EIDA

12 mei 1930

Geliefden –

Allereerst wensen wij nogmaals onze blijdschap uit te drukken over Emma’s prestatie. We kregen nu de brief met vermelding van de vrijstelling voor natuurkunde, dat moest Bruigom weten!! Hij zou het beslist nog aan zich zelf wijten! Ik feliciteer je, hoor, dat je zo keurig de eer van de nooit-zakkende familie hebt opgehouden. We zijn er erg blij mee. Hoe vond jij overigens je eerste Holland-Indië gesprek? We hebben je stem haast niet gehoord, trouwens waren wij hoofdzakelijk aan het woord. Hok zat met z’n horloge in de hand en telde Anneke bijna 1 ½ minuut, ik 1, Thijs 30 seconden en Hok 10 sec! Het is grappig dat juist als je niet door de microfoon spreekt, je stem voor de andere kant het duidelijkst is. Tegen ons zei een meneer: 2 dm van ’t toestel afzitten en ik geloof dat het nog wel verder kan. Wat hebben jullie al die tijd gedaan, dat je moest wachten. Bij ons zat een meneer, die in die tijd een half boek heeft uitgelezen! Na afloop zijn we maar gauw naar bed gegaan, hoewel Hok nog niet eens een stuk van A.’s taart had gehad en terwijl Anneke nog veel lekkers had staan, gedeeltelijk door Mevrouw v. Vianen gebracht, als kroketjes e.d., aardig toch! – Anneke zal van je stofje maar een jurk laten maken, gaat wel zo gauw! Wat een handig ding stuurde je om ladders op te halen, met die bal eromheen. – Wat ik wil hebben voor m’n verjaardag is erg moeilijk. Graag gezellige dingen voor de baby natuurlijk en dan graag een paar pyjama’s, zoals je voor m’n uitzet kocht: van crêpe, een gesloten jak met korte mouwtjes. Ik ben me aan ’t trainen [2] om minder kouwelijk te zijn en ’t heeft al succes [HOK o.a. zwemt Eida vaak, als wil ze Annie Baron overtreffen]. Misschien voert de baby me ook warmte toe, evenals ik hem. Truitjes van heel dunne wol, mag ook wel in ’t begin, maar misschien is ’t te dik, omdat ik heel dunne flanelletjes voor hem wil maken. Ik heb nu beeldige tetra gekocht voor luiers, 60 cent per el. Ik maak er 36. Over flanellen luiers moet ik Annie Thijsse nog nader vragen, ze is zo heerlijk praktisch. Ik heb nu één hempje helemaal klaar met een schattig kantje eromheen. Hok kiekte me zondag met alles, m’n buikje inbegrepen (!!). Maar deze film is alweer helemaal wazig. Het toestel moet maar eens nagekeken, alle kieken van Henk zijn ook slecht, erg vervelend tegenover Mevr. v. Gilse. – Annetje Rempt vertelde dat Annetje de Ranitz toen al zo geweldig dik was, dat zal me een baby opleveren - een kleine - voor hun begrippen natuurlijk – de Ranitz. Bij mij is eigenlijk nog heel weinig te zien, in de ene jurk meer dan in de andere. Voor de kiek had ik expres hem zo dik mogelijk gemaakt voor jullie plezier, maar ik zal denken om de “knik in de rug” gelijk Mevrouw Waleson! Op de Vivos-avond woensdag beijverde men zich mij een gemakkelijke zetel te offreren. Waar je ’t bij mij eigenlijk aan ziet is m’n buste. Dr. Kuyer viel het ook op toen ik bij hem was. Ik ben nu steeds in de beste orde, zelfs zondag en maandag gedroeg m’n maag zich behoorlijk, hoewel die dagen me anders dwars zaten. M’n maag is weer in z’n evenwicht, zelfs geen oprispingen meer, sinds ik weer geregeld magnesia gebruik, waardoor nu weer de kalk in ’t gedrang komt, want ik kan niet alles tegelijk innemen. Ik ben pas plotseling naar de dokter gegaan vanwege een zere linkerborst, hetgeen de dokter weet aan de melkvorming, waarmee