maar we zouden hem naar voorbeeld van Houw’s meisje Tan Ak Sel kunnen noemen, A.S. Tan! Hok piekert er steeds over, hij wil er met Houw [5] over praten, dus zondagavond krijgen we de resultaten der bespreking te horen, wanneer Houw die dag tenminste ook aan andere dingen kan denken! Maar hij verliest niet gauw zijn kop! Hoewel hij ons schreef dat hij helemaal in de war was!

Ik ben erg blij dat jullie over m’n lezing tevreden waren, alledrie, dat je hem met genoegen gelezen hebt, maar Emma’s voorstel om in tijdschriften te gaan schrijven, zal ik voorlopig maar niet bepiekeren; ik weet nog niet over deze lezing, of “deze perzik naar meer smaakt”. Wel is het plezierig dat ik het gedaan “heb”. (“Blij dat je geweest bent”.)

De Vereniging van Huisvrouwen wordt inderdaad steeds idealistischer, maar ze zijn heel materialistisch begonnen. Ik heb met genoegen enige maandbladen doorgelezen, zéér lezenswaardig, ik vergat ze nog steeds aan Irene te brengen.

Wat grappig dat jullie piano net “gevilt” wordt; Alex Hasenstab zei ons ook net dat dat met de onze moest gebeuren, maar op de hunne heeft het ƒ 140.- gekost en dat is me wel wat machtig. Wat een verschil in prijs hè met jullie ƒ 55.-!

Je ziet het helemaal verkeerd dat Zus Rempt je, nádat ze ”het” weet anders zou schrijven dan vóór die tijd – ik ben blij dat je er met Hans over praatte en vooral dat je hem beloofde dat alles weer goed zal zijn als T.L. terugkomt. – Ik vroeg T.L. hier te komen over een tijdje als ik na de bevalling weer helemaal op gang ben. Tot nu toe antwoordde ze nog niet.

Ik heb niets aan m’n borsten gedaan met het oog op ’t voeden. [6] Ik hoorde dat de huid zo teer wordt van alcohol, zodat een andere dame juist daardoor haar kind niet heeft kunnen voeden. Ik moet dus maar afwachten hoe het zal zijn. Dat ik jullie verleden week zo enthousiast schreef dat de baby bepaald gezakt moest zijn, is, volgens Sparmann, zuivere fantasie van me geweest alsof ik me verbeeldde dat het binnen enige weken moest komen! Geen sprake van zegt hij. Alles was weer best en hij beconverseerde me weer een uur lang over alles en nog wat, vooral over onze eerste baby natuurlijk, waar hij nóg vol van is. Telkens heeft hij er weer nieuwe theorieën over, heel interessant.

Kasan heeft de babykamer beeldschoon nieuw wit gelakt, de gordijnen zijn gewassen, de wieg staat elke dag buiten, de klamboe is gestreken en ook even in ‘t water geweest om de muffe lucht weg te krijgen. Alles is in verwachting van wat komen zal. Ik naaide net een lampenkapje, ben bezig met een tafelkleedje, maar we hebben nog tijd! Hok geeft me tegenwoordig precies op hoe ik hem kan bereiken, als hij uit is, die ongeduldige pisang!

Mevr. Schüller heeft toch direct na Annie’s bevalling een persoonlijke vliegbrief van haar gekregen? Ik heb hem zelf gebust, maar misschien komt de rest dan met de gewone mail, ze zal alleen 1 maal per vliegpost geschreven hebben. Die vliegbrief was met potlood geschreven in haar bed.

Op de kiek lachen we niet om een mop van Jaap, alleen maar omdat hij toevallig met zijn kiektoestel op de weg staande, ons toeriep langzaam te lopen, terwijl wij, op niets verdacht, kwamen aanwandelen. Moppig die flat van de Prinsen, schrijf me vooral als het plan van die van jullie doorgaat.

Die jongen Duyfjes is getrouwd, maar hij is nog steeds even verlegen en groet niet. – Gelukkig maar dat Em die tandarts niet

[Randje pag. 6]

aannam, dat is toch ook geen baan, Courbois heeft gelijk!

Hok heeft geheimzinnig Moeder’s briefje weggemoffeld, ik mocht het niet eens zien! Dag Eida.

Ik verheug me op ’t nachtponnetje, goed dat je ’t geschreven hebt.

[Randje pag. 5]

Hok’s collega Ludwig gaf Hok een stukje uit de Kölnische Zeitung, waarin staat dat er net een nieuwe moderne wetgeving in China is aangekondigd, waarin de vrouw zelfs moet erven, mag scheiden en al onze rechten heeft – natuurlijk zal dit niet direct uitgevoerd worden, maar op den duur zullen enige misverstanden voorkomen worden, daar de wet erachter staat. – Vader ziet alles teveel met Westerse ogen, de Chinees schatte meestal zijn vrouw hoog in huis, maar vond alleen dat een ander niets met haar te maken had: de jaloezie.

[7]

HOK

8 november 1932

G. Houw is bijna verloofd! Erg leuk voor hem en hij zal wel verbaasd zijn dat ik heel goed op de hoogte ben van haar familie. Zij is een Bong, maar haar eigenlijke naam is Lang. Zo heet haar Vader, maar een Oom van Moeder’s zijde adopteerde haar. Haar grootvader of overgrootvader was een Hollandse mijningenieur, die haar Moeder en zijn kinderen verliet toen hij met pensioen ging. Zo gebeurt het meer! Zijzelf moet een Europees uiterlijk hebben en is door de Ursulinen opgevoed. Een zeer ingewikkelde combinatie, bijna even ingewikkeld als onze kinderen.

Sparmann vertelde me dat ik me over de keizersnede niet ongerust hoefde te maken. Hij acht elk gevaar uitgesloten, omdat het op het gunstigste tijdstip gebeuren zal en omdat alle infectie uitgesloten is. Aan de inhoud van het briefje zal op het goede moment worden gewacht.

Zaterdag ga ik naar Batavia om Houw’s bruid te bewonderen. Ik ben erg benieuwd.

Dag Hok.