ik nu begonnen was en zodoende een klein verstopte melkgang. [3] Door masseren met kamferspiritus is het overgegaan en het voortdurend aanhouden van m’n bustehouder, ook ’s nachts. Die pijn was opeens gekomen en juist nadat ik ’s morgens gezwommen had, hetgeen de dokter wel, maar Hok niet goed vindt! Een mooie aanleiding voor Hok natuurlijk om het aan ’t zwemmen te wijten! Maar de dokter zegt, zwem jij maar gerust. Het is niet zozeer het zwemmen zelf dat me zo aantrekt, als wel het zonnebad erna, zalig! Ik heb nu ook alweer 2 maal gefietst, ik mag tot Anneke, maar niet verder. Overigens zijn m’n beenspieren het zo ontwend, dat ik met de fiets aan de hand weer naar boven kwam! Hok wou me die dag ogenblikkelijk naar de dokter hebben, zodat we de visite aan mijn vriend (volgens HOK!) wat moesten verlaten. Dit is Meneer Neumann van Padang, een Indische jongen, erg aardig, ongetrouwd. Hok vindt dat ik flirterig naar hem kijk. Maar dat kan niet meer als je getrouwd bent! Dus een bof voor Hok dat hij in ’t andere deel van Bandoeng woont! – Vanmorgen hebben Anneke en ik in ’t verleden geleefd. Vroeg al, kwam er een telefoon van een stem, die me zijn eigenaars naam wou laten raden, maar waarvoor ik 15 jaar terug moest denken! Ik raadde ’t niet, maar ’t bleek Jan Schüller. Hij vertelde in Borromeus te liggen met bloedvergiftiging, in ’t ziekenhuis vlak achter ons. Hij zal nu met zijn vrouw woensdag waarschijnlijk even aankomen, en dan zullen A. en Th. ook hier zijn. Ik moest vanmorgen een pasgeboren kind begroeten in Borromeus en toevallig ontdekte ik Jan in een kamer, we herkenden elkaar direct, hij niets veranderd, een enige jongen. – De pasgeboren baby was een mormel, 8 dagen oud, bruin teint met paarse vlekken – daarna [4] ging ik weer naar Marietje Jager Bruining, ik ben daar al kind aan huis in Borromeus, zoals je ziet! Marietje was in de beste stemming. Ze hoopt donderdag naar huis te gaan! Stel je voor, na 7 maanden, terwijl ze nog nooit haar huis gezien heeft. Haar moeder wil haar meenemen naar Holland om haar daar te laten opereren door een Prof. of zo, die meer routine zou hebben dan een Indische dokter. Een geluk is het dat ze in elk geval geopereerd kan worden. Thuisgekomen vond ik Bob Murzer Bruyns met Anneke bij me. Hij zei: “wat ben je groot geworden!” Hij is nog altijd even vlot en gezellig als vroeger. Hij kwam in z’n eigen auto “even” uit Bali! Hij wil volstrekt dat jullie dit jaar overkomen, daar hij nog in Bali zit dan, waarvan hij zo verrukt is. Na ’t zien van Emma’s portret (M. Pieters) was hij nog meer op jullie komst gesteld! – Wij sturen jullie een Sport in Beeld nummer met een beeldschoon gezicht op Hok en een groot verhaal over het Laboratorium en een goede kiek daar ook van. Tevens de “Mijningenieurs”, waarvan Hok redacteur is. – Dinsdagmorgen. Het is kwart voor 11 en ik heb al zoveel gedaan. Vanmorgen was ik al om 8 uur met eten en kleden klaar en dan is het zulk zalig weer te wandelen, al schijnt de zon nog zo fel. Het is dan de temperatuur van de Haute Savoie en je zoudt hier dan ook lang kunnen wandelen, wanneer niet al gauw ook de lucht om je heen zo warm werd, dat je dolblij bent als je zit! Vader zal ’t hier wel fijn vinden, als hij nog steeds ’s morgens zo vroeg opstaat, tussen 6 en 8 is ’t meer dan verrukkelijk hier. En daarna zit ik als nu, in Hok’s heerlijk koele studeerkamer, waar de zon niet komt, wel de zonnelucht. Ik ben dan zo actief! [5] Eerst berg ik de schone boel in de linnenkast, al nakijkende wat kapot is en vanmorgen ontdekte ik dat Hok’s witte sokken waren uitgestorven en nu is ook dat weer verholpen met 8 paren! Hoe vind je dat ik het zo vlug tegenwoordig kan, dat stoppen, al zou Juffrouw Heuvel er koude kuiten van krijgen, maar ’t is toch allemaal onder de schoen, komt fijn niet te zien! Schandelijk hè! Maar als elk paar van je man kapot en vaak erg, uit de was komt, dan doe je zo, om niet al je tijd daaraan te hoeven besteden. Het succes is ook dat ik nu al aan jullie kan schrijven (tussen jullie en kan belde Anneke op of ik mee ging zwemmen. Ik ga dus maar, tot straks.) – 5.30 uur nm. Vanmiddag verrezen Hok en ik alweer vroeg, daar we niet konden slapen. Hok is naar G.B., hij heeft veel te doen en vindt het vreselijk een hele middag zijn werk te laten liggen. Welk een ijver!!! Vrijdag had hij de hele dag vrij en nadat hij mij een uurtje “gelucht” had, is hij weer tot één uur daarheen gegaan. Ik vind het altijd best, ik heb werk genoeg, verveel me geen minuut. Ik moet er af en toe nog aan denken hoe bang ik was, dat ik, wanneer ik niet precies van zo laat tot zo laat naar school of ander werk zou moeten, dan net zo lamlendig zou worden als aan ’t eind van de lange vakanties! Maar wat is het tenslotte anders als je een eigen huishouding hebt, waar je op alles moet letten en voor alles moet zorgen. Ik denk er nog over wat we zullen doen, als de baby er is, of we dan nog een bediende moeten nemen. Sinds Hok maar zo weinig eet, en er maar weinig te koken is, zou de kokki feitelijk best tijd hebben voor extra was en strijkerij. Het enige bezwaar is dat ze geen notie [6] heeft van wassen, omdat ze met genoegen mijn jurken b.v. in heet zeepsop duwt, waarop ik haar nu al enige malen betrapte. Ze denkt dat alles schoon is, als het maar even onder water geweest is, zodat ik vaak vlekken net zo terug vindt. Elke keer moet ik dan zeggen, kijk hier zitten vlekken, was dáárop en dan doet ze ‘t ook. Hierbij heb ik erge last ervan dat ik te weinig woordenkennis heb. – We hebben zondag aan Mamma geschreven dat ze een kleinkind mag verwachten. Ik vond het nu tijd worden, als grootmoeder mag je zoiets toch wel weten, hè Maatje! Nu kan ik er ook tegen, als ze soms hier wat wil komen logeren, hetgeen ze volgens Hok zeker op staande voet zal doen. Misschien zal ze ook verontwaardigd zijn, dat we ’t zo lang geheim hielden, maar haar boosheid duurt nooit lang. – Ik heb net een flanelletje geknipt, kleinste model, en zal het volgens de regelen der kunst maken met de naden naar buiten. Ik heb spierwit flanel gekocht, geel vind ik zo jaegerachtig staan! – Anneke kreeg ongelofelijk veel brieven op haar verjaardag, een schattig kraagje van Tante Leidie. Donderdagavond is er vergadering van de “Trekdierenactie”, Hok wil nog steeds niets mee. [HOK ik laat dat liever aan anderen over]. – Woensdag, vorige week hadden we Vivos-avond die weer een prettige stemming onder de leden wou brengen door waarzeggen, charades, Schnitzelbank (!!), taart en ijs [HOK ze zijn wat kinds geworden] maar mijn plezier in de Vivos is sterk verminderd, sinds dat gezeur en vooral nu alleen de abactis is aangebleven. Ik heb nu ook niet veel zin meer om naar Mevr. Ament toe te gaan, hoewel ik het heb afgesproken, zal wel moeten! Dag Eida

Morgenmiddag komen Jan Schüller + echtgenote, daarna de buren!

[Randje pag. 1]

Maatje, als je blikjes stuurt, stuur dan heel kleine, want anders eten we er 4 dagen van! Op ’t ogenblik heb ik nog veel in huis, maar als je iets erg lekkers weet! Voor Haagse beschuitjes houd ik me aanbevolen, die van Anneke waren nog helemaal vers. – We willen wel graag doorgaan met de couverts, maar ’t kan wel een paar keer eerst wachten. Ik mis erg kleine bonbonschoteltjes voor zoute amandelen e.d. en een handige taartversieringsspuit! De Marmite is nog lang niet op. Dag E.

[7]

HOK

12 mei ‘30

G. Verjaardagspapier! Om Marmite mee te winnen, zult u natuurlijk direct zeggen. Dit keer niet, maar om mijn lof over Vader’s Maleise kennis te kunnen kalligraferen. Heel knap gedaan, alles begrepen zoals het bedoeld is. – Over wij (de aangesprokene uitgesloten) kan ik u helaas geen uitsluitsel geven, mijn woordenboek zegt precies als slamat djalan, maar kami heb ik in de omgangstaal nooit horen gebruiken. Kami wordt wel in Bangsawan’s gehoord (Bangsawan is toneel), maar Bangsawan taal is een ander Maleis. Ik herinner me vroeger van mijn Oom een fiks pak slaag gekregen te hebben, omdat ik het woord kita gebruikte, terwijl ik hem er niet bij bedoelde. Dat pak slaag heeft me niets wijzer gemaakt, anders zou ik het nu heus wel geweten hebben. Op dat onaangename moment wist ik ook niet wat ik misdaan had. Moraal: sla nooit je kinderen, langs het ruggenmerg komt geen kennis het hoofd in. – Kome is doodgewoon in Midden Java, even doodgewoon in de mond van een Europeaan; de Chinees gebruikt loe; geen van beide behoort tot de salontaal; in gesprekken met hoger geplaatsten die geen Hollands verstaan, ontwijkt men het door hem aan te spreken met zijn titel: b.v. mandoer, mana boekoe? Loerah, mana roemahnja X? Maar gelukkig dat hogere Inlanders nu bijna Hollands verstaan. In Deli was eens een autohandelaar, die de teungkoes (= prinsen) auto’s wilde verkopen. En die man had het ongeluk voor de 2e persoon niet anders dan loewe te weten, en dat in een streek waar heel zuiver Maleis gesproken wordt. Gevolg: er werden geen auto’s verkocht. De man had de andere persoon moeten aanspreken met teungkoe.

Voor “ik” wordt in het algemeen saja gebruikt, dat is zeer beleefd. Er bestaan andere woorden: akoe (Javaans), kami, maar deze gelden als grof. Tegenwoordige bedienden en ondergeschikten van lage rang gebruiken toewan of njonja. – Anaknja sakit, betekent: zijn of hun kind is ziek en nooit dat kind is ziek. Dat achtervoegsel duidt een bezitsverhouding aan, b.v. dari siapa? Dianja (poenja). – Satoe betekent één, in de door u aangehaalde zin: Djongos masoek dengen saloe dengan soesoe... is zeker een woord uitgevallen.

[8]

blad (presenteer-) = tatakjan. Tatak=onder iets leggen. (Ik geloof dat dit Soendanees is).

kliwat=-zeer (kliwat banjak=zeer veel).

mentoewa (niet bertoea)=schoonouders.

ilmoe en niet itmoe=wetenschap, kunst.

katerangan=opheldering. Terang=helder.

hal=inzake

menjasal=spijt hebben over, afgeleid van sesal of sasal=spijt.

peladjaran=onderwijs, afgeleid van adjar.

tjoema=maar. Saja sendiri tjoema rondas. Ik zelf ben maar gering.

tempo=tijd.Tempo dahoeloe, verleden. alleen =eerder. Bijv. bikin ini dahoeloe(=doeloe). Doe dit eerst.

mimpin= samentrekking van memimpin

heranin= bedrijvende vorm van het werkwoord heran (=verwonderen). Het achtervoegsel ‘in’ is hetzelfde  als ‘ken’. Heranken biarken, ... ‘in’ of ‘i’ is verbastering.

Ik zal u bij gelegenheid een Maleise krant toesturen. Dan zult u zien hoe slecht geregeld de spelling is.

Wij hebben een lot, besok kloerarnja (=trekking), oentoegnja bisa kloear seratus poeloeh riboe roepia. Tjobalak, kaloe kita tarik itor oentoeng, kita lantes beli auto, njang bagoes. Demikianlah